De oversteek van Turkije naar Europa wordt buitengewoon onaantrekkelijk voor migranten als de afspraken die de EU en Turkije hebben gemaakt in werking treden.

Dat zei premier Mark Rutte in de nacht van maandag op dinsdag na afloop van de EU-Turkije-top in Brussel over de migratiecrisis.

Turkije is bereid alle migranten die illegaal naar Europa komen terug te nemen op voorwaarde dat Europese landen ‘1-op-1’ erkende Syrische vluchtelingen uit Turkse vluchtelingenkampen over laten komen. De teruggenomen migranten komen onder aan de lijst van mensen die kans maken om legaal naar Europa te gaan, zei Rutte.

Het gaat om een principeakkoord, of de contouren van een deal, zoals de premier van Estland Taavi Roivas de afspraken bestempelde. EU-president Donald Tusk gaat samen met de Turken de voorstellen verder uitwerken zodat op een al geplande top eind volgende week knopen kunnen worden doorgehakt.

Verdienmodel kapotmaken

Het doel van het plan is het verdienmodel van de mensensmokkelaars kapot te maken en migranten te ontmoedigen hun geld en leven in de waagschaal te leggen voor een oversteek naar Europa. Legale migratie moet de enige manier zijn om naar Europa te komen.

Premier Rutte denkt dat "mensensmokkelaars binnen twee of drie weken een ander vak moeten zoeken" als dit eenmaal werkt. De details moeten nog worden uitgewerkt, maar Rutte denkt dat het plan "zeer kansrijk" is. "De Turken hebben de doelpaal in positieve zin verplaatst, maar we zijn er nog niet."

In combinatie met het afsluiten van de migratieroute over de Balkan kan de verwachte "voorjaarspiek" vanuit Turkije uitblijven, verwacht Rutte.

Visumvrij reizen voor Turken

De EU en Turkije spraken verder af de toegekende 3 miljard euro sneller uit te betalen om de leefomstandigheden in vluchtelingenkampen in Turkije te verbeteren. Bovendien denkt de EU na over aanvullende gelden. Turkije heeft gevraagd om een verdubbeling.

Ook wil Turkije wil dat het proces om Turken sneller visumvrij naar Europa te laten reizen en de onderhandelingen over toetreding tot de EU worden versneld. Dat ligt gevoelig bij veel collega's, zei Rutte. Aan de voorwaarden wordt niet getornd. Op het gebied van visaversoepeling voldoet het land nu aan negentien van de 72 eisen, zei Rutte. "Het is nu aan Turkije."

Persvrijheid in Turkije

Meerdere regeringsleiders hebben "buitengewoon" veel zorgen uitgesproken over de persvrijheid in Turkije, zei Rutte ten slotte. Hij reageerde daarmee op de staatsovername van de Turkse krant Zaman.

Zaman werd vrijdag onder toezicht gesteld. Maandag gebeurde hetzelfde met het persbureau Cihan. Beide vallen onder het mediaconcern Feza Gazetecilik, dat dichtbij de hervormingsgezinde islamitische geestelijke Fethullah Gülen staat. Hij was ooit een belangrijke bondgenoot van de huidige president Recep Tayyip Erdogan. De twee zijn sinds 2013 bittere rivalen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl