- Wit-Rusland heeft een vliegtuig in Minsk aan de grond gezet om oppositiekopstuk Roman Protasevitsj op te pakken.
- De Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko zou daarvoor het bevel hebben gegeven.
- De Europese Unie en de NAVO hebben Wit–Rusland veroordeeld vanwege het tegenhouden van de vlucht.
Wit-Rusland heeft een vlucht met aan boord een belangrijk kopstuk van de oppositie gedwongen te landen in Minsk. Journalist Roman Protasevitsj, die aan boord zat van het toestel, verbleef in ballingschap en riskeert in Wit-Rusland de doodstraf.
Aanvankelijk leek het erop dat Ryanair-vlucht FR4978 vanuit Griekenland naar Litouwen vanwege een noodsituatie aan boord moest gaan landen in Minsk, waar de brandweer in groten getale uitrukte naar de internationale luchthaven.
Even daarna meldden lokale media dat de Wit-Russische autoriteiten de vlucht tot landen hadden gedwongen om Protasevitsj te arresteren. Het vliegtuig werd geëscorteerd door een gevechtstoestel van de Wit-Russische luchtmacht.
Volgens de regering van Litouwen waren er 170 mensen aan boord, van wie 94 uit Litouwen.
Naar verluidt heeft de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko persoonlijk het bevel gegeven om de Ryanair-vlucht aan de grond te zetten. De regering van Litouwen zegt dat het een vooropgezet plan was en dat Loekasjenko wist dat Protasevitsj aan boord was.
Protasevitsj is de oprichter van het oppositiekanaal Nexta op het berichtenplatform Telegram. Dat kanaal bericht onder meer over de massale betogingen tegen het regime van Loekasjenko. Die regeert de voormalige Sovjet-Republiek al sinds 1994 met harde hand en zou de verkiezingen in augustus door middel van fraude naar zijn hand hebben gezet.
Nexta heeft inmiddels gemeld dat Protasevitsj op de internationale luchthaven van Minsk is aangehouden. "Het vliegtuig is gecheckt, er is geen explosief gevonden en de passagiers werden weggestuurd voor nog een doorzoeking. Onder hen was Nexta-journalist Roman Protasevitsj", aldus Nexta.
Oppositieleidster in ballingschap Svetlana Tichanovskaja stelt dat Loekasjenko de veiligheid van alle inzittenden op het spel heeft gezet door de Ryanair-vlucht aan de grond te laten zetten. Op Twitter eist zij de onmiddellijke vrijlating van Protasevitsj en internationale sancties tegen Wit-Rusland.
EU en NAVO veroordelen Wit-Rusland om tegenhouden vlucht
De Europese Unie en de NAVO hebben Wit-Rusland veroordeeld vanwege het aan de grond zetten van de Ryanair-vlucht.
Loekasjenko staat zelf al met 87 andere hooggeplaatste personen en zeven organisaties op de sanctielijst van de EU. Zij mogen niet naar de EU en kunnen ook niet bij hun bezittingen daar.
Op de lijst staan onder meer mensen die volgens de EU verantwoordelijk zijn voor fraude bij de herverkiezing van Loekasjenko in augustus vorig jaar en het neerslaan van protesten waar diens vertrek werd geëist.
"Wij houden de regering van Wit-Rusland verantwoordelijk voor de veiligheid van de passagiers en het vliegtuig", schreef EU-buitenlandchef Josep Borrell op Twitter. "ALLE passagiers moeten direct hun reis kunnen voortzetten", aldus Borrell, die daarmee indirect ook de vrijlating van Protasevitsj eiste.
Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en EU-president Charles Michel sloten zich daar later bij aan. "Elke schending van de internationale luchtvaartregels moet consequenties hebben", twitterde Von der Leyen.
De leiders van de EU-landen bespreken maandag de situatie. Ook wordt er dan gesproken over mogelijke sancties tegen Wit-Rusland.
De NAVO noemde de Wit-Russische actie "een serieus en gevaarlijk incident". "De Wit-Russische regering moet de veilige voortzetting van de reis voor alle reizigers garanderen." De Verenigde Naties zeiden bezorgd te zijn.
Meerdere Europese landen zeiden dat er direct uitleg moet komen en dat het onacceptabel is. Polen noemde het zelfs "staatsterreur". Buurland Litouwen wil dat de EU vliegtuigen adviseert om het Wit-Russische luchtruim te mijden. Frankrijk heeft de Wit-Russische ambassadeur in Parijs om uitleg gevraagd.
Premier Rutte noemt luchtactie Wit-Rusland onacceptabel
Demissionair premier Mark Rutte vindt het "onacceptabel" en "ongekend" dat de vlucht van Ryanair is gedwongen te landen in Wit-Rusland. "Alle passagiers moeten in staat zijn om hun reis naar Vilnius onmiddellijk en veilig voort te zetten. Elke schending van de regels van het internationale luchtverkeer moet worden onderzocht", aldus de minister-president, die op Twitter reageerde op het incident.
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken noemt de onderschepping en de arrestatie van de opposant "compleet onacceptabel". Hij zal zich inzetten voor een "krachtige Europese reactie".
De EU heeft eerder al sancties ingesteld tegen het Wit-Russische regime vanwege oneerlijke verkiezingen en de onderdrukking van de bevolking.
D66, ChristenUnie en Volt willen dat de EU stappen neemt tegen de regering in Minsk. "Na deze krankzinnige actie van Loekasjenko moet de EU een duidelijke en harde streep trekken: D66 wil een Europees landings- en overvliegverbod voor het Wit-Russische Belavia totdat Protasevitsj weer op vrije voeten is", aldus Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma.
Hij vindt dat er persoonsgerichte sancties moeten komen tegen Wit-Russische functionarissen die bij de actie betrokken waren. "Nu moet de EU handelen, nu moet de EU deze dictatuur tot de orde roepen met maatregelen." Hij wil dat de EU-leiders, die maandag en dinsdag al bijeenkomen, het incident op de agenda zetten.
"Volle steun voor deze bitter noodzakelijke stappen tegen Loekasjenko! Europa moet nu laten zien dat vrijheid en mensenrechten ons menens zijn", aldus Gert-Jan Segers van de ChristenUnie.
Fractieleider Laurens Dassen van Volt spreekt op Twitter van een "ongekend brutale en gevaarlijke actie van de dictator van Belarus. Schendt internationale afspraken en brengt passagiers in gevaar, onacceptabel." Hij heeft Kamervragen gesteld en wil EU-sancties.
