“Ik begin dingen te horen die ik heel lang niet gehoord heb”, zegt Eileen Weir tegen Business Insider.
Weir runt een vrouwencentrum in Shankill in het westen van de Noord-Ierse hoofdstad Belfast. Shankill was een heel gewelddadige wijk tijdens ‘The Troubles’, de gewelddadige strijd in Noord-Ierland van de jaren zestig totdat in 1998 het Goede Vrijdag-akkoord werd getekend. Ierse republikeinen en unionistische paramilitairen voerden bomaanslagen uit en schoten op de inwoners.
“Er was hier gisteren een republikeinse begrafenis en ze schoten over de kist heen”, vertelt Weir. “Ik weet dat het een eerbetoon was aan hun omgekomen makker, maar de IRA (het Iers Republikeins Leger, red.) zegt dat al hun wapens buiten gebruik zijn, dus waar hadden ze dat wapen vandaan?”
Weir kreeg vorig jaar een prijs omdat ze tientallen jaren verbinding heeft proberen te leggen tussen de verschillende bevolkingsgroepen. In het centrum waar ze in de jaren negentig begon met vrijwilligerswerk komen vrouwen met katholieke en protestante achtergrond samen om cursussen te volgen.
Toen ze 16 was maakte Weir kort deel uit van de Ulster Defence Association, een unionistische paramilitaire groepering die verantwoordelijk was voor vierhonderd doden tijdens The Troubles. Ze verzamelde suiker waarmee benzinebommen werden gemaakt voor aanvallen op Ierse republikeinse doelen. Maar Weir verruilde de groep al snel voor een carrière op het gebied van vrouwenrechten en gelijkheid.
Weir spreekt tegen Business Insider de angst uit dat het sektarisch geweld weer aan het opleven is. Een angst die breder leeft in Noord-Ierland. "We zien dit steeds vaker. De wapens zijn weer terug."
Brexit kan Noord-Ierland weer in het geweld storten
Er zijn dit jaar al vijf moordpogingen gedaan op politieagenten. De laatste was afgelopen maand vlak bij de grens in County Fermanagh op de dag dat Business Insider aankwam in Belfast.
Dissidente republikeinen gebruikten een nepbom om politieagenten naar een echte bom te lokken. Maar uiteindelijk kwam er niemand om.
Politiechef Stephen Martin waarschuwde dat Noord-Ierland langzaam maar zeker afglijdt naar een geweldsniveau dat er sinds het Goede Vrijdag-akkoord niet meer is geweest. "Veel mensen zeggen tegen me dat de vooruitgang die we hebben geboekt weer aan het wegglippen is", zegt Martin.
Meer dan twintig jaar na het tekenen van het Noord-Ierse vredesakkoord staat het land voor een nieuwe crisis.
Politici, actievoerders en gewone burgers met wie Business Insider vorige week sprak in Noord-Ierland zeggen dat de spanningen tussen bevolkingsgroepen toenemen – en de paramilitaire activiteiten daarmee ook weer.
Armoede speelt daarbij een belangrijke rol. Uit in 2014 gepubliceerd onderzoek blijkt dat mensen die woonden in de gebieden in Noord-Ierland met het meeste sektarische geweld, ook jaren later nog de grootste sociaaleconomische verliezers waren.
Bestuurders denken dat er een direct verband is tussen slechte toekomstperspectieven, zoals werkloosheid en verslechterende leefomstandigheden, en dissidente republikeinse activiteiten.
De Brexit en een nieuwe recessie kunnen die trend ernstig versterken. Bij een no deal-Brexit komen er 40.000 banen op de tocht te staan, stelde het Noord-Ierse ministerie voor economie eerder dit jaar.
"Ik kijk alleen maar terug naar wat ik in het verleden heb gezien", zegt Weir tegen Business Insider. "Als er economische tegenslag is en mensen zich op de een of andere manier slecht behandeld voelen, dan gaan ze hun frustratie op andere manieren uiten."
Een harde grens zal een terroristisch doel worden
Bestuurders zijn bang dat een harde grens snel een doelwit zal worden van dissidente republikeinen die terroristische aanslagen zullen gaan plegen. Douanemedewerkers worden daarmee menselijke doelwitten.
De Britse premier Boris Johnson heeft gezegd ook bij een no deal-Brexit geen enkele vorm van fysieke infrastructuur te zullen optuigen aan de grens.
Maar in het gelekte rapport "Yellowhammer" van de Britse regering over de mogelijke effecten van een no deal-Brexit staat dat dat moeilijk houdbaar is. De Europese Unie bereidt vormen van grenscontrole en controle op regelgeving voor om de interne markt te beschermen.
En terroristische activiteiten zijn niet de enige zorg hier. Het Yellowhammer-rapport waarschuwt ook voor protesten en directe actie bij een eventuele no deal-Brexit.
De zorg is dat gewone burgers welke vorm van fysieke grensbewaking dan ook tussen Noord-Ierland en Ierland direct zullen slopen in een brede golf van burgerlijke ongehoorzaamheid. En dat kan ontaarden in geweld.
"Als 60 procent van de mensen geen grens wil op het eiland en je zegt 'pech gehad, er komt een harde grens', dan kan je niet verwachten dat mensen hun schouders ophalen en gewoon verdergaan met hun leven", legt Claire Hammer uit aan Business Insider. Zij is lid van het Noord-Ierse parlement namens Labour.
"Je kan je niet voorstellen dat mensen dat zonder enige vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid zullen accepteren."
Brexit zal zorgen voor een identiteitscrisis bij mensen die vlak bij de grens wonen
Leider Stephen Farry van de Alliance Party of Northern Ireland (APNI) zegt dat burgerlijke ongehoorzaamheid een gevolg zal zijn van de "emotionele en psychologische impact van grenscontroles die de Britse regering niet begrijpt".
Volgens Farry vergeet de Britse regering bij het proberen te vermijden van een harde grens hoe belangrijk identiteit is en wordt niet gerealiseerd dat elke verandering van de status quo – zelfs als dat niet direct aan de grens is – zal leiden tot onvrede.
"Zelfs als je geen controles hebt aan de grens, maar wel landinwaarts of je zet mobiele patrouilles, dan morrel je nog steeds aan de grens. De Britse ministers denken dat er geen probleem is als je maar weet te voorkomen dat vrachtwagens moeten stoppen voor controles, maar er zijn zo veel meer lagen. Alles wat je wegneemt van wat mensen nu ervaren, zal uiterst negatief worden gezien."
Activist Doire Finn van de jongerenbeweging Our Future Our Choice, die pro-EU is, zegt dat de Brexit "de identiteitsvraag op tafel heeft gelegd", zeker bij mensen die na The Troubles zijn geboren en zich nu afvragen of ze Brits of Iers zijn.
"Voor de Brexit voelde ik mezelf Iers, maar had ik een Brits paspoort omdat dat op dat moment makkelijker aan te vragen was. Maar met de dreiging van de Brexit ben ik net als veel andere mensen een Iers paspoort aan het aanvragen, zodat we gegarandeerd dezelfde rechten zullen hebben als onze geliefden."
Lees meer over de Brexit:
- Brits parlement stemt opnieuw tegen verkiezingen – Boris Johnson moet zonder deal om uitstel Brexit vragen, maar weigert
- Bijna de helft van de Britten slaat alvast eten, medicijnen en kleding in, ter voorbereiding op een no deal-Brexit
- Britse minister Amber Rudd stapt op uit onvrede met beleid premier Boris Johnson
