- Oekraïne heeft de eerste lading M1A1 Abrams-tanks ontvangen van de Verenigde Staten.
- Ze zijn specifiek gebouwd om Russische tanks te vernietigen.
- Volgens twee voormalige Amerikaanse legerofficieren zijn het zeer geschikte tanks, maar hebben ze ook hun beperkingen.
- Lees ook: Oekraïense troepen lieten westerse tactieken terecht los bij hun tegenoffensief, volgens strategisch analist
De eerste Amerikaanse M1A1 Abrams-tanks zijn eindelijk gearriveerd in Oekraïne. Hoewel de tanks hun beperkingen hebben, is het niet zomaar het zoveelste westerse wapen. Het is een gevechtstank die zich al volop bewezen heeft in de strijd en met een specifiek doel is gebouwd: het vernietigen van Russische tanks.
Volgens twee voormalige Amerikaanse legerofficieren zijn het de beste tanks die Oekraïne tot nu toe geleverd heeft gekregen. Zij hebben directe ervaring met de Abrams en zeggen dat hij heeft aangetoond tanks en andere pantservoertuigen van Sovjet-makelij te kunnen verslaan, terwijl hij de vierkoppige bemanning goed beschermt.
“Hij kan ook veel andere dingen, maar is gebouwd om tanks te vernietigen”, zegt defensie-expert Robert Greenway van Hudson Institute, die in zijn tijd in het leger regelmatig in Abrams-tanks heeft gereden.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky bevestigde maandag dat de tanks aangekomen waren en op tijd zijn om nog bij te dragen aan het tegenoffensief van Oekraïne. Dat gaat inmiddels zijn vierde maand in en in het zuiden worden wat veelbelovende succesjes geboekt tegen de Russen.
De Amerikaanse regering heeft in totaal 31 tanks toegezegd. Hoeveel daarvan er nu geleverd zijn, is niet bekend. Maar de eerste lading kan al een verschil maken.
De M1A1 Abrams werd volop gebruikt tijdens de Golfoorlog aan het begin van de jaren '90 en bleek uitermate geschikt om Iraakse tanks uit het Sovjet-tijdperk te vernietigen: T-72's die in bepaalde opzichten goed te vergelijken zijn met de tanks die het Russische leger nu drie decennia later gebruikt.
Het Amerikaanse leger kan tegenwoordig beschikken over de modernere M1A2, maar dat betekent niet dat de M1A1 niet meer voldoet. "Het is een superieur systeem", zegt Greenway die na zijn tijd in het leger officier werd bij de Special Forces. "De A1 is misschien oud in de zin dat hij al een tijdlang onderdeel uitmaakt van onze inventaris, maar hij is nog altijd vele malen beter dan alles wat de Russen hebben."
Oekraïne had al een tijdlang geanticipeerd op de komst van machtige Amerikaanse gevechtstanks. President Joe Biden had ze in januari voor het eerst toegezegd en zei toen dat Kyiv ze nodig had "om op zeer korte termijn tegenwicht te bieden aan de zich ontwikkelende tactieken en strategieën van Rusland op het slagveld".
In maart maakte het Witte Huis bekend dat er M1A1's zouden worden geleverd in plaats van de nieuwere A2's, om de levering te bespoedigen. Het leveren van de modernere A2-tanks zou "meer dan een jaar" gaan duren.
De belofte om Amerikaanse Abrams-tanks te gaan leveren aan Oekraïne, kwam nadat het VK, Duitsland en andere Europese landen al plannen hadden aangekondigd om Challenger- en Leopard-tanks te gaan leveren.
'Not in the same league'
Er zijn "kleine maar niet onbelangrijke verschillen" tussen de Abrams-, Leopard- en Challenger-tanks, zegt onderdirecteur Gian Gentile van het Arroyo Center van de Amerikaanse denktank RAND. Maar het verschil in mogelijkheden tussen de Abrams en Russische tanks is enorm.
"Zelfs de Russische T90M is beduidend minder dan alle drie de westerse tanks", zegt Gentile, die net als Greenway een gepensioneerde Amerikaanse legerofficier is met veel ervaring met de Abrams. "De Russische tanks zijn lichter en daardoor kwetsbaarder", legt hij uit. "Hun zichtmogelijkheden en vuurkracht zijn van een totaal ander niveau dan die van een Leopard of Challenger."
De M1 Abrams is een wapen dat is ontworpen om de VS een voordeel te geven op de Sovjet-Unie in een grondoorlog.
Tijdens een militaire evaluatie in 1974 van het XM1-programma waar de M1 Abrams uiteindelijk uit voortkwam werd gesteld dat "militair strategen aan zowel westerse als de Sovjet-zijde er van uit gingen dat de tank nog altijd het belangrijkste wapen was in een grondoorlog".
"Daarom", ging de verklaring verder "moeten de VS koste wat kost een tank hebben die in staat is die van potentiële tegenstanders te domineren en verslaan".
De krachtige gasturbinemotor van de tank wordt weleens vergeleken met de motor van een jet. Daardoor kan de 60 ton zware M1A1 een snelheid van meer dan 70 kilometer per uur halen. Het hoofdkanon kan al rijdend heel nauwkeurig schieten. En het zware pantser biedt goede bescherming tegen anti-tankwapens en kogels.
Er is veel aandacht besteed aan de overlevingskansen van de bemanning. Zo wordt de munitie bijvoorbeeld gescheiden van de bemanning opgeslagen achter explosiewerende deuren in speciale rekken achter de geschutskoepel. Sovjet-tanks slaan de munitie juist op in de geschutskoepel, waardoor de bemanning uiterst kwetsbaar is als de tank geraakt wordt door vijandig vuur.
De Amerikaanse tanks zijn ook veel zwaarder bepantserd dan de Russische. Tijdens de Eerste Golfoorlog bleek dat ze meerdere inslagen konden overleven, omdat vijandig vuur vaak afketste.
De zware bepantsering heeft ook zijn nadelen. Zo is de Abrams uitzonderlijk zwaar ten opzichte van de zo'n 48 ton wegende Russische tanks. "Maar al dat gewicht zorgt wel voor een goede bescherming van de bemanning", zegt Gentile.
Tijdens de Golfoorlog verwierf de M1A1 Abrams — die tijdens de Koude Oorlog was ontworpen met Sovjet-pantservoertuigen in het achterhoofd — snel faam vanwege zowel de defensieve als offensieve mogelijkheden op het slagveld. De bemanningen prezen de betrouwbaarheid, het 20 millimeter L/44 M256-kanon met gladde loop en het vuurgeleidingssysteem.
"De Abrams, zowel de A1 als de A2, is gebouwd met de gedachte dat er heel veel Russische tanks moesten worden vernietigd", zegt Greenway. "We wisten dat we nooit zoveel tanks zouden gaan produceren als de Russen, dus moesten we er simpelweg eentje produceren die in staat was meerdere Russische tanks uit te schakelen zonder fatale schade op te lopen."
Aan het eind van de Golfoorlog bleken er slechts negen M1A1-tanks verloren te zijn gegaan. Twee werden er bewust gesaboteerd om te voorkomen dat ze in vijandelijke handen zouden vallen en de andere zeven werden beschadigd door friendly fire. Dat probleem trad op omdat de tanks op grote afstand doelen kunnen raken en het daardoor soms moeilijk is voor de bemanning om vriend van vijand te onderscheiden.
Maar als hij goed wordt gebruikt, is dat grote bereik van de Abrams juist een enorm pluspunt. "Als de Abrams bewapend is, hoeft hij voor geen enkele andere gevechtstank te vrezen en zeker niet voor Russische tanks", zegt Greenway.
Hoewel de Abrams zonder enige twijfel een uiterst krachtige gevechtstank genoemd mag worden, is hij niet onoverwinnelijk. Hij is net als de nieuwe Leopard- en Challenger-tanks van Oekraïne kwetsbaar voor anti-tankmijnen en artillerie en drones.
'Er zijn beperkingen'
Niet alle delen van de tank zijn even goed beschermd en er is altijd de mogelijkheid dat er iets doorheen dringt, zoals met explosieven uitgeruste drones, anti-tank-raketgranaten en anti-tankmijnen. Soms met elkaar gecombineerd voor een nog grotere vernietigende kracht vormen die een alomtegenwoordig en aanhoudend probleem voor het Oekraïense tegenoffensief.
"Hij is ontworpen om daar tegen te kunnen", zegt Greenway over die specifieke dreigingen. "Maar daar zijn grenzen aan en net als voor alle pantservoertuigen kunnen landmijnen problematisch zijn als ze niet geruimd worden. De Abrams vormt daar geen uitzondering op." Maar dat gezegd hebbende is het zware pantser op de Abrams wel "de beste bescherming die geboden kan worden bij een tank".
Maar de grootste uitdaging voor de Oekraïners is het logistieke gedeelte en dan vooral het onderhoud dat de tanks nodig hebben. De Abrams gebruikt de gasturbinemotor Honeywell AGT1500 die veel meer brandstof nodig heeft dan een dieselmotor en ook lastig te onderhouden is.
"Het echte risico is het gevechtsklaar houden van de tanks, omdat het zo'n complex systeem is waar een enorme logistieke keten voor nodig is", zegt Greenway. "Dat is altijd al een uitdaging voor ons en het zal zeker een uitdaging worden voor hen."
Om de Abrams operationeel te houden moet er een goede afstemming zijn tussen de VS en Oekraïne voor de levering van onderdelen en ondersteuning van de tanks. Vorige week maakte de Amerikaanse staatssecretaris Douglas R. Bush van Defensie bekend dat Oekraïne "heel veel reserveonderdelen" gaat krijgen voor de tanks.
"Omdat we er al zo lang mee werken hebben we een krachtige onderhoudsstructuur opgebouwd die we aan de Oekraïners kunnen overdragen", zei Bush. Hij legde daarbij uit dat er ook op afstand assistentie kan worden verleend bij het onderhoud, maar dat dat wel ingewikkeld is.
Maar zelfs met alle mogelijke beperkingen geeft de M1 Abrams het Oekraïense tegenoffensief een enorme boost met zijn mobiliteit en vuurkracht. Daarnaast is er ook een intimiderende factor. "Als je ze goed verzorgt kunnen ze een enorm verschil maken op het slagveld", zegt Greenway.
