- Met het uitschakelen van de Nordstream-gasleidingen en het opblazen van een deel van de Krimbrug lijkt een nieuw hoofdstuk begonnen te zijn in de strijd in en rond Oekraïne.
- Hoewel infrastructuur in Oekraïne al doelwit was van Russische aanvallen, lijkt grondgebied buiten Oekraïne ook niet meer verboden terrein te zijn.
- In Duitsland is de angst voor sabotage groot, nadat dit weekend een groot deel van het treinverkeer werd platgelegd door kwaadwillenden.
- Lees ook: ‘Chaotisch’ en ‘uitgeput’ Russisch leger kan in huidige staat niet functioneren op slagveld met tactische kernwapens – dreigementen Poetin zijn holle retoriek
Na de enorme explosie die zaterdag de Krimbrug – de enige vaste verbinding tussen Rusland en het door de Russen geannexeerde schiereiland de Krim – beschadigde, zwoer de Russische president Vladimir Poetin wraak.
De Russische leider legde de schuld voor de sabotage van de Krimbrug bij de Oekraïense geheime dienst en sprak van een “terroristische aanslag”. Het antwoord van Poetin kwam maandag: minstens zeven Oekraïense steden, waaronder Kiev en Charkov, werden maandagochtend wakker geschud door zware raketaanvallen. Hierbij zouden volgens The New York Times al zeker acht mensen bij omgekomen en 24 burgers verwond zijn.
Voor het Kremlin is de aanslag op de Krimbrug een symbolische nederlaag in een oorlog die steeds slechter lijkt te verlopen voor het ‘uitgeputte’ Russische leger. Hoewel Rusland eind september grondgebied in Oost-Oekraine annexeerde, moesten terugtrekkende troepen in de dagen erna alweer strategische steden en dorpen prijsgeven aan een sterk oprukkend Oekraïens tegenoffensief.
In het licht van de slechte prestaties van het Russische leger en een onder sancties instortende economie schermt Poetin met het inzetten van tactische kernwapens. Dit om de voortgang van het Oekraïense leger te stoppen en de westerse bondgenoten van Kiev te dwingen te onderhandelen over een staakt-het-vuren.
In Moskou zwelt ondertussen de kritiek binnen en rond het Kremlin aan over de voortgang van de oorlog. Volgens de Britse krant The Guardian vechten de vertrouwelingen van president Poetin elkaar momenteel de tent uit. Ook onder de bevolking heerst onvrede en paniek vanwege de gedeeltelijke mobilisatie. In verschillende grote steden gaan mensen al weken de straat op om te demonstreren tegen deze dienstplicht en de oorlog in Oekraïne.
Volgens persbureau AP zouden tot eind september al 194 duizend Russen naar buurlanden gevlucht zijn om onder de mobilisatie-oproep uit te komen. Twee van hen zeilden zelfs in een bootje naar een afgelegen eiland van Alaska om dat te doen.
Duitsland is bang voor sabotage aardgasopslag
Geopolitieke experts zijn het er over eens dat de kans op inzet van Russische kernwapens klein is (maar niet nul). Veel waarschijnlijker is het dat Rusland inzet op het saboteren van infrastructuur in Oekraïne, en mogelijk ook daarbuiten in Europa, om de oorlogsinspanningen en steun voor de regering in Kiev te ondermijnen.
Sinds vorige week heeft de Duitse politie de bewaking van een drijvende terminal voor vloeibaar aardgas aan de Noordzeekust permanent opgeschroefd. Hoewel het complex in de noordelijke havenstad Willemshaven nog in aanbouw is, is het een belangrijk onderdeel van de Duitse energiestrategie om het land minder afhankelijk te maken van Russische energie.
De aangescherpte bewaking in de Duitse haven komt nadat er lekken werden gevonden in de twee pijpleidingen die in principe bedoeld zijn om Russisch aardgas naar Duitsland te brengen: Nordstream 1 en 2. De Europese Commissie, Zweden en Denemarken zien hierin aanwijzingen van sabotage.
Hoewel Rusland de leveranties van gas stillegde uit onvrede met internationale sancties, waren de leidingen nog wel gevuld. Daarom kwamen er grote hoeveelheden van het broeikasgas methaan vrij, waardoor de lekken een nog onbekend milieu-effect hebben.
Hoewel de Verenigde Staten en Europa nog geen definitieve verdachte hebben aangewezen voor de vermeende sabotage van de Nordstream-pijpleidingen, is Rusland de officieuze hoofdverdachte in het onderzoek. Het Kremlin gebruikte de aardgasleveranties sinds de invasie immers om Europa onder druk te zetten, met stijgende energieprijzen als gevolg.
Volgens denktank Center for Strategic and International Studies zou Moskou mogelijk twee motieven kunnen hebben voor de sabotage van de pijpleidingen. De eerste is meteen de meest kleinzielige. Met de sabotage zou Moskou op een krachtige manier willen aangeven dat Rusland, en niet West-Europa, definitief de energierelatie heeft verbroken.
Het tweede motief is om een signaal af te geven aan Amerika en Europa. Een waarschuwing dat Rusland vanaf nu het aanvallen van civiele infrastructuur niet meer schuwt. En welk doelwit heeft meer symbolische waarde voor Europa dan de uit gebruik genomen Nordstream 1 en 2 om dat punt te maken?
Rusland heeft zichzelf verdacht gemaakt
In Duitsland is men beducht dat Rusland mogelijk al is begonnen met het aanvallen van civiele infrastructuur in Europa. Zaterdagochtend werd het Duitse treinverkeer in het noorden van het land drie uur lang stilgelegd omdat communicatiekabels doorgesneden waren.
In een reactie sprak de Duitse verkeersminister Volker Wissing van "sabotagehandelingen", meldt nieuwssite Politico. Maandag bevestigde Deutsche Bahn dat de storingen zeker terug te voeren zijn op sabotage en niet op een technisch mankement.
Door wie de communicatiekabels zijn doorgesneden, is niet bekend, maar volgens Duitse media was de actie zo complex dat dit alleen door mensen met veel kennis van het communicatienetwerk kan zijn uitgevoerd. Dat lijkt in ieder geval verveelde tieners en andere vandalen uit te sluiten. Het kan zijn dat Duitse anti-oorlog saboteurs verantwoordelijk zijn, maar opnieuw komt de verdenking tegen Rusland niet uit de lucht vallen.
Sinds de bezetting en annexatie van het Krim-schiereiland in 2014 is Oekraïne het slachtoffer van verregaande aanvallen op de civiele infrastructuur. De vele (vermeend Russische) cyberaanvallen maakten van het land een testlaboratorium voor de digitale oorlogsvoering van de toekomst, schreef Wired al in 2017. Die aanvallen zijn nooit opgehouden. Zo werd afgelopen april een nieuwe versie van het beruchte NotPetya-virus gebruikt om Oekraïense energiecentrales plat te leggen.
Conventionele aanvallen op Oekraïense civiele infrastructuur zijn sinds het begin van de Russische invasie ook een vast onderdeel van de dagelijkse stroom nieuwsberichten over het conflict. Kerncentrales worden onder vuur genomen, beschadigd of bezet.
Recentelijk beschadigde een Russische raketaanval de stuwdam bij Kryvyi Rih, de geboorteplaats van president Volodimir Zelenski. Meer dan honderd huizen stroomden over, meldde Al Ajazeera.
In het verleden heeft Rusland ook laten blijken niet vies te zijn van aanslagen met radioactieve middelen of chemische wapens om tegenstanders uit te schakelen. Daarom is het voor de Verenigde Staten en Europa makkelijk om te wijzen naar Moskou als het gaat om "sabotage" van treinverkeer of een lek van Nordstream. Dat betekent niet automatisch dat dit zo is. Vandaar dat Brussel en Washington zich voorzichtig opstellen.
Met alle retoriek over kernwapens vanuit het Kremlin is de angst nog altijd groot dat het conflict in Oekraïne te snel, te veel uit de hand loopt.
