ANALYSE – Het is onderhand een bekend riedeltje: VVD’er komt in opspraak, leider Mark Rutte verdedigt zijn partijgenoot.

Dat was zo bij staatssecretaris Frans Weekers, die de zaak bij de Belastingdienst niet op de rit kreeg en opstapte.

De Teeven-deal kostte uiteindelijk vier VVD’ers de kop: staatssecretaris Fred Teeven zelf, minister Ivo Opstelten, zijn opvolger Ard van der Steur en Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg. Telkens bleef Rutte tot het laatst toe zijn steun uitspreken.

Tussendoor was er nog het schandaal rond VVD-Kamerlid Mark Verheijen, die in opspraak kwam door foutieve declaraties. Ook hij vertrok. Ook hij genoot lang het vertrouwen van Rutte, die in eerste instantie zei dat de kwestie “opgeblazen en opgepompt” was.

Tsja, wat moet Rutte anders. Hij is partijleider. Zijn taak is om de boel bij elkaar te houden, een van zijn grootste kwaliteiten.

Rutte steunt Keizer

Vrijdag deed Rutte weer een dappere poging om een omstreden VVD'er te steunen. Dit keer niemand minder dan de voorzitter van de partij, Henry Keizer, die in 2012 via een dubieuze constructie voor een prikkie uitvaartbedrijf de Facultatieve kocht en daarmee miljoenen opstreek.

Keizer is een vertrouweling en adviseur van Rutte. De twee zitten wekelijks met elkaar om tafel.

De integriteitscommissie van de VVD gaat een onderzoek instellen naar Keizer, iets waar Rutte positief op reageerde. "Naar mijn oordeel heeft hij op adequate wijze gereageerd op eerdere berichtgeving. Daarnaast is het goed dat hij de integriteitscommissie heeft gevraagd deze zaak ook te bekijken", liet de demissionair premier via een woordvoerder weten aan persbureau ANP.

Een dag later herhaalde hij zijn uitspraken. Keizer is "zeker een integere man", aldus Rutte. "Hier is sprake van privéactiviteiten. Ze hebben niets met de VVD te maken. Er is ook geen sprake van enige vorm van strafrechtelijke vervolging."

Eric Smit geweigerd

Keizer gaf vrijdag tijdens een persbijeenkomst openheid van zaken. Alhoewel, enkele cruciale vragen bleven onbeantwoord. Bovendien werd hoofdredacteur Eric Smit van Follow the Money, het onderzoeksplatform dat de zaak een week geleden aan het rollen bracht, aan de deur geweigerd. Hoezo transparantie?

In een verklaring van drie A4'tjes en aanvullende antwoorden op vragen van het journaille kon Keizer de twijfels niet wegnemen. Hij zegt integer te hebben gehandeld, maar de feiten vertellen een ander verhaal.

Crematiebedrijf voor een prikkie

De zaak draait om de Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie, een in 1874 opgerichte club die als doel had om lijkverbranding, ook wel crematie, in Nederland legaal te maken. De crematievereniging werd groter en groter, en groeide uit tot een uitvaartorganisatie die actief is in meerdere landen met levensverzekeringen, eigen crematoria en een R&D-afdeling voor verbrandingsovens. Het bedrijf is tegenwoordig wereldmarktleider op het gebied van crematie-ovens.

In 2012 sluit Keizer samen met drie compagnons een zeer lucratieve deal. Ze nemen de commerciële activiteiten van de vereniging over voor 12,5 miljoen euro. Een koopje, want een EY-accountant stelt de boekwaarde van het bedrijf dat jaar vast op 31,5 miljoen euro.

Vlak na de deal halen Keizer en consorten 12 miljoen euro aan dividend uit het uitvaartbedrijf. Geld dat eigenlijk bedoeld was voor de 65.000 leden van de ideële vereniging, die voor de overname voor 100 procent aandeelhouder was van De Facultatieve. En dus betalen Keizer en zijn zakenpartners feitelijk slechts een half miljoen euro voor het bedrijf.

Verweer van Keizer ontoereikend

Keizer erkent dat het met de kennis van nu een gouden deal is, maar beweert dat de vooruitzichten vijf jaar geleden heel anders waren. "Er was sprake van een economische crisis waarbij de verwachtingen in verschillende landen (ook in Nederland) niet positief waren", aldus Keizer. "Dat heeft een groot effect op een bedrijf dat wereldwijd actief is."

Hij wijst op de rapporten van drie externe accountantsbureaus die voor de overname zijn geconsulteerd. Zij kwamen uit op een waardering tussen de 9 en 16 miljoen euro voor het uitvaartbedrijf, omdat de toekomstige kasstromen slecht zouden zijn.

Dat blijkt echter uit niets. Het aantal crematies nam tijdens de crisis juist toe in Nederland, met afstand de belangrijkste markt voor De Facultatieve.

Veelzeggend is wat Keizer zelf schrijft in het jaarverslag over 2012:

"Ondanks de verschillende negatieve economische ontwikkelingen hebben we in de afgelopen jaren groei en stabiliteit laten zien. De Raad van Bestuur heeft daarom een groot vertrouwen in de ontwikkelingen voor de toekomst."

De financiële resultaten van De Facultatieve zijn dan ook klinkend. In 2011 boekt het uitvaartbedrijf een nettowinst van 2 miljoen euro, een bedrag dat in de jaren erna vrolijk doorstijgt, tot 4,7 miljoen euro in 2015.

Onduidelijk blijft hoe de accountants precies tot hun waarderingen zijn gekomen. Keizer weigert inzage te geven in de rapporten.

Dubbele petten

Dan is er nog de kwestie van de dubbele petten, of eigenlijk drie petten. Keizer was zowel adviseur van de ideële vereniging, de verkopende partij, als directeur van uitvaartbedrijf De Facultatieve. Bovendien was hij directeur van de kopende partij, het vennootschap dat door Keizer en zijn drie compagnons is opgericht.

Keizer verweert zich in de persverklaring door te stellen dat hij in zijn rol als adviseur de vergaderruimte verliet "op het moment dat er besluitvorming aan de orde was". Dat is volgens hem ook in de notulen te zien.

Verder stelt hij dat een managementbuy-out "een ingewikkeld proces" is, "waarbij de verschillende betrokkenen al banden met elkaar hebben en de kopers (immers de directie van de te kopen onderneming) over heel veel informatie beschikken, die een koper van buiten niet direct heeft."

Maar zoals Gert van der Have van het Financieele Dagblad terecht opmerkt, is het zeer ongebruikelijk dat de koper tevens adviseur van de verkopende partij is, of het nu om een managementbuy-out gaat of niet.

Keizer moet vertrekken

Kortom, Keizer heeft de twijfels rond de dubieuze zakendeal niet weg kunnen nemen. En vrijdag kwam daar een nieuwe onthulling van Follow the Money bij: de vrouw van Keizer zou eind jaren negentig voor 500.000 gulden aan onterechte declaraties hebben ingediend bij De Facultatieve.

Het lijkt dan ook logisch dat de integriteitscommissie van de VVD tot de conclusie komt dat de positie van de voorzitter onhoudbaar is. Of dat voor 20 mei is, is de vraag. Dan kan Keizer worden herkozen tot voorzitter tijdens het voorjaarscongres van de liberalen. Hij is de enige kandidaat.

Als Keizer zijn functie voor die tijd neerlegt, sneuvelt er voor de zoveelste keer een in opspraak geraakte VVD'er. Wat is dat toch met die partij.

LEES OOK: De opkomst van Mark Rutte: hoe de protegé van Ivo Opstelten het schopte tot premier van Nederland