Spreek je iemand uit de techsector, dan is de kans groot dat diegene je Sapiens: Een korte geschiedenis van de mensheid van de Israëlische hoogleraar Yuval Noah Harari aanraadt.
Sapiens werd voor het eerst in 2014 gepubliceerd en prijkt sindsdien steevast boven aan de lijst met mustreads van techtycoons zoals Bill Gates en Mark Zuckerberg.
Sterker nog, in 2016 schreef Microsoft-oprichter Gates dat hij zijn vrouw Melinda had gevraagd een exemplaar mee te nemen op vakantie. “Het is zó uitdagend en stelt zo veel opvattingen over de mensheid ter discussie, dat ik gewoon wíst dat het voor goede gespreksstof aan tafel zou zorgen”, schreef Gates. “Het stelde niet teleur.”
Sindsdien heeft het boek in techkringen een soort cultstatus bereikt. De satirische website VC Starter Kit verkoopt voor 500 dollar een pakket met daarin een jas van Patagonia, Allbirds-sneakers, Peter Thiels boek Zero to One… en Sapiens.
Ik hoorde op zeker moment zó veel over het boek dat ik het haast niet kon geloven: iedereen die je tegenkomt in Silicon Valley houdt van dezelfde 400 pagina’s tellende antropologische onderdompeling in de geschiedenis van de mensheid? Het bleef lastig te bevatten.
Oké, oké, ik loop vast jaren achter, maar ik was tóch benieuwd.
Nadat ik het boek had doorgeworsteld, begreep ik plots veel meer van de fascinatie van de techindustrie. Dit zijn mijn belangrijkste takeaways uit Sapiens: Een korte geschiedenis van de mensheid.
Het boek stelt dat mensen machtig zijn, omdat we goed zijn in verhalen vertellen.
De belangrijkste stelling van het boek is dat de mens als soort dominant is geworden op aarde, omdat we goed zijn in het vertellen van verhalen en het bedenken van mythen.
Ooit vormden mensen groepen die een omvang hadden van rond de 150 personen. Boven dat aantal is het lastig voor het menselijke brein om een persoonlijke relatie aan te gaan met andere individuen.
Maar via verhalen en mythen kunnen we met veel grotere aantallen mensen buiten de persoonlijke kerngroep een denkbeeldige gemeenschap bouwen, gebaseerd op een gedeelde waarden. Er zijn geen andere soorten die op basis van dit principe een cultuurgemeenschap kunnen vormen met miljoenen leden.
Het vermogen om een bindend verhaal te creëren ligt aan de basis van wereldreligies en later ook de vorming van natiestaten, volgens Harari. Het vormt eveneens de basis van economische zaken als het vertrouwen in een gemeenschappelijke munt.
Ook voor grote, succesvolle ondernemingen is een bindend verhaal cruciaal. Harari noemt als voorbeeld de Franse automaker Peugeot. Zelfs als alle werknemers en auto's van Peugeot plotseling zouden verdwijnen, zou dat niet het einde betekenen van het bedrijf. Het idee van Peugeot als merk zou nog steeds bestaan in het collectieve geheugen.
Het leven was misschien beter toen we nog jager-verzamelaars waren.
Een controversiële claim van Harari is dat de agrarische revolutie in de landbouw en de daaropvolgende industriële revolutie misschien niet het beste zijn dat de mensheid is overkomen.
Door verhoging van de landbouwproductiviteit kwam er meer voedsel beschikbaar en is de mensheid exponentieel gegroeid. Dit maakte arbeidsdeling mogelijk, waarbij groepen zich specialiseerden in specifieke taken. Maar is dat wel zo goed geweest, vraagt Harari zich af.
Het voedselsurplus heeft geleid tot de ontwikkeling van geavanceerde politieke stelsels, kunst en wetenschap. Maar het leidde ook tot een klassensamenleving en grootschalige oorlogen. Harari stelt daarom dat de mens als jager-verzamelaar wellicht beter af was.
Geluk hangt nauw samen met je verwachtingspatroon.
Harari struint door de tweehonderdduizend-jarige geschiedenis van de mensheid. Daarbij vraagt hij zich af of vooruitgang ons ook gelukkiger heeft gemaakt.
Opnieuw de jager-verzamelaars: die hoefden maar weinig uren te 'werken' en konden veel tijd doorbrengen met familie en vrienden. In de moderne tijd heeft de mens veel meer mogelijkheden, maar dat maakt ons als soort niet noodzakelijk gelukkiger.
Geluk is volgens Harari niet gebaseerd op objectieve maatstaven zoals welvaart en gezondheid. "Het draait om het verband tussen objectieve omstandigheden en subjectieve verwachtingen."
Of mensen zich gelukkig voelen, heeft volgens Harari vooral te maken met hun verwachtingspatroon.
'Sapiens' is een leuke afleiding voor technerds die zich met totaal andere dingen bezighouden.
In de techwereld van Silicon Valley draait het dagelijks leven vooral om startups, durfkapitaal en boeken over strategieën om exponentieel te groeien. Dan is het te begrijpen dat Sapiens een prettige afleiding vormt.
Harari gaat bijvoorbeeld in op vragen als 'waarom hebben mensen eetbuien' (omdat we als jager-verzamelaars zo veel mogelijk probeerden te eten als de kans zich voordeed) en 'waarom dragen zo veel mensen spijkerbroeken' (het is een manier om indirect een egalitaire samenleving te promoten, omdat jeans zowel door rijk als arm worden gedragen).
Wegdromen bij vragen als 'wat is vooruitgang' en 'wat is geluk' biedt techbazen de mogelijkheid om even uit hun eigen bubbel te stappen. Tegelijk zijn ze dan bezig met vragen die relevant zijn voor de hele mensheid.
