• De Chinese mededingingsautoriteit gaat onderzoeken of Alibaba misbruik maakt van zijn sterke marktpositie.
  • Vorige maand hield Beijing de beursgang van Ant Group, een dochterbedrijf van Alibaba, al tegen. Die moet nu ook stoppen met kredietverstrekking en vermogensbeheer.
  • De Chinese overheid lijkt de bedrijven van oprichter Jack Ma bewust dwars te zitten. De dominante positie van Alibaba is de regering een doorn in het oog.
  • Ook andere internetreuzen zoals Tencent komen waarschijnlijk aan banden te liggen. China wil meer controle over machtige platformbedrijven die alle hoeken van het dagelijks leven raken.
  • Tien vragen over de strijd tussen Alibaba, Jack Ma en de Chinese overheid.

Alibaba, daar heb ik weleens van gehoord. Wat is het ook alweer?

Alibaba is een enorm Chinees e-commercebedrijf dat in 1999 is opgericht. Vaak wordt Alibaba vergeleken met zijn Amerikaanse branchegenoot Amazon, maar het bedrijf is breder actief en bestaat uit veertien kernonderdelen.

De twee belangrijkste webwinkels van Alibaba, Taobao.com en Tmall.com, werken meer als een soort Marktplaats. Taobao.com fungeert als handelsforum voor particulieren en kleine bedrijven; op Tmall.com biedt Alibaba ruimte aan grotere merken om online spullen aan te bieden.

Daarnaast is er nog de site Juhuasuan die partijverkopen organiseert à la Groupon. Voor internationale consumenten is er de site AliExpress, waar elektronica, kleding en speelgoed wordt aangeboden, veelal van Chinese makelij.

En loopt dat een beetje?

Absoluut! Bijna een derde van de online aankopen wereldwijd gebeurt via de platforms van de Alibaba Group. Daarmee is Alibaba ruim twee keer zo groot als Amazon.

Het afgelopen boekjaar, dat op 31 maart eindigde, steeg de omzet met 35 procent naar 510 miljard yuan, omgerekend zo'n 64 miljard euro.

In 2014 ging Alibaba naar de beurs in New York. Dat was op dat moment de grootste beursgang ooit, met een opbrengst van 25 miljard dollar.

Wie zit er achter Alibaba?

CEO van de Alibaba Group is Daniel Zhang. Hij volgde in 2019 oprichter Jack Ma op, die afscheid nam van zijn leidinggevende rol.

Toch heeft Ma achter de schermen nog altijd veel invloed. Met een geschat vermogen van 53 miljard dollar is hij een van de rijkste mensen ter wereld.

Ma is een voormalig docent Engels die Alibaba in 1999 oprichtte met zeventien anderen. Voor het grote publiek blijft hij het gezicht van Alibaba. Daar heeft hij zelf ook aan bijgedragen. Ma heeft in een kungfu-film gespeeld, heeft opgetreden op een muziekfestival en trad ooit op verkleed als Michael Jackson tijdens een bedrijfsfeest.

Doet Alibaba alleen aan online verkopen?

Nee, zeker niet. Alibaba heeft een reeks IT-diensten ontwikkeld: van cloudopslag en kunstmatige intelligentie tot betaalservice Alipay. De laatste kwam in 2011 op eigen benen te staan en valt tegenwoordig onder de paraplu van dochterbedrijf Ant Group.

Ant Group, dat was laatst toch in het nieuws?

Klopt. Ant Group wilde begin november met een beursgang in Hongkong en Shanghai bijna 35 miljard dollar ophalen. Daarmee zou Ma het record van de grootste beursgang ooit weer in handen krijgen. Het Saudische staatsolieconcern Saudi Aramco pakte dat in 2019 af van Alibaba door ruim 29 miljard dollar op te halen bij beleggers.

En heeft Jack Ma het record teruggepakt?

Nee, de Chinese regering hield de beursgang vlak van tevoren tegen.

Wat was de reden?

Een specifieke reden werd niet gegeven, maar de Chinese autoriteiten wezen wel op veranderingen in de regelgeving voor dit soort nieuwe financiële dienstverleners. Ma zou gewaarschuwd zijn dat Ant zich aan dezelfde strenge regels zal moeten houden als banken.

Ma is een groot voorstander van een open en marktgestuurde economie. In oktober riep hij de woede van de Chinese overheid over zich af toen hij tijdens een speech zei dat een campagne van president Xi Jinping tegen te grote financiële risico's de innovatie zou beperken. Chinese staatsmedia besteedden uitgebreid aandacht aan die opmerkelijke uitlatingen.

Met het blokkeren van de beursgang lijkt de Chinese overheid Ma een lesje te willen leren. De Chinese miljardair zou volgens The Wall Street Journal een deel van Ant Group hebben aangeboden aan de autoriteiten om de beursgang te redden. Volgens ingewijden zei Ma dat China "elk platform dat Ant heeft" mocht hebben "als het land dat nodig had". De regering ging niet op het zoenoffer in.

Waar is de Chinese overheid bang voor?

De regering kijkt al langer naar de dominante positie van Ant Group, dat met Alipay de grootste betaaldienst van China in handen heeft met 15 biljard euro aan verwerkte transacties in 2019.

Ook biedt het bedrijf andere financiële diensten aan, zoals microleningen, verzekeringen, vermogensbeheer en creditcards, en levert het clouddiensten aan financiële instituten (Ant Financial Cloud).

Vorig jaar had Ant Group 260 miljard euro aan leningen uitstaan bij kleine bedrijven en consumenten. Daarmee is de financiële dienstverlener uitgegroeid tot een uitdager van Chinese overheidsbanken.

Dat steekt de Chinese overheid, die graag een stevige vinger in de pap houdt bij bedrijven, zeker als ze een grote rol hebben in de economie. Sinds 2018 haalt de regering de teugels aan. Zo moest Ant Group zijn beleggingsfonds afbouwen en moet het bedrijf aan strengere kapitaaleisen voldoen.

Rond kerst kreeg de Chinese financiële dienstverlener te horen dat het moet stoppen met kredietverstrekking en diensten als verzekeringen en vermogensbeheer. Alleen Alipay mag actief blijven. Er is nog niet gedreigd met het opbreken van Ant Group, maar die mogelijkheid hangt nu wel in de lucht.

En nu ligt dus ook Alibaba onder het vergrootglas?

Ja, de Chinese mededingingsautoriteit gaat onderzoeken of Alibaba misbruik maakt van zijn sterke marktpositie. 

Blijft het bij Alibaba en Ant Group?

Waarschijnlijk niet. In november presenteerde de overheid een reeks voorschriften om de vrijheid van grote internetbedrijven aan banden te leggen. Naast Alibaba gaat het vooral om Tencent, het moederbedrijf van onder meer super-app WeChat.

Er is een reeks voorschriften opgesteld om concurrentievervalsend gedrag te voorkomen. Denk aan een verbod op het onderling delen van gevoelige consumentengegevens. Ook mogen grote bedrijven niet meer samenwerken om kleinere rivalen uit te persen. En bepaalde praktijken om diensten onder de kostprijs aan te bieden met als doel concurrenten uit te schakelen, zijn straks ook niet meer toegestaan.

Chinese internetbedrijven als Alibaba en Tencent groeiden het afgelopen decennium uit tot enorme concerns en werden geprezen als kampioenen van de Chinese economie. Nu trapt Beijing op de rem.

"Dit is een keerpunt", aldus Ma Chen, een mededingingsdeskundige bij het Chinese advocatenkantoor Han Kun Law Offices. Volgens hem voeren Chinese toezichthouders "de controle op omdat deze platformbedrijven te machtig zijn geworden en alle hoeken van het leven raken".

Lees meer over China: