- De Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko staat bekend als ‘de laatste dictator van Europa’.
- Hij kwam in 1994 aan de macht, prees Adolf Hitler, flirtte met Moskou én Brussel en raadde wodka aan tegen het coronavirus.
- De ‘kaping’ van een Ryanair-vlucht om een dissident te arresteren komt Loekasjenko nu op Europese sancties te staan.
In recordtempo waren EU-leiders het eens over sancties tegen Wit-Rusland. “Misschien ook wel omdat Loekasjenko erin is geslaagd ons te verenigen met deze idiote actie”, zei premier Rutte maandag na afloop van de eerste dag van de EU-top in Brussel.
Wit-Rusland dwong zondag een vlucht met aan boord een belangrijk kopstuk van de oppositie te landen in Minsk. Het Ryanair-vliegtuig was op weg van Athene naar de Litouwse hoofdstad Vilnius.
Journalist en activist Roman Protasevitsj zat aan boord van het toestel. Hij werd na de landing in Minsk gearresteerd samen met zijn vriendin. Naar verluidt heeft de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko persoonlijk het bevel gegeven om de Ryanair-vlucht aan de grond te zetten.
Onder meer de Europese Unie, de NAVO en de VS hebben Wit–Rusland veroordeeld vanwege het tegenhouden van de vlucht. Meerdere westerse luchtvaartmaatschappijen waaronder KLM zijn voorlopig gestopt met vliegen over het land.
De actie van Loekasjenko lijkt aan te tonen dat hij weer stevig in het zadel zit na de gemanipuleerde verkiezingen van augustus vorig jaar. In het land braken grootschalige protesten uit die door de president met harde hand werden neergeslagen.
Loekasjenko kwam al in 1994 aan de macht en staat bekend als 'de laatste dictator van Europa'. Dit moet je weten over de nu 66-jarige Aleksandr Loekasjenko:
Hij betreurde het ineenstorten van de Sovjet-Unie
In zijn jonge jaren heeft Akexandr Loekasjenko een klassieke Sovjet-opleiding gekregen. Hij was lid van de communistische jongerenbeweging Komsol en diende in het Sovjet-leger. Voordat hij de politiek in ging, leidde hij een kolzoch, een staatslandbouwbedrijf.
Als parlementariër in de Opperste Sovjet in Wit-Rusland keerde Loekasjenko zich begin jaren negentig fel tegen het uiteenvallen van zijn geliefde Sovjet-Unie. Hij sprak zich meerdere malen uit tegen de onafhankelijkheid van Wit-Rusland van de Sovjet-Unie en stemde als enige parlementariër tegen het omvormen van de Sovjet-Unie tot het Gemenebest van Onafhankelijke Staten.
Hij won de allereerste democratische verkiezingen van Wit-Rusland
Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was ondanks de weerstand van Loekasjenko onvermijdelijk en Wit-Rusland verklaarde zich op 25 augustus 1991 onafhankelijk.
Na een verwarrende overgangsperiode werd in 1994 de eerste grondwet aangenomen en de eerste democratische verkiezingen georganiseerd. Daar deden zes kandidaten aan mee.
Loekasjenko won de eerste ronde met ruim 45 procent van de stemmen de tweede ronde met ruim 80 procent. Hij werd zo de eerste, en tot nu toe enige, president van Wit-Rusland.
Hij trok gedurende zijn leiderschap steeds meer macht naar zich toe en vormde Wit-Rusland om tot een politiestaat.
Bij latere verkiezingen haalde Loekasjenko vergelijkbaar grote overwinningen, maar werd hij in toenemende mate beschuldigd van het manipuleren van de uitslag. Bij de laatste verkiezingen in augustus 2020 haalde hij volgens de officiële uitslag ruim 80 procent van de stemmen, terwijl hij volgens een Russisch persbureau slechts op 2 procent van de stemmen kon rekenen.
Hij prees Adolf Hitler
In 1995 kwam Aleksandr Loekasjenko in opspraak, omdat hij in een interview met het Duitse Handelsblatt wees op de verdiensten van Adolf Hitler.
"De geschiedenis van Duitsland is een kopie van de geschiedenis van Wit-Rusland. Duitsland rees op uit ruïnes door krachtig leiderschap. Niet alles aan de bekende figuur Hitler was slecht. De Duitse orde heeft zich in de loop der eeuwen steeds verder ontwikkeld en bereikte zijn hoogtepunt onder Hitler."
De Verenigde Staten en vele anderen bestempelden die opmerkingen als "ongepast".
Hij flirt met Moskou én met Brussel
Loekasjenko is er een meester in geworden Oost en West tegen elkaar uit te spelen, schrijft NRC over hem.
Wit-Rusland is nauw verbonden aan de Russische Federatie en Loekasjenko ondertekende in 1999 zelfs een verdrag voor een ‘Uniestaat’ met Rusland. Maar Wit-Rusland is ook lid van het EU-programma ‘Oostelijk Partnerschap’ dat voorziet in het verstevigen van de banden met landen ten oosten van de Unie. In het kader van dat programma heeft Minsk sinds 2014 al 170 miljoen euro aan subsidies ontvangen.
In de nasleep van de verkiezingen van augustus 2020 wendt Loekasjenko zich weer duidelijk tot Moskou. Europese leiders overwegen sancties tegen hem en zijn regime in te stellen, terwijl de Russische president Poetin hem direct na zijn 'overwinning' feliciteerde en ook volledige hulp zou hebben aangeboden om de veiligheid in Wit-Rusland te waarborgen.
Hij raadt wodka en sporten aan tegen het coronavirus
Aleksandr Loekasjenko ziet geen gevaar in Covid-19 en bestempelde de pandemie als een 'psychose'. Hij nam nauwelijks maatregelen om verspreiding van het virus te voorkomen en raadde de bevolking aan dagelijks wodka te drinken tegen het virus en te sporten.
Zelf gaf hij het 'goede voorbeeld' door in mei 2020 mee te doen aan een ijshockeywedstrijd: "Het is hier net een koelkast, hier zijn geen virussen", zei Loekasjenko toen.
Het officiële aantal coronabesmettingen in Wit-Rusland staat volgens de Johns Hopkins Universiteit op bijna 387.000, terwijl het daadwerkelijke aantal waarschijnlijk fors hoger ligt omdat er niet voldoende getest wordt. Toch heeft Wit-Rusland ook met dat officiële aantal al een van de hoogste aantallen bevestigde gevallen per miljoen inwoners.
