- De afgelopen week nam de kritiek van bondgenoten op Rusland sterk toe; een Chinese regeringsfunctionaris noemde Poetin zelfs “gestoord”.
- Andere handelspartners maken zich zorgen dat Moskou “een molensteen om hun nek” wordt, zegt een voormalige NAVO-ambassadeur.
- China bekritiseert Poetin, maar heeft tot op heden de diepe banden met Rusland niet verbroken.
- Lees ook: De vooruitzichten voor Russische olie in 2023 en wat dat betekent voor de olieprijs, volgens energie-experts
Het geduld van bondgenoten met de Russische president Vladimir Poetin en zijn al elf maanden durende invasie van Oekraïne begint op te raken. Zijn internationale positie wankelt door groeiende onvrede onder zijn sterk geslonken groep van bevriende landen.
“Niemand wil een bondgenoot hebben die een blok aan het been is”, zegt Simon Miles. De Sovjet-historicus is hoogleraar aan de Sanford School of Public Policy van Duke University in North Carolina. “En het is moeilijk om het Rusland van Poetin als iets anders dan een last te zien voor anderen.”
“Ik denk dat je dat nu al kunt zien aan het feit dat de meest actieve steun komt van bondgenoten Iran en Noord-Korea”, voegt Miles daar aan toe. “Dat zijn niet echt de vrienden die je in je hoek wilt hebben.”
Armenië zoekt afstand van Poetin
Na deze week lijkt het erop dat ook de historische vriendschappen met belangrijke bondgenoten van Rusland op losse schroeven staan. De Armeense premier Nikol Pashinyan liet dinsdag weten dat het geplande oorlogsoefeningen met het buurland schrapt.
Zowel Rusland als Armenië zijn lid van de Verdragsorganisatie voor Collectieve Veiligheid (CTSO), een militair bondgenootschap bestaande uit zes voormalige Sovjetstaten, dat volgens Poetin moet worden gezien als een tegenhanger van de NAVO.
"Deze oefeningen vinden in ieder geval dit jaar niet plaats", zei Pashinyan. Volgens de Armeense premier is zo'n evenement "ongepast gezien de huidige situatie".
Ook ziet Armenië de aanwezigheid van een Russische troepenmacht in het land als een gevaar voor de nationale veiligheid. Deze laatste ontwikkeling laat zien dat de spanningen tussen Pashinyan en Poetin sinds november, toen hij tijdens een bijeenkomst van de CSTO-landen weigerde om naast de Russische leider gefotografeerd te worden, alleen maar zijn toegenomen.
'Poetin is gestoord', zegt Chinese functionaris
De Chinese kritiek op Rusland lijkt ook toe te nemen, meldt The Financial Times. Verschillende regeringsfunctionarissen proberen afstand te creëeren tussen Beijing en Moskou vanwege de invasie van Oekraïne. Ze lieten zich zelfs ontvallen dat ze Poetin niet meer helemaal vertrouwen.
"Poetin is gestoord", zei een anonieme Chinese regeringsfunctionaris tegen de zakenkrant. "De beslissing om Oekraïne binnen te vallen, werd genomen door een kleine kring in Moskou. China zou Rusland dus niet zomaar achterna moeten lopen."
Volgens de Chinese bronnen van The Financial Times voorziet de regering in Beijing dat Rusland na het huidige conflict gedegradeerd wordt naar een "kleine macht", aangezien zijn economische en diplomatieke aanzien op het internationale toneel grote schade heeft opgelopen.
De invasie van Oekraïne heeft Rusland sterk geïsoleerd op het wereldtoneel. De Verenigde Naties veroordeelde de oorlog scherp en ook werd het land uit de Mensenrechtenraad geschopt.
Sinds februari 2022 reist Poetin steeds minder internationaal, omdat de lijst van bevriende landen almaar krimpt. In november sloeg de Russische leider zelf de G20-top in Bali over.
De Verenigde Staten en zijn bondgenoten stelden sinds het begin van de oorlog ongeëvenaarde sancties in tegen Moskou. De EU maakte het afgelopen jaar daarnaast grote stappen om energieafhankelijk te worden van Moskou.
Finland en Zweden, twee landen die prat gaan op hun neutraliteit, besloten door de Russische aggressie lid te worden van de NAVO. Het is geen overdrijving om te stellen dat de oorlog in Oekraïne landen in het noordwestelijk halfrond op historische wijze bijeengebracht heeft.
Rusland: molensteen of bondgenoot?
Niet alleen zijn de Russische relaties met het Westen verzuurd, het bemoeilijkt ook die met China en India. Twee vitale handelspartners die geen sancties instelden tegen Moskou, en sinds de oorlog begon op grote schaal Russische fossiele brandstoffen opkopen. India en China onthielden zich in september bij een stemming van de VN Veiligheidsraad om de Russische annexatie van bezette Oekraïense gebieden te veroordelen als illegaal.
"Tot 24 februari verklaarden Rusland en China een partnerschap 'zonder grenzen' gebaseerd op het idee dat het Westen verdeeld, decadent en in verval was en dat het Oosten in macht en aanzien toenam", legt de voormalige Amerikaanse NAVO-ambassadeur Ivo Daalder aan Insider uit. "De invasie heeft dat allemaal veranderd."
"China zit nu gevangen tussen het verlangen om samen op te trekken met Rusland en de realisatie dat Moskou eerder een molensteen om de nek is dan een handige bondgenoot", aldus Daalder.
China heeft 'zorgen' over de oorlog
Hoewel China het afgelopen jaar de Russische invasie aan de grens van Europa niet publiekelijk heeft gesteund, is er ook geen sprake van een vermindering van de handel en relaties met Moskou.
Ondanks de scherpe woorden die sommige Chinese regeringsfunctionarissen over hebben voor de langdurige oorlog van Poetin, lijkt Beijing vooral voorzichtig te zijn in de communicatie over haar bondgenoot.
In september gaf Poetin tijdens een ontmoeting in Oezbekistan met zijn Chinese evenknie, president Xi Jinping, toe dat zijn bondgenoot "vragen en zorgen" over de oorlog heeft.
Toch maakte de Chinese minister van Buitenlandse Zaken, Wang Yi, vorige maand nog bekend dat de twee landen de "wederzijds gunstige samenwerking en het strategische vertouwen in elkaar" zullen "verdiepen". Ook benadrukte en verdedigde Yi de "objectiviteit en onpartijdigheid" van Beijing in het conflict.
'China wil van twee walletjes eten'
De signalen uit China lijken tegenstrijdig te zijn, maar zijn volgens Robert English waarschijnlijk onderdeel van een diplomatieke strategie. "China wil van twee walletjes eten", legt de hoogleraar Rusland, Sovjet-Unie en Oost-Europa aan de University of Southern California uit.
Voor Beijing is de oorlog een welkome afleiding voor het Westen omdat het de aandacht, die het eigenlijk op China wil vestigen, heeft moeten verleggen naar Oekraïne. Daarnaast profiteert het land van de fikse kortingen die het - als een van de weinige afnemers - kan afdingen op Russische fossiele brandstoffen.
Maar, zo vertelt English, toch wil China niet de handelsrelaties met het Westen in gevaar brengen. Daarom houdt het land de schijn op dat het afstand zoekt van Moskou. "Het is belangrijk dat de rest van de wereld denkt dat het kritiek heeft op Rusland, maar alleen in woorden en niet daden. Hun economische steun aan Moskou is niet veranderd en ook blijft Beijing een belangrijk deel van de schuld van het conflict bij de NAVO leggen."
Volgens English "keren de bondgenoten zich niet af van Poetin". Het enige wat ze echt doen, is "hun ontevredenheid kenbaar maken met hoe zijn oorlog, hun leven moeilijker maakt". En dat, benadrukt English, is een belangrijk verschil tussen echte kritiek en het spel dat bondgenoten als India en China momenteel spelen.
