- De whiskymarkt zit in de lift. Beleggers steken soms miljoenen in oude whiskyflessen en -vaten. Bij een Zuid-Hollands beleggingskantoor zien ze de jaarrendementen toenemen.
- Beleggers drinken whisky’s vrijwel nooit op. De flessen belanden achter glazen omheiningen.
- Business Insider duikt in de soms absurdistische wereld van de whiskybeleggingen, die volgens toezichthouder AFM bepaald niet zonder risico’s is.
- Lees ook: Glenfiddich verkoopt 46 jaar oude whisky’s met NFT-technologie voor $18.000, maar de koper krijgt de whisky niet per se
Daar staat ie dan, op een grote sokkel en veilig verborgen achter glas: de oudste fles whisky ter wereld. Hij komt uit 1843, het label is compleet vergaan en niemand weet van welk merk deze whisky is. Toch gaat de fles allerminst naamloos door het leven: hier in Sassenheim noemen ze hem de “Mona Lisa” onder de whisky’s.
Juist ja, Sassenheim. In dit Zuid-Hollandse dorp bezoekt Business Insider het in 2018 geopende whiskymuseum, dat goed verscholen zit op een grauw industrieterrein.
Wie het geweld aan grotesk ogende bedrijfspanden weet te trotseren en aanklopt bij museumeigenaar Scotch Whisky Investments (SWI), belandt in een warm bad aan decennia-oude single malt whisky’s.
$1,9 miljoen voor een fles whisky
Niet dat die opgedronken worden. De flessen in Sassenheim dienen vooral als beleggingsobject. Voor oude whisky’s worden de meest absurd klinkende bedragen neergeteld. Zo ging er in 2019 bij veiling Sotheby’s een fles whisky over de toonbank voor liefst 1,9 miljoen dollar.
Het ging om een fles uit 1926, dus ga je je afvragen wat de uit 1843 daterende “Mona Lisa” uit Sassenheim wel niet zal opbrengen. Staat Business Insider hier te kijken naar een fles met een prijskaartje van meerdere miljoenen?
Geen medewerker bij SWI die zijn vingers lijkt te willen branden aan die vraag, maar wij weten genoeg: vooral niet per ongeluk omstoten, die fles. Oftewel, de glazen omheining bij deze whiskyfles lijkt bepaald geen overbodige luxe te zijn.
De ruim 3.100 flessen in het whiskymuseum komen uit de collectie van wijlen Valentino Zagatti. Deze Italiaanse zakenman had de pech blind door het leven te moeten, omdat een granaatschijf in de Tweede Wereldoorlog zijn ogen had verpest. Met zijn handen kon hij voelen met welke whiskyfles hij te maken had en welke waarde dit verkondigde, gaat het verhaal.
In de herfst van zijn leven verkocht de Italiaan zijn collectie aan een groep van twaalf particuliere investeerders uit Nederland. En zo belandde de collectie exotische whisky’s op een oer-Hollands industrieterrein.
100.000 whiskyflessen in Sassenheim
SWI heeft in zijn bedrijfspand nog honderdduizend flessen whisky staan. Die zijn van zo’n 1.400 beleggers, die via het bedrijf in whiskyflessen investeren. Kleine bedragen, daar doen ze hier in Sassenheim niet aan; meedoen mag pas vanaf een ton ingelegd vermogen.
In de kelder van het pand staat een set van zes chic ogende whiskyflessen. SWI-oprichter Michel Kappen kocht ze in 2005 via eBay, zegt Thomas van Gameren. De zelfverklaarde whiskyadept werkt als hoofd marketing bij het Sassenheimse whiskybedrijf en leidt Business Insider rond.
Tot Kappens grote schrik bleken de flessen rijkelijk gevuld met water. Dat nooit weer, dacht de ondernemer, die daarop besloot een eigen handelsplatform voor whisky’s op te zetten. De zes flessen staan er nog altijd, om de werknemers eraan te herinneren waar ze het allemaal voor doen.
Het beleggingskantoor helpt particuliere beleggers uiteindelijk bij het doorverkopen van hun collectie whiskyflessen. Vaak is dit na zo’n vijf tot zeven jaar en het verkoopproces bedraagt ook nog eens maximaal een jaar. Het is het waard, volgens Van Gameren, want ja, die flessen worden meer waard. Uit onderzoek van Kappen komt naar voren dat whiskyflessen tussen 1932 en 2008 jaarlijks gemiddeld 6,6 procent in waarde zijn gestegen.
En dat zie je terug in de waarde van de flessen in Sassenheim. “Kijk”, wijst Van Gameren naar een hoekje in de kelder. “Zie je die zwarte fles van het merk Bowmore? Toen die in de jaren ’90 uitkwam, kon je deze voor omgerekend zo’n 120 euro kopen. Nu is ie bijna 30.000 euro waard.”
Een paar meter naar rechts vinden we een fles waarop met sierlijke letters ‘Campbeltown’ te lezen is. “Die fles van de distilleerderij Springbank komt uit 1919. De laatste keer dat zo'n fles is geveild, via veilinghuis Christie’s, bedroeg het winnende bod ruim 275.000 euro.”
Die waardestijging heeft alles te maken met de toegenomen vraag uit Azië. In opkomende economieën zoals China en India zijn meer mensen aan het beleggen geslagen in whisky’s. Whisky drinken is bovendien hip, weet Van Gameren. “Veel millennials hebben thuis zo’n whiskytafel. Ze raken geïnteresseerd in oudere whisky’s en sommigen gaan er vervolgens in beleggen.”
Hij ziet het terug in de gemiddelde leeftijd van zijn achterban. Waren de beleggers die SWI bedient anderhalf jaar geleden nog gemiddeld 56 jaar, inmiddels is de gemiddelde leeftijd 49 jaar.
Zakenman dronk uit fles van €150.000
Worden de flessen in Sassenheim dan echt nóóit opgedronken? Heel soms gebeurt het weleens, weet Van Gameren. Laatst nog, toen een Chinese zakenman voor een feestje een whiskyfles van een ton wilde kopen, om in te schenken voor zijn gasten.
Omdat hij de fles al een week later nodig zou hebben, bood de zakenman ook nog eens de helft boven de vraagprijs. En zo dronken ze op een Chinees feest uit een fles van anderhalve ton. “Dat is nogal een manier om indruk op je gasten te maken”, lacht Van Gameren.
Maar goed, de Chinese handelaar is een uitzondering. Het moet gezegd, hier in Sassenheim lopen best wat fijnproevers rond. Toch is whisky hier op het einde van de dag allereerst een beleggingsproduct en dan pas een delicatesse.
Laatst nog ontving CEO Eran Habets een grote groep beleggers tijdens een informatiedag in het Louwman Museum te Den Haag. Hij vroeg zijn beleggers wie er zelf weleens whisky drinkt. Slechts een derde van de handen ging de lucht in.
Habets, lachend: “Veel van onze klanten zijn op geen enkele wijze geïnteresseerd in whisky als drank. Wij zeggen dan ook tegen hen: whisky koop je niet om te drinken, maar om in te investeren.”
Aan de andere kant: whisky is toch een drank? Als niemand zo’n fles ooit opdrinkt, maar beleggers de prijs schijnbaar oneindig opstuwen, waar eindigt het dan? Habets snapt de vraag. “Toch vraag ik me af hoe relevant het uiteindelijk is. Een Van Gogh kun je ook alleen aan de muur hangen, terwijl zo’n schilderij miljoenen waard kan zijn.”
Maar goed, een schilderij is mooi om naar te kijken. Je gaat dan weer niet minutenlang naar een fles whisky staren, die je ook nog eens nooit kunt opdrinken. Daar tonnen voor neertellen, klinkt toch enigszins absurd?
Habets grijnst. Opnieuw geeft hij aan te begrijpen wat we bedoelen, maar “zo zit de wereld uiteindelijk niet in elkaar. Dit zijn schaarse luxeproducten, net zoals bijvoorbeeld dure horloges. Een hele grote groep mensen is daarin geïnteresseerd en wil erin handelen.”
Habets kan het weten. De in mei aangetreden directeur heeft er een jarenlange carrière opzitten als zakenbankier bij ABN Amro, Mees Pierson en Van Lanschot. Als private banker zag Habets de opkomst van wat hij “real assets” noemt; beleggen in waardevolle – tastbare - spullen, in plaats van derivaten en futures.
Whisky is ook zo’n “real asset”, wil de zakenman maar zeggen. Net zoals Pokémon-kaarten, die de afgelopen jaren ook voor tienduizenden euro’s over de toonbank gingen.
Of zoals sneakers, vult Van Gameren hem aan. “Ik liep afgelopen weekend door het centrum van Haarlem. Daar ontdekte ik een sneakerwinkel, waar ze een setje exclusieve sneakers van 17.500 euro verkochten. Die zijn voor verzamelaars, die ga je niet aandoen.”
Toch kun je je afvragen waarom je überhaupt in whisky zou beleggen, als je je geld ook gewoon in aandelen kunt steken? Omdat je je risico als belegger wilt spreiden, legt Habets uit. “Om je te beschermen tegen tegenslagen in één markt, is het goed om je kapitaal te spreiden. Je kunt een deel in obligaties steken, iets in vastgoed, wat geld in private equity en dan nog een deel in bijvoorbeeld whisky.”
Aandelenkoersen hebben volgens Habets doorgaans weinig invloed hebben op de whiskyprijs, “wat een extra verlaging van je risico oplevert”.
Habets heeft vertrouwen in de toekomst van de whiskymarkt. “Meer mensen drinken whisky, waardoor ook de vraag naar duurdere varianten toeneemt. Oudere whisky’s zullen niet meer geproduceerd worden, waardoor er schaarste ontstaat. Als een oude fles wordt opgedronken, worden de rest van de flessen uit die serie automatisch meer waard.”
Smaakt een whisky uit 1983 nog altijd goed?
Wel is het de vraag of een fles whisky van meer dan 100 jaar oud nog goed smaakt. Kan whisky eigenlijk over datum raken? “Voor zover ik weet niet”, zegt Habets, “mits je de fles natuurlijk gesloten houdt.” Dus ja, ook die fles uit 1843 kun je volgens de CEO nog altijd “prima drinken”.
Daar verschillen de meningen dan wel weer enigszins over in de whiskywereld. Sommigen vinden dat decennia oudere, gebottelde whisky’s rijk aan smaak zijn, omdat de drank daar de tijd voor heeft gekregen. De Amerikaanse likeurcateraar My Bartender meent juist dat de smaak van whisky na verloop van tijd afneemt. Vers gebottelde whisky’s zouden volgens de Amerikanen juist beter smaken.
Even verderop in het kantoorpand in Sassenheim staat een oud, inmiddels leeg houten vat. Dat vat was jarenlang rijkelijk gevuld met een whisky van The Glenlivet uit 1952. Ze hebben er in Sassenheim in 2018 liefst 4,5 miljoen euro voor betaald, vertelt Habets. Dat leverde 382 flessen op, die voor 12.000 euro per stuk over de toonbank gingen.
Het draait bij de smaak van de whisky dan ook om hoelang de drank in het vat heeft gezeten, legt de CEO uit. Doordat whisky zuurstof krijgt, rijpt de drank. Vaten van verschillende soorten hout zorgen dan weer voor een andere smaak en zelfs de omgevingslucht speelt een rol, stellen ze in Sassenheim. Een vat dat nabij de kust gerijpt wordt, zou bijvoorbeeld een licht zilte smaak kunnen krijgen.
Ook over de vraag hoelang je whisky zo’n vat moet laten rijpen, verschillen de meningen. Handelaren, zoals die in Sassenheim, investeren graag in oudere vaten, met als idee dat langer gerijpte whisky een beter ontwikkelde smaak heeft. Anderen menen juist dat de smaak van whisky in een vat na tien jaar rijpen niet meer substantieel zal veranderen.
De engelen drinken mee
Het Zuid-Hollandse bedrijf belegt voor haar klanten tevens in - delen van - vaten, een categorie die volgens directeur Habets goed is voor “zo’n 10 procent” van de beleggingen. Bij deze tak van sport komt een wel heel uniek risico om de hoek kijken, de zogenaamde angels share.
Aangezien een vat uit hout bestaat, is de whisky niet volledig afgesloten van de buitenwereld. Er komt immers zuurstof doorheen. Maar wat erin gaat, kan er ook uit en jaarlijks verdampt dan ook zo’n 2 procent van alle whisky in een vat. De engelen drinken stiekem mee, gaat de eeuwenoude grap in deze branche.
Echter, 2 procent is een gemiddelde. Blijkt een vat minder goed beschermd tegen verdamping, dan daalt de waarde. Als de angels share juist lager blijkt te liggen, neemt de waarde van zo’n vat toe. Dit was het geval bij het vat uit 1952 waar SWI 4,5 miljoen euro voor neertelde.
Mits zij goed geseald zijn, kleeft er aan whiskyflessen niet het risico van zo’n angels share. Mits, want bij oudere flessen blijkt dit lang niet altijd het geval te zijn. In het begin van de twintigste eeuw werden flessen niet machinaal, maar met de hand geseald, vertelt Habets. “Vaak werd whisky gemaakt door familiebedrijven, waarbij de hele familie hielp met de botteling. Dat sealen ging weleens fout.”
Bij oudere, niet goed gesealde flessen geldt daarom het zogenoemde verdampingsrisico. Wie door het museum in Sassenheim loopt, ziet menig fles die nog maar voor vier vijfde gevuld is.
En dan is er bij vaten whisky tot slot nog het rijpingsrisico, oftewel het risico dat een whisky op de verkeerde manier rijpt. Soms komt het zelfs voor dat het alcoholpercentage onder de 40 procent belandt. Dikke pech, want een whisky moet uit minimaal 40 procent alcohol bestaan om door het leven te gaan als whisky.
Risico’s te over dus. SWI is in handen van een AFM-vergunning, maar diezelfde AFM geeft beleggen in whisky qua risicoprofiel 6 van de 7 punten. Zijn de klanten van Habets en de zijnen dus wel zo verstandig bezig?
Jazeker, zegt Habets: “Beleggen is per definitie risicovol en alternatieve beleggingen zoals whisky hebben eigenlijk altijd risicocategorie 6 of 7. Wij adviseren klanten om niet meer dan 10 procent van hun belegbare vermogen in zoiets als whisky te steken. Als aanvulling op andere beleggingen blijft het nuttig, vanwege het ontbreken van die afhankelijkheid van aandelenkoersen. Het kan daarom een mooie aanvulling zijn op obligaties en vastgoedbeleggingen.”
En verder doen ze wat ze kunnen, stelt Habets. De flessen die zijn bedrijf zelf op de markt brengt, en ook dat zijn er nogal wat, ondergaan uitvoerige smaaktesten voor ze de fles in gaan. “Iemand in ons bedrijf is er dagelijks mee bezig.” Lacht: “Die gaat wel altijd met het ov naar werk.”
