Bedrijf verkocht, op naar de golfbaan! Was het maar zo simpel. Ervaringsdeskundige Maarten van de Kimmenade en oprichter van de ‘Familiebedrijven Adviesgroep’ zet de drie psychologische valkuilen voor de ‘ondernemer in ruste’ op een rij.

Geen doel meer in je leven

“Ik was 43 jaar oud toen ik in 1987 het dakdekkersbedrijf verkocht dat ik zo’n twintig jaar eerder van mijn moeder had overgenomen. Ik heb op verzoek van de nieuwe eigenaar nog drie jaar als directeur bij het bedrijf gewerkt en ben daarna arbeid- en organisatiepsychologie gaan studeren aan de Universiteit van Tilburg.

In mijn promotieonderzoek naar de verkoop van familiebedrijven heb ik naast het economisch en juridisch eigendom het ‘psychologisch eigendom’ van een onderneming geïntroduceerd. Het eerste van drie kenmerken van het psychologisch eigendom is betekenis. Je bedrijf geeft je zingeving, identiteit en status. Je ben iemand door je bedrijf. Is het verkocht, dan valt dat weg en moet je op zoek naar een nieuwe manier om  je leven zin te geven.

Lukt dat niet, dan val je in een zwart gat. Een nieuw doel kan natuurlijk van alles zijn. Je kunt vrijwilligerswerk gaan doen, bijvoorbeeld door je ervaring en deskundigheid te delen met jonge ondernemers. Of je kan ‘business angel’ worden en geld steken in andere ondernemingen.

Om emotioneel los te komen van je onderneming is het belangrijk om bewust een ander ritme te kiezen dan je gewend was. Als ondernemer ben je iedere minuut van de dag actief. Lig je na de verkoop van je bedrijf wat langer in bed of neem je wat extra tijd voor het lezen van de krant, dan voel je je algauw schuldig en heb je het gevoel dat je iets moet gaan doen.

Oud-ondernemers starten om die reden wel eens een nieuw bedrijf dat precies hetzelfde doet als het bedrijf dat ze hebben verkocht. Dat zou ik niet aanraden. Je zit er dan toch heel anders in. Je hebt dan immers een goed gevulde bankrekening en hoeft bijvoorbeeld niet meer steeds de bank gerust te stellen of de markt te overtuigen van je product. Bovendien loopt het niet altijd goed af. Ik ken iemand die zoiets heeft gedaan en daarmee zijn hele kapitaal verspeelde.”

Thuis de baas gaan spelen

“Het tweede kenmerk van ‘psychologisch eigendom’ is macht, want ondernemers zijn nu eenmaal graag de baas. Accepteren medewerkers het leiderschap van de ondernemer, dan ontstaat er een soort wederzijdse afhankelijkheid. Want aan de steun van zijn mensen ontleent de ondernemer een bepaalde invloed en zeggenschap.

Na de verkoop van het bedrijf heb je geen invloed meer op mensen. En dus gaan veel oud-ondernemers in huis ‘invloed uitoefenen’ door in de potten en pannen van hun echtgenoot te kijken. En die is daar meestal niet van gediend omdat zij gewend is om het ‘binnengedeelte’ te organiseren, terwijl de ondernemer tot voor kort het ‘buitengedeelte’ voor zijn rekening nam.

Relaties kunnen hierdoor behoorlijk onder druk komen te staan, tot aan echtscheidingen toe. Om problemen te voorkomen is het dus belangrijk dat vooraf de verwachting worden afgestemd. Ga je gezellig samen op de bank zitten? Of begin je samen een nieuw avontuur en koop je bijvoorbeeld een kasteel in Frankrijk?

Ik ken iemand die na de verkoop van zijn onderneming het oude meubilair meenam, een kantoorruimte huurde en daar ging werken. Hij reed iedere dag naar dat kantoor toe om de holding die hij had te ‘besturen’. Toen hij op een goede dag weer onderweg was naar kantoor, bedacht hij zich in een keer waarom hij niet gewoon lekker op een terrasje ging zitten. Dat was toch veel leuker! Dat kantoor heeft hij na die dag bijna niet meer gezien. Maar tegelijkertijd had hij wel voor zichzelf een soort overgangsfase ingebouwd.”

Schuldgevoel naar oud-medewerkers

“Je relatie met medewerkers is wel opgebouwd rond het werk, maar je ontwikkelt ook een vriendschappelijke relatie met enkelen van hen. Verkoop je je bedrijf, dan knip je die relatie eigenlijk door. En dat is niet leuk. Toen ik het bedrijf van mijn familie verkocht, zei de directeur van de vestiging in België tegen mij: ‘Je hebt mij verkocht’. En gaat het na de verkoop niet goed, dan kun je zomaar op straat medewerkers tegenkomen die hun baan zijn kwijtgeraakt. Je gaat je dan schuldig voelen, vooral als iedereen het idee heeft dat jij ‘je zakken hebt gevuld’.

Wil je zonder schuldgevoel afscheid nemen van je bedrijf, dan moet je de verkoop goed voorbereiden. Verkoop aan derden is lastig omdat je nooit harde afspraken kunt maken over wat er met het bedrijf gaat gebeuren. En verkopen aan het zittende management is ook niet altijd de beste optie. Want mensen die als ‘tweede man’ jarenlang in je bedrijf werken, zijn deskundig maar missen vaak de karaktereigenschappen van een ondernemer.

Het bedrijf verkopen aan zoon of dochter is vaak wel een goede route, als die capabel zijn tenminste. Daar zou je ze dan op moeten testen. Je zou ook een man van buiten kunnen halen die het bedrijf over wil nemen, dat werkt meestal wel goed. Je kunt je eigen opvolger dan geleidelijk op de verkoop voorbereiden en hem zowel in de praktijk als met een ‘assessment’ testen.

Een jaar of vijf geleden heb ik mijn bedrijf weer teruggekocht. De eigenaar, een Brits beursgenoteerd bedrijf, had het te koop gezet. Ik sprak de directeur nog wel eens en hij vroeg mij of ik in wilde stappen. Ik heb nu een minderheidsbelang in het bedrijf en ben er commissaris. Dat bevalt me prima.”

Lees ook

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl