Donderdag werden twee olietankers in de Golf van Oman aangevallen. Direct stegen de olieprijzen, terwijl de spanningen tussen de VS en Iran opliepen.
De aanvallen van donderdag – middenin een uiterst vitale waterweg die dient als transportroute voor zo’n 30 procent van het wereldaanbod van olie – vormen een serieuze escalatie van de krachtmeting tussen Washington en Teheran en een bedreiging voor de wereldeconomie.
In mei werden ook al enkele olietankers in het gebied aangevallen. Ook toen beschuldigde de VS Iran van betrokkenheid.
Volgens experts is dit nog maar het begin. Iran zou met de aanvallen wraak willen nemen voor de Amerikaanse sancties die het land ruïneren. Sommige experts stellen zelfs dat Amerikaanse bezittingen én Amerikanen die in de regio werken, potentiële doelwitten zijn van Iran en zijn sympathisanten.
Iran wil terugslaan naar de VS
Hoewel nog niemand de verantwoordelijkheid heeft opgeëist voor de aanvallen van donderdag, wijst de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo met de beschuldigende vinger naar Iran.
"Iran deelt klappen uit omdat het regime wil dat we ons succesvolle sanctiebeleid staken", zei Pompeo donderdag. "Maar geen enkele economische sanctie geeft de Islamitische Republiek het recht om onschuldige burgers aan te vallen, de wereldwijde oliemarkt te verstoren en nucleaire chantage te plegen."
De Amerikaanse hoogleraar Rockford Weitz van Tufts University zei tegen Business Insider dat Pompeo niet zo "krachtig" had gereageerd als hij geen hard bewijs zou hebben gehad voor Iraanse betrokkenheid.
Weitz voegde er wel aan toe dat "wat de rol van de Iraanse regering bij de aanvallen ook geweest mag zijn, Teheran zijn best doet om alle sporen daarvan uit te wissen."
Onder meer een olietanker die onder Japanse vlag voer, werd aangevallen. Op hetzelfde moment was de Japanse premier Shinzo Abe, een goede bondgenoot van Donald Trump, in Teheran om de plooien in de relatie tussen de VS en Teheran glad te strijken.
Volgens Weitz is het "niet toevallig" dat de tanker tijdens Abe's bezoek werd aangevallen. Het lijkt wel alsof Iran een "show" voor Abe opvoert. Bijna 80 procent van de Japanse olie is afkomstig uit het Midden-Oosten en vaart door de Straat van Hormuz, het nauwe kanaal tussen de Perzische Golf en de Golf van Oman en de Arabische Zee.
Het heeft er veel van weg dat Iran Japan onder druk wil zetten, zodat het meer zijn best doet om de Amerikaanse sancties te verlichten. Overigens betwijfelt Weitz of dit een slimme strategie is.
"Ik denk niet dat dit gechicaneer Japan aanzet om Trump onder druk te zetten. Dat werkt niet bij Trump. Ik denk eerder dat Iran probeert uit te vissen hoe de hazen lopen," zegt Weitz die er ook op wijst dat de VS lang niet zo afhankelijk zijn van olie als in voorgaande jaren.
Ook denkt Weitz dat de olieprijzen maar tijdelijk pieken als "reactie" op de aanvallen. Als Iran écht chaos wil veroorzaken, zal het land dagelijkse aanvallen moet orkestreren. De wereldwijde impact van dat scenario zal zo groot zijn dat het catastrofale gevolgen zou hebben voor het Iraanse regime.
"De Iraniërs zullen op zeker moment de lat hoger leggen"
Volgens directeur conflictbeheersing Randa Slim van het Midden-Oosten Instituut dient de Iraanse strategie een tweeledig doel: Enerzijds het belemmeren van de olie-export van andere oliestaten zolang Iran zelf geen olie kan uitvoeren. Anderzijds neemt het land wraak op "Amerikaans economisch terrorisme", zoals de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif de sancties noemt.
"Deze aanvallen zijn een manier om deze doelen te behalen", aldus Slim tegen Business Insider. Slim verwacht dat Iran hiermee doorgaat zolang " de VS niet krachtig op de aanvallen reageren." Ze denkt echter niet dat de regering-Trump hierdoor stopt met zijn strategie van 'maximale druk'. De aanvallen hebben geen invloed op dit beleid.
Iran zoekt ondertussen naarstig naar oplossingen om onder de sancties uit te komen. Het land zou zomaar kunnen besluiten om Amerikanen in het Midden-Oosten als doelwit te nemen.
"Ik verwacht dat Iran de druk opvoert en de focus verlegt naar Amerikaanse doelwitten in de regio," zegt Slim. "Het kidnappen van Amerikaanse burgers door sympathisanten is één van de instrumenten uit Teheran's gereedschapskist".
Landen die hiervoor in aanmerking komen zijn Irak, Syrië en Jemen waar Amerikaanse journalisten en medewerkers van NGO's werken "in een onzekere omgeving waar pro-Iraanse milities vrij kunnen handelen".
De VS betalen een hoge prijs voor het sanctiebeleid als Iran daadwerkelijk deze weg gaat bewandelen, zei Slim.
Kans op gewapend conflict neemt toe
Aaron David Miller van het Wilson Center, die zes ministers van Buitenlandse Zaken adviseerde, zei dat Trump's beleid om de Iraanse economie te "ondermijnen en te vernietigen" effect sorteert. Tegelijkertijd laat Iran nu zien dat het "onaangenaam kan zijn en tot op zekere hoogte kan terugslaan", zei Miller tegen Business Insider.
President Trump heeft verklaard dat hij wil voorkomen dat Iran een nucleaire mogendheid wordt en uitte de afgelopen weken de wens dat hij met de Iraniërs wil praten over een nieuwe nucleaire deal.
Maar na donderdag zei Trump dat het "te vroeg is om ook maar aan een deal te denken". Ook de Iraniërs, die zich tot nu toe keurig aan de deal lijken te houden, hebben laten weten niet geïnteresseerd te zijn in gesprekken.
"De VS en Iran zijn nu op drift: en daarmee wordt de kans op een gewapend conflict groter", concludeert Miller.
Ellen Ioanes werkte mee aan dit artikel.
