'Rusland hield zich niet aan eigen handboek bij invasie Oekraïne'

ANALYSE – Het nieuwe handboek van het Amerikaanse leger over Russische oorlogstactieken is een indrukwekkend document van 280 pagina’s waarin gedetailleerd en met vele diagrammen wordt beschreven hoe Russische militairen zouden moeten vechten.

Het toont ook aan waarom de Russische troepen vaak zo slecht presteren op het slagveld in Oekraïne: ze volgen hun eigen handboek niet.

“De basiselementen van die doctrine zouden een voldoende fundament moeten bieden voor succesvolle operaties”, zegt militair expert Scott Boston van de Amerikaanse denktank RAND tegen Business Insider. “Maar dan moet je je daar wel aan houden.”

In het handboek van het Amerikaanse leger — ATP7-100.1, Russian Tactics — staat duidelijk dat het “niet bedoeld is om te beschrijven hoe de Russen momenteel aan het vechten zijn in Oekraïne”. Maar toch proberen legers altijd via hun eigen doctrine en hun basisprincipes te vechten.

Als een Russische divisie of brigade bijvoorbeeld een aanval uitvoert, dan worden eenheden geacht in meerdere echelons of golven van troepen en tanks op te rukken in nauwe afstemming met verkenningstroepen, flankbescherming, artillerie en luchtverdediging. Het doel is om hard toe te slaan, snel te bewegen, door de defensie heen te breken en tot diep achter de vijandelijke linies door te dringen. Om de weerstand waar ze op stuiten te beperken moeten aanvalstroepen zich in meerdere rijen opsplitsen, zodat "de aanvalseenheden zowel in de lengte als in de breedte verspreid raken en zo de effectiviteit beperken van vijandelijk nucleair- of precisievuur", staat in het ATP7-100.1-handboek.

Maar toen Rusland tijdens de eerste dagen van de oorlog Kyiv in wilde nemen, werden de bewapende troepen over nauwe drukke wegen geleid. Toen ze opgesloten raakten door wegversperringen en hinderlagen, werden ze gedecimeerd door Oekraïense artillerie, drones en antitankraketten.

Ook nu vecht het Russische leger niet volgens het handboek. In plaats van snelle en goed gecoördineerde manoeuvres met de ooit zo geroemde luchtmacht, bestaan de aanvallen vooral uit artillerie en zweefbommen en wordt de Oekraïense verdediging "overspoeld" met grote aantallen vrijgelaten gevangenen en andere "wegwerpinfanterie".

De kosten zijn enorm: er zijn naar schatting 450.000 Russen gewond geraakt of gedood en 3.000 tanks uitgeschakeld. De beste eenheden van Moskou van voor de oorlog zijn uitgeschakeld en veel van de beste tanks en ander materieel zijn vernietigd.

"Ook aanvallen volgens de doctrine kunnen altijd nog mislukken", zegt Boston. "Maar de meeste fouten kwamen omdat ze zich niet aan hun eigen handboek hielden, dat er niet voor niks is."

Hij noemt daarbij "het vooruit sturen van bewakingstroepen, zodat de hoofdmacht niet direct in de strijd terechtkomt. En zorgen dat je niet alle troepen over te weinig wegen stuurt. En zorgen dat de ondersteuningstroepen wel beschermd blijven." Dat zijn volgens Boston allemaal basiszaken.

Het beoordelen van de huidige Russische doctrine is moeilijk. Veel uitgangspunten stammen uit het Sovjet-tijdperk van streng gecontroleerde massalegers. "De commandant leidt het gevecht, is verantwoordelijk voor de belangrijkste elementen van het strijdplan en verwacht over het algemeen geen initiatief of flexibiliteit van ondergeschikten, zoals een goede Amerikaanse commandant wel doet", legt Boston uit.

Maar militaire hervormingen die na 2008 zijn doorgevoerd, waren bedoeld om kleinere en slimmere troepen in westerse stijl te creëren. "Toen dat systeem in de eerste maanden na februari 2022 niet bleek te werken schakelden ze weer over naar hun oudere meer traditionele benadering, waarbij veel meer nadruk ligt op massa", zegt Boston.

Toch is het probleem misschien niet de Russische doctrine, maar de algehele strategie in de Oekraïne-oorlog. De Sovjet-plannen voor een eventuele invasie van West-Europa gingen uit van miljoenen Sovjet-militairen en troepen uit andere Warschaupact-landen die werden ondersteund door enorme hoeveelheden wapens en andere voorraden. Maar de oorspronkelijk troepenmacht van 180.000 man in Oekraïne over een frontlinie van bijna 1.000 kilometer tegen een weliswaar kleiner leger, leverde Rusland niet het overweldigende overwicht op waar de doctrine vanuit ging.

Russische leiders hadden ook verwacht - net als veel westerse experts dat deden - dat het Oekraïense verzet snel zou bezwijken en dat het land makkelijk bezet zou kunnen worden. Aanvalstroepen waren tot kort voor de oorlog begon zelfs niet geïnformeerd over de invasie.

"Het is niet onmogelijk om gevechten te winnen met een inflexibel leger, maar om daar goede kans op te maken helpt het wel heel veel om een goed plan te hebben", zegt Boston.

Hij wijst daarbij op de Amerikaanse invasie van Irak in 2003: de legertop hoopte toen dat de Irakese troepen niet veel weerstand zouden bieden, maar hielden er in hun plannen rekening mee dat dat wel zou gebeuren. "Het zou onverantwoord zijn geweest van het Amerikaanse leger om dat niet te doen. Maar het Russische plan was wel zo onverantwoord. Eenheden werden Oekraïne ingestuurd om in korte tijd belangrijke plekken te veroveren zonder duidelijke informatie vooraf of tijd om plannen te maken voor als er iets fout zou gaan. Doctrines en training hebben alleen zin als je niet op pad wordt gestuurd om het verkeerde te doen met de verkeerde middelen."

Toch doet Rusland niet alles verkeerd, zeker niet op defensief gebied gezien het stuiten van het Oekraïense tegenoffensief afgelopen zomer. "Er zijn genoeg aspecten van hun verdediging die volledig in overeenstemming zijn met hun geschiedenis en doctrine", zegt Boston. "En op sommige onderdelen hebben ze hun doctrine zelfs verbeterd, zoals de diepte en de intensiteit van hun mijnenvelden."

Had Rusland de oorlog gelijk kunnen winnen?

Eén vraag zal historici nog lange tijd bezighouden: had Rusland tijdens de eerste dagen van de invasie Kyiv kunnen veroveren en daarmee waarschijnlijk de hele oorlog kunnen winnen?

"Dat is een hele moeilijke vraag", zegt Boston. "Als Rusland zich beter had voorbereid, had Oekraïne dat opgemerkt en anders gereageerd. Maar met het uiteindelijke plan en de langzame uitvoering heeft Rusland een aantal grote voordelen die het had, verspeeld. Als Rusland een beter plan had gehad, dan had het voor Oekraïne veel sneller veel slechter kunnen uitpakken."

Ironisch genoeg heeft Boston het gevoel dat het bekritiseren van het Russische leger geen recht doet aan de capaciteiten van Oekraïne. Als het Russische leger zo slecht was, dan was het Oekraïense leger misschien niet zo goed? "Ik denk niet dat de Russen zo verschrikkelijk slecht waren", zegt Boston. "Ik denk dat ze vooral verschrikkelijk op het verkeerde been zijn gezet door hun leiders."

Michael Peck is een defensie-auteur en schrijft onder meer voor Business Insider, Forbes, Defense News, Foreign Policy en andere publicaties.

LEES OOK: Deze foto’s laten zien hoe Rusland pronkt met in Oekraïne in beslag genomen oorlogsmaterieel van NAVO-landen, waaronder een Howitzer, een Leopard 2 en een Bradley