- Volgens VN-onderzoek dreigt de wereld 2,5 tot 3 graden warmer te zijn tegen het einde van deze eeuw. Dat kan gepaard gaat met een reeks klimaatrampen.
- Vertegenwoordigers van ruim 200 landen komen donderdag bijeen in Dubai om te onderhandelen over het mondiale klimaatbeleid.
- Twee belangrijke thema’s waar Eurocommissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra een belangrijke rol kan spelen zijn het Klimaatschadefonds voor ontwikkelingslanden en de inspanningen van China en VS voor het klimaatbeleid.
- Lees ook: Wat iedereen moet weten over de klimaatcrisis
ANALYSE – Eurocommissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra kan zich opmaken voor een paar enerverende weken. Aanstaande donderdag begint in Dubai de 28e klimaattop (COP28), die tot en met 12 december duurt. Naast de EU nemen liefst 197 landen deel aan de top om te onderhandelen over het klimaatbeleid.
De klimaattop is echter nog niet begonnen, of ze is al controversieel. Organisator de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) is een grote olieproducent. Sultan Al Jaber is voorzitter van de COP28-top, maar zijn belangrijkste baan is die van CEO van het nationale oliebedrijf van de VAE. Onder zijn leiding werd de olieproductie van de Golfstaat de afgelopen jaren verder opgevoerd.
Uit gelekte documenten blijkt dat Al Jaber de conferentie wilde gebruiken om olie- en gasdeals met vijftien andere landen te sluiten, berichtte de BBC maandag. Het land reageerde: “privévergaderingen zijn privé”.
Uit onderzoek van onder meer het Britse Channel 4 zou ook nog eens blijken dat buurland Saudi-Arabië er alles aan doet om de vraag naar fossiele brandstoffen in ontwikkelingslanden hoog te houden.
Intussen laat de Amerikaanse president Joe Biden de klimaattop aan zich voorbij gaan, maar vicepresident Kamala Harris is naar verluidt wel aanwezig. Biden zou het te druk hebben met de oorlog in Israël en de aanstaande Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Klimaatdoelen dreigen (nog) niet gehaald te worden
Op de schouders van Hoekstra en zijn mede-onderhandelaars van de Europese Unie rust een zware taak: loybben voor een stringenter klimaatbeleid in de hele wereld.
In september verscheen voor het eerst het zogeheten Global Stocktake-rapport van de Verenigde Naties (VN). Dit is een analyse van hoe de wereld ervoor staat op het gebied van klimaatbeleid, die om de vijf jaar gehouden wordt.
De conclusie was weinig opbeurend: als landen wereldwijd niet meer doen om hun emissies terug te brengen, stevenen we af op 2,5 graden opwarming in 2100 ten opzichte van pre-industriële tijden. De VN deed er afgelopen week zelfs een schepje bovenop met het zogenoemde Emissions Gap-rapport, dat met andere kansenniveaus werkt. In dit rapport rept de VN zelfs van 3 graden opwarming tegen het einde van deze eeuw.
De waarheid zal ergens in het midden liggen, maar alleen al dat gegeven is weinig opbeurend. Om de wereld voor met name mensen die in gebieden rond de evenaar wonen, leefbaar te houden, moet de opwarming van de aarde beperkt blijven tot maximaal 2 graden, spraken wereldleiders in 2015 af in Parijs. Liever nog stoppen landen de opwarming bij anderhalve graad - en zelfs dan kan de wereld al niet meer uitsluiten dat er ingrijpende klimaatrampen optreden.
Wel is er een lichtpuntje: sinds de afgelopen klimaattop in Egypte hebben negen landen een nieuw emissiereductieplan ingediend, schreven economen van ABN Amro maandag in een analyse. Inclusief de Europese Unie hebben nu 149 landen zo'n plan ingediend sinds het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015.
Worden alle beloften in 2030 nagekomen, dan warmt de aarde volgens de analisten van ABN AMRO niet met 3 graden op in 2100 - zoals in het laatste Emissions Gap-rapport staat - maar met 2,5 graden.
Als alle landen hun toezeggingen om tot netto nul uitstoot te komen nakomen, kunnen we zelfs op 2 graden uitkomen, aldus ABN Amro. Met andere woorden: er is dus wel degelijk iets om voor te strijden op de aanstaande klimaattop. Daarbij zijn er twee belangrijke thema's:
1)Klimaatfonds voor ontwikkelingslanden
Tijdens de top in Egypte uit 2022 kwamen landen overeen dat er een Klimaatschadefonds moet komen voor armere landen die getroffen worden door klimaatrampen zoals overstromingen en aanhoudende droogte. Al viel het algehele resultaat van de klimaattop in Egypte volgens de EU tegen, het akkoord over het fonds werd gevierd als overwinning.
Dit fonds is een langgekoesterde wens van ontwikkelingslanden. Zij wijzen erop dat westerse landen historisch gezien veel meer CO2 hebben uitgestoten, terwijl het de ontwikkelingslanden nabij de evenaar zijn die de grote gevolgen van klimaatverandering als eerste ondervinden.
Dat zo'n akkoord zelfs na een mondiale klimaattop uiterst fragiel is, bleek al snel. Onderhandelingen over het fonds strandden afgelopen oktober, omdat de deelnemende partijen het niet eens konden worden over de vraag welke bank het fonds zou beheren. Het westen pleitte voor de Wereldbank, maar ontwikkelingslanden spraken de vrees uit dat de VS dan te veel macht zouden krijgen.
Om te voorkomen dat voortslepende onderhandelingen de aanstaande klimaattop zouden overschaduwen, belegden de landen begin november een nieuwe onderhandelingsronde. Op de valreep vloeide daar een voorlopig akkoord uit, waarin westerse landen grotendeels hun zin kregen.
De Wereldbank zal het fonds beheren en westerse landen worden ertoe aangespoord, maar niet verplicht om geld in het fonds te storten. In het akkoord staat niets geschreven over hoeveel miljarden erin moeten komen. De inzet in Egypte was dat het fonds 100 miljard dollar zou bedragen.
Zowel de EU als Duitsland hebben al toegezegd om geld te storten. Nederland kondigde dinsdag tevens een fonds van 1 miljard euro aan met leningen voor duurzame bedrijven in ontwikkelingslanden. Dit bedrag staat vast, aldus directeur van de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO Michael Jongeneel tegen dagblad Trouw. Een eventueel kabinet-Wilders kan daar volgens hem juridisch gezien geen streep meer door zetten.
Zullen westerse landen het aandurven om meer financiële toezeggingen te doen in Dubai? En zal de vrijblijvendheid van het Klimaatschadefonds er nog af onderhandeld worden? Deze vragen dreigen alsnog een schaduw te werpen over de aanstaande top.
2) Druk op China en VS tijdens klimaattop COP28 in Dubai
Eurocommissaris Hoekstra wil vanuit het perspectief van de EU grote uitstoters zoals China er verder tijdens de top toe aanzetten meer te doen aan klimaatbeleid. In ruil daarvoor schermt de klimaatcommissaris met Europese toezeggingen voor financiële bijdragen aan het Klimaatschadefonds.
Het nieuwe, Nederlandse fonds zal Hoekstra daarbij van extra onderhandelingsruimte voorzien. Ook het schrikbeeld van 2,5 graden opwarming uit het eerder genoemde Global Stocktake-rapport zal hem helpen bij zijn betoog. De top in Dubai is bedoeld om een antwoord te formuleren op de resultaten uit dit onderzoek.
Een mogelijk twistpunt is de vraag of China geld moet ontvangen van of juist bijleggen in het fonds. Al is het de tweede economie van de wereld, het land ziet zich zelf nog altijd als ontwikkelingsland. De EU vindt dat China geld moet inleggen. "Wie kan betalen, moet betalen", zei Hoekstra in gesprek met het pan-Europese persbureau European Newsroom.
De Chinese leider Xi Jinping is niet aanwezig op de aanstaande klimaattop, net als de Amerikaanse president Biden. Toch zetten de VS en China deze maand klimaattechnisch stappen in de juiste richting. De landen spraken af meer te doen tegen de uitstoot van broeikasgassen. China gaf daarbij voor het eerst aan de uitstoot van methaan mee te nemen in de eigen klimaatdoelstellingen. Het land is goed voor 14 procent van de mondiale methaanuitstoot.
Dat is ook goed nieuws voor Nederlandse beleidsmakers, die de energietransitie in ons land moeten uitvoeren. Een aanstaande Nederlandse regering zal zich - ook onder aanvoering van een klimaatsceptische partij als de PVV - moeten houden aan het klimaatakkoord van Parijs. Eén op de drie Nederlanders vindt echter dat eerst China en de VS maar eens stappen moeten zetten voor ons eigen land verder verduurzaamt, bleek dinsdag uit CBS-onderzoek. Dat is precies wat de VS en China nu doen.
