De spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran liepen in de afgelopen weken op tot een hoogtepunt. Beide partijen leken aan te sturen op oorlog en Teheran isoleerde zichzelf steeds meer van het Westen.
Een paar weken geleden werden die spanningen nog eens extra geprikkeld toen op 13 juni twee olietankers in de Straat van Hormuz werden aangevallen. Precies een week later schoot Iran een drone van de VS neer, die in de buurt van datzelfde gebied vloog.
Maar waarom is de Straat van Hormuz, tussen de Perzische Golf en de Golf van Oman, zo belangrijk? De zeestraat is op het smalste punt slechts 54 kilometer breed. En juist daarom is het stukje water vanuit geopolitiek opzicht ontzettend belangrijk.
Het is namelijk de drukste zeevaartroute ter wereld, ook omdat er maar weinig alternatieven zijn. Iedere dag worden er 21 miljoen vaten ruwe olie door de straat vervoerd, ongeveer een derde van alle olie die over zee wordt getransporteerd. Veel van die olie komt uit Saudi-Arabië en alles bij elkaar is het ruim een miljard euro waard, als je uitgaat van de huidige olieprijzen.
Hoe belangrijk is de straat voor de VS?
Kort na de drone-aanval zette president Donald Trump vraagtekens bij de aanwezigheid van de VS in de regio. Hij riep China, Japan en andere landen op om hun eigen schepen in de Straat van Hormuz te beschermen.
De reden: volgens Trump is veel van de olie die door de straat wordt vervoerd bestemd voor China en Japan. "Dus wij beschermen de schepen met olie die voor andere landen zijn bedoeld, zonder compensatie."
"We hoeven daar niet eens te zijn, de VS is de grootste energieproducent van de wereld", schreef hij op Twitter.
Hoewel een groot deel van de olie die door de straat wordt vervoerd - 76 procent - inderdaad terechtkomt in Aziatische landen, importeert de VS ook nog steeds meer dan 30 miljoen vaten olie per maand uit landen in het Midden-Oosten. Die vaten hebben een waarde van ongeveer 1,5 miljard euro en dat komt neer op een tiende van de totale olie-import van de VS per maand.
Hebben de spanningen tussen de VS en Iran daar invloed op?
De spanningen tussen het Westen en Iran kunnen er uiteindelijk voor zorgen dat Teheran het olietransport in de straat helemaal stillegt. Daar dreigde president Hassan Rouhani vorige maand althans mee.
"We hebben de veiligheid in deze straat altijd gegarandeerd", zei Rouhani. "Maar speel niet met vuur, want daar krijg je spijt van."
Iran heeft in het verleden al meerdere keren gedreigd om de Straat van Hormuz te sluiten. Als dat ook echt zou gebeuren, zou dat een gigantische invloed op de wereldwijde oliehandel hebben. Als er minder of helemaal geen schepen meer door de straat kunnen varen, zou dat een daling van het wereldwijde olie-aanbod betekenen en dan schieten de prijzen omhoog.
En omdat de economie van de VS hoe dan ook geraakt wordt door stijgende olieprijzen, waar die olie dan ook vandaan komt, heeft Washington wel degelijk belang bij het beschermen van de Straat van Hormuz.
Econoom Kenneth Vincent zei in 2017 op een conferentie al dat de herkomst van producten voor de VS in principe niet uitmaakt. "Het maakt uit of er ergens in het Midden-Oosten een oorlog is die ervoor zorgt dat die producten meer kosten. Dat schaadt de Amerikaanse economie."
De olieprijzen hebben in het verleden al laten zien dat ze gevoelig zijn voor spanningen tussen de VS en Iran. Nadat de regering van Trump in april bekendmaakte sancties op te leggen aan landen die olie uit Iran importeren, stegen de prijzen naar het hoogste niveau sinds november.
De olieprijzen stegen ook met 4 procent nadat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, Iran ervan beschuldigde medeplichtig te zijn aan de aanval op de olietankers vorige maand.
Hoe waarschijnlijk is het dat Iran de zeestraat sluit?
Het is waarschijnlijker dat Iran het verkeer door de Straat van Hormuz beperkingen oplegt, dan dat het land kiest voor een oorlog met de VS. Militair gezien is Trump veel sterker. Maar het afsluiten van de Straat van Hormuz heeft ook flinke nadelen voor Iran. Om dat voor elkaar te krijgen, zou het land tenminste 1.000 mijnen met onderzeeërs moeten neerleggen. Dat duurt weken.
Daarnaast zou het de economische positie van Iran ondermijnen. Als er geen olietankers meer door de zeestraat kunnen, zou de rest van de wereld op zoek gaan naar andere bronnen voor olie om zo minder afhankelijk te worden van het Midden-Oosten. En dat terwijl de Iraanse olie-industrie het al zwaar heeft door de Amerikaanse sancties.
Midden-Oosten-deskundige Michael Knights vatte het voor het tijdschrift The Atlantic aardig samen: "Iran zou zichzelf in de voet schieten als het de zeestraat afsluit."
