ANALYSE – Met de uitkomst van het Turkse referendum lijkt de kans dat het land ooit toetreedt tot de Europese Unie verkeken – voor zover dat al realistisch was.
Maar de NAVO is een ander verhaal.
Turkije heeft al jaren een ongemakkelijke relatie met de rest van het trans-Atlantische bondgenootschap. Het arresteren van journalisten, de wens om de doodstraf weer in te voeren en militaire samenwerking met Rusland in Syrië zorgen voor een ongemakkelijke situatie waarin de overtuiging van Turkije haaks lijkt te staan op de gedeelde NAVO-doelen.
Gezien NAVO-landen ervoor hebben getekend om elkaar direct te hulp te schieten als Turkije wordt aangevallen, kan je je afvragen of dat wel zo handig is bij een land dat de afgelopen tijd zo ver is afgedwaald van die gedeelde visie. Turkije zal met zijn huidige koers andere vijanden en vrienden maken dan de rest van het bondgenootschap.
Een vertrek van Turkije uit de NAVO lijkt echter bepaald niet aan de orde.
Afzijdig
De NAVO reageerde opvallend rustig na het referendum. Het referendum “is een zaak van het Turkse volk”, zo luidt de officiële NAVO-reactie.
Ook de felicitaties van de Amerikaanse president Trump spreken boekdelen: vooralsnog is er geen reden om Turkije uit de NAVO te zetten, zoals verscheidene malen is geopperd.
Die afzijdigheid van de NAVO was al zichtbaar tijdens de rel tussen Nederland en Turkije. De hele ruzie werd uitgevochten via de Europese Unie, de NAVO werd er ver buiten gehouden.
Jan Marinus Wiersma, Europa- en Turkije-expert aangesloten bij instituut Clingendael, zei daar destijds dit over in gesprek met Business Insider:
“Het is opvallend dat vanuit alle kanten, of het nu Brussel, Den Haag of Ankara is, de NAVO erbuiten wordt gehouden. Terwijl als je formeel kijkt, de banden met Turkije vooral via de NAVO lopen. Dus in dit conflict speelt de NAVO nauwelijks een rol.”
Hoewel je dus je vraagtekens kunt zetten bij de ideologische kloof is de afzijdigheid van de NAVO niet heel vreemd als je naar de tactische overwegingen kijkt.
Voordelen
Turkije is een belangrijke aanwinst voor de NAVO. Het land heeft een van de sterkste NAVO-legers, na de VS, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast grenst het aan Syrië, waar zich het grootste militaire conflict van het moment afspeelt.
Met name de Europese NAVO-landen zullen ook willen voorkomen dat de Turken de NAVO inwisselen voor Moskou. Erdogan heeft de afgelopen jaren meerdere malen geflirt met Rusland en China.
Eind 2016 maakte de Turkse president de grootste draai, toen hij bekendmaakte dat hij graag lid wil worden van de Shanghai-samenwerkingsorganisatie, een militair- en economisch samenwerkingsverband dat wordt geleid door China en Rusland.
Als dat doorgaat, hoeft dat niet per se een exit uit de NAVO te betekenen, maar het zou de belangen wel erg door elkaar laten lopen.
Volgens Ian Bremmer, geopolitiek expert en president van de Eurasia Group, is dit simpelweg een manier van Erdogan om zijn onderhandelingspositie met de rest van de NAVO te verbeteren, zo zei hij eerder tegen Business Insider.
Dezelfde koers
Erdogan zelf is niet van plan om de NAVO te verlaten. Hoewel de afgelopen jaren de spanning met West-Europa en de VS flink is opgelopen, zei de Turkse president eind 2016 dat het Turkije “precies dezelfde koers vaart met NAVO als het altijd heeft gedaan”. Ook de voordelen voor Turkije zijn simpelweg te groot om te vertrekken.
De NAVO-bondgenoten zullen niet erg blij zijn met de uitkomst van het Turkse referendum, maar de belangen zijn te groot om Turkije zomaar te laten gaan. Het zou de missies in Syrië nog lastiger maken, Poetin een nieuwe vriend geven en een grote klap uitdelen aan de totale NAVO-troepenmacht.
