Ronkende kop op de voorpagina van De Telegraaf donderdag: ‘Brussel wil km-heffing, iedere autorit betalen’. De krant stelt dat de Europese Commissie een kilometerheffing in wil voeren in alle lidstaten om zo de milieudoelstellingen te halen.

In 2050 hebben de EU-landen afgesproken dat het vervoer 60 procent schoner moet zijn in vergelijking met het jaar 1990. En een kilometerheffing zou volgens Brussel een geschikte manier zijn om dit doel te halen.

Het “draconische plan” werd volgens De Telegraaf “tijdens de zomervakantie stilletjes naar buiten gebracht”.

VVD-Kamerlid Barbara Visser springt meteen op de zeepkist om Brussel ervan langs te geven. “Waar bemoeien ze zich mee? Dit malle plan moet subiet van tafel”, zegt ze tegenover de krant.

Politieke discussie

De discussie over rekeningrijden is een stokpaardje van De Telegraaf en speelt al jaren in de Nederlandse politiek. Het idee is dat automobilisten belasting betalen op basis van de afstand die ze rijden. Bestuurders die vaker in de spits rijden en het milieu zwaarder belasten zouden meer af moeten rekenen dan mensen die minder vaak de weg opgaan.

Het kabinet Balkenende II sprak in het regeerakkoord af de kilometerheffing uiterlijk in 2011 in te voeren, maar die plannen werden in de koelkast gezet na de val van de regering. Onder premier Rutte zijn de voorstellen niet afgestoft.

Eens in de zoveel tijd is er weer een club die een pleidooi houdt voor rekeningrijden. Zoals vorig jaar de OESO, die denkt dat betalen per gereden kilometer een effectieve manier is om de uitstoot van vervuilende stoffen terug te dringen.

Of de RAI Vereniging, die stelt dat een van de grootste bezwaren, het in de gaten houden van het rijgedragvia kastjes in de auto, nu minder een probleem is. Mensen zijn door de opkomst van smartphones inmiddels gewend aan het opgeven van privacy in ruil voor diensten of korting.

Plannen van Brussel

En nu is daar dus de Europese Commissie, als we De Telegraaf mogen geloven. De krant baseert zich op dit document: een toelichting op de Europese strategie voor emissiearme mobiliteit. Onder punt 5 staat het volgende:

Terwijl het vrachtwagen- en spoorwegvervoer op EU-niveau al wordt belast, is er nog ruimte voor maatregelen op nationaal en plaatselijk niveau ten aanzien van het personenvervoer. Deze heffingen moeten de bestaande belastingen op motorbrandstoffen aanvullen.

Overal in de EU moet worden overgeschakeld naar een wegenbelasting op basis van de daadwerkelijk gereden kilometers: een dergelijke belasting strookt beter met het beginsel dat de vervuiler of de gebruiker betaalt.

'Moeten', dat klinkt inderdaad alarmerend. Maar zoals politiek commentator Sywert van Lienden opmerkt op Twitter is de oorspronkelijke Engelstalige variant van het document veel minder stellig:

"Such charges should be complementary to the existing taxation of motor fuels" en "Across the EU, charging should move towards distance-based road charging systems based on actual kilometres driven".

In de Nederlandse versie ontbreekt twee keer het woordje 'zou', een cruciaal verschil in toon.

Standaarden ontwikkelen

Wat kondigt de Europese Commissie nu precies aan? Dat het bezig is om standaarden te ontwikkelen voor "elektronische tolheffingssystemen in de EU", ofwel kastjes in de auto die rijgedrag bijhouden.

Stel dat enkele lidstaten besluiten om rekeningrijden in te voeren, dan is het wel zo handig als de achterliggende techniek hetzelfde is. Anders moet je elke keer als je de grens overgaat een ander kastje in je auto laten plaatsen. Eenduidige regels helpen dit voorkomen, en het levert bovendien een kostenbesparing is.

Het 'draconische plan' waar De Telegraaf van rept is in feite een mededeling van de Europese Commissie; het is niet bindend en heeft geen rechtsgevolgen. De Commissie zet simpelweg op papier hoe het denkt over een actueel onderwerp, in dit geval het terugdringen van de vervuilende uitlaatgassen op de wegen. Het is dus geen voorstel van de Europese Commissie om wetgeving aan te scherpen.

Zelfs al zou Brussel komen met een concreet voorstel om rekeningrijden in te voeren in alle lidstaten, dan is het aan de individuele landen om daarover te beslissen. Als het gaat om een Europees besluit rondom belasting hebben alle lidstaten namelijk een veto.

Brussel als boeman

Beleidsambtenaren in Brussel kunnen dus wel dromen over een kilometerheffing in de EU-landen voor een schoner milieu, maar de Europese Commissie kan niks zomaar opleggen aan de lidstaten. Een land bepaalt of ze rekeningrijden in willen voeren, Brussel zorgt ervoor dat de systemen in de EU op elkaar afgestemd zijn.

Iets breder gesteld wordt de Europese Commissie, ofwel 'Brussel', regelmatig afgeschilderd als een autonoom wetgevend lichaam dat van alles oplegt aan de lidstaten. (Hallo, Boris Johnson en Geert Wilders!) In de praktijk kan 'Brussel' wel van alles willen, maar niet zonder dat nationale regeringen samen hebben besloten binnen welke kaders de Commissie Europees beleid mag uitvoeren.

Kortom, er zijn zeker goede argumenten voor het invoeren van rekeningrijden. Maar het is uiteindelijk aan Nederland om daarover te beslissen, niet Brussel.