Rusland heeft naar verluidt in 2017 de Amerikaanse minister van Defensie Jim Mattis gewaarschuwd dat Rusland kernwapens kan inzetten, mocht het in Europa tot een oorlog komen.
Sindsdien beschouwt Mattis Ruland als Amerika’s grootste bedreiging.
Moskou’s uitspraak had betrekking op een mogelijk conflict rond de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen, zo valt te lezen in Bob Woodward’s Fear, het meest recente boek van de bekende Amerikaanse journalist over het Witte Huis.
Rusland heeft een ambivalente relatie met de Oostzeestaten. Tot het begin van de jaren negentig maakten ze deel uit van de Sovjet-Unie, na de Koude Oorlog werden de staten (weer) onafhankelijk.
Rusland heeft altijd geprobeerd invloed in de landen te behouden, ondanks hun duidelijke oriëntatie op het Westen. Zo zijn Estland, Letland en Litouwen lid van de NAVO.
Waarschuwing over inzet kernwapens
Volgens auteur Woodward kreeg minister van Defensie Mattis ergens in het voorjaar 2017 de waarschuwing over de inzet van kernwapens van Moskou, toen de regering Trump nog druk steggelde over wat te doen met de Iran-deal.
President Donald Trump wilde destijds dat de VS zich uit de Iran-deal zou terugtrekken, omdat hij vond dat Iran zich niet aan de afspraken hield.
Anderen, zoals de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, wilden daar niet in meegaan omdat er geen bewijs was dat Iran gemaakte afspraken schond. Trump weigerde in oktober 2017 het verdrag opnieuw te ratificeren en trok zich in mei terug uit de overeenkomst.
Mattis was aanvankelijk een havik op het Iran-dossier, maar hij nam volgens Woodward een steeds minder hard standpunt ten aanzien van Teheran in en kwam met alternatieven voor een oorlog: "Werk ze tegen, drijf een wig tussen Iran en Rusland."
Volgens Woodward had Rusland "Mattis in privé-gesprekken gewaarschuwd dat Rusland niet zou terugdeinzen voor het gebruik van tactische kernwapens tegen de NAVO als het tot een oorlog in de Oostzee zou komen."
Mattis zei sindsdien dat Rusland een wezenlijke bedreiging vormde voor de VS. En dit met instemming van generaal Joseph Dunford, voorzitter van de gezamenlijke chefs van staven.
Overigens geeft Woodward in zijn boek geen extra informatie over de context waarbinnen de waarschuwing werd gegeven. Ook is niet helemaal duidelijk waarom het detail juist daar in zijn verhaal opduikt.
Rusland en de Baltische staten
De Oostzeestaten hebben herhaaldelijk gewaarschuwd voor wat zij als toenemende vijandelijke Russische activiteiten beschouwen. Ook is er bewijs dat Rusland in de regio zijn militaire faciliteiten versterkt.
Foto's die eerder dit jaar genomen werden, wijzen erop dat er flink gewerkt wordt aan een mogelijk operationele opslag voor kernwapens in Kaliningrad, de Russische enclave aan de Oostzee, ten zuiden van Litouwen.
"De foto's suggereren dat de locatie mogelijk geschikt is voor de Russische luchtmacht en marine", aldus Amerikaanse wetenschappers. "Het is echter ook mogelijk dat de site gebruikt wordt om leger, marine en luchtmacht te voorzien van nucleaire wapens en dat hij ook gebruikt kan worden voor de luchtafweer of kustbescherming".
'Tactische nucleaire wapens als gelijkmaker'
Anders dan strategische kernwapens, hebben tactische kernwapens een beperkt effect en worden ze beperkt ingezet in conflicten. Strategische kernwapens zijn er voor de lange afstanden en voor maximaal effect.
Sommige experts spreken liever van "niet-strategische kernwapens", omdat het gebruik van kernwapens zowel tactische als strategische implicaties heeft. Mattis zelf heeft altijd gezegd dat een tactisch kernwapen niet bestaat omdat "elk kernwapen een strategische gamechanger is".
Rusland en de VS beschikken over meer dan 90 procent van 's werelds kernkoppen, hoewel het arsenaal van Rusland iets groter is.
