Het maximale bedrag dat mensen moeten kunnen lenen voor een huis, moet verder omlaag. Door de verlaging moet worden voorkomen dat huizenbezitters met een restschuld blijven zitten als er opnieuw crisis ontstaat.

Dat staat in een adviesrapport van een nieuw adviesorgaan van de regering, het Financieel Stabiliteitscomité (FSC).

Momenteel kunnen huizenkopers in Nederland 103 procent van de koopsom lenen. In 2018 moet dat verlaagd zijn tot 100 procent. Als het aan het FSC ligt, gaat het kabinet nog een stap verder en wordt de hypotheeklimiet ieder jaar met 1 procentpunt verlaagd tot het maximum op 90 procent ligt. Dat sluit aan bij de recente aanbevelingen van onder meer het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

Het comité wijst erop dat een limiet van 90 procent internationaal gezien nog steeds hoog is, maar acht een verlaging naar 80 procent niet wenselijk. Dat werd naast het IMF ook bepleit door de commissie-Wijffels. “Dit zou omvangrijke extra besparingen vergen van jonge huishoudens, terwijl de aanvullende baten in termen van financiële stabiliteit steeds beperkter worden.”

Knot voor verlaging leengrens

In het Financieel Stabiliteitscomité spreken vertegenwoordigers van De Nederlandsche Bank (DNB), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het ministerie van Financiën ten minste twee keer per jaar onder leiding van DNB-president Klaas Knot over ontwikkelingen op het gebied van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel.

Knot pleit er al jaren voor dat huizenbezitters niet meer dan 90 procent van de waarde van hun huis zouden mogen lenen. "De hoge hypotheken hebben als consequentie dat bij ons de financiën van zowel banken als huishoudens buitengewoon kwetsbaar zijn", zegt de DNB-president tegenover de Volkskrant.

Knot erkent dat bijvoorbeeld de VVD het voorstel niet ziet zitten: "Ik heb wel gemerkt dat het enthousiasme voor deze maatregel in de VVD-fractie iets is afgenomen. Maar als Financieel Stabiliteitscomité hebben wij onze eigen verantwoordelijkheid."

Vraag koopwoningen zal dalen

Het Centraal Planbureau (CPB), dat als externe deskundige meedeed aan de beraadslagingen, lijkt kritisch. "Starters op de woningmarkt moeten langer en meer sparen voordat zij een woning kunnen kopen. Hierdoor daalt de vraag naar koopwoningen en dat heeft neerwaartse effecten op het aantal woningtransacties, de huizenprijzen en de bouw van nieuwe koopwoningen", schrijft het CPB.

DNB heeft berekend dat de vraag naar koopwoningen inderdaad zal dalen bij een hypotheeklimiet van 90 procent van de koopsom. "Bij een stapsgewijze verlaging van de LTV-limiet komen huizenprijzen na 5 jaar 3,5 à 4 procent en op langere termijn 4 à 5 procent lager uit dan bij ongewijzigd beleid", schrijft de centrale bank.  "Als starters – na voldoende te hebben gespaard – met een groter budget de woningmarkt op gaan, zal de huizenprijsontwikkeling zich uiteindelijk herstellen."

Doordat het voor starters moeilijker wordt om een koophuis te bemachtigen, zal de vraag naar huurwoningen toenemen. Het CPB meent dat er op dit moment onvoldoende aanbod is in de private huursector. DNB noemt het "onzeker of de huurmarkt deze extra vraag kan accommoderen".

Hoge kosten voor jongeren

Het CPB wijst erop dat de baten van de maatregel lastig te kwantificeren zijn en de financiële stabiliteit "naar onze inschatting slechts in beperkte mate bevorderen''. De kosten zijn volgens het CPB echter aanzienlijk, vooral voor jongeren. Ouderen profiteren van eerdere huizenprijsstijgingen.

Om schommelingen in de economie te verminderen denkt het CPB dat het beter is om de hypotheekrenteaftrek te versoberen en banken te dwingen voor hogere buffers aan te houden voor het risico op wanbetaling.

NVB: onnodig en onverstandig

Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is het onnodig en onverstandig om het maximale bedrag dat consumenten mogen lenen ten opzichte van de waarde van hun woning nog verder te verlagen.

Volgens de brancheorganisatie wegen de voordelen lang niet op tegen de nadelen. Zo zullen starters de koop van hun eerste huis met vijf tot zeven jaar moeten uitstellen. Daarbij komt dat huurwoningen niet voorradig zijn, of zo duur dat er weinig ruimte overblijft om te sparen.

De NVB vreest dat door de vraaguitval die daarmee gepaard gaat de huizenprijzen met zo'n 5 procent kunnen dalen. Daardoor duurt het voor huishoudens die nu al een schuld hebben die groter is dan de waarde van hun woning, nog langer voor zij 'boven water' zijn.

De Nederlandse banken onderkennen volgens hun belangenbehartiger de voordelen van een lagere schuld ten opzichte van de woningwaarde voor zowel bank als klant. Zij zien echter binnen de bestaande regels nog voldoende ruimte om daaraan te werken.

VEH: overbodig voorstel

Ook de Vereniging Eigen Huis (VEH) vindt het voorstel een slecht idee, maar bovenal overbodig. Volgens de VEH is er nu al een systeem waarbij mensen die een hypotheek sluiten ook direct aflossen.

"Dat betekent in de praktijk vaak dat na vijf jaar al is afgelost tot 90 procent van de woningwaarde. Inclusief inflatie kan dat zelfs al tot 80 procent zijn", aldus de VEH. "Met het huidige systeem van aflossen is de verhouding tussen hypotheekschuld en de waarde van de woning al gewaarborgd."

Daarnaast benadrukt de VEH dat kopers bij een verdere verlaging van de hypotheeklimiet elders een lening zullen aangaan om aan de eisen te kunnen voldoen. Ook wordt een grote groep potentiële kopers uitgesloten voor het kopen van een huis.

Verder wordt er volgens de VEH voorbijgegaan aan het feit dat mensen door de crisis zelf al veel meer bewust zijn geworden. "Het komt in de praktijk nu al voor dat mensen tot 90 procent lenen van wat mogelijk is. Consumenten kijken naar de kosten die ze maandelijks moeten maken en zijn daarin uiterst voorzichtig geworden. Wat als ik mijn baan verlies, of wat als de waarde van mijn woning daalt? Dat zijn vragen die mensen zichzelf stellen voordat ze een verplichting aangaan."

Volgens de vereniging ligt het percentage gedwongen verkopen in Nederland lager dan in omringende landen. ,,Dat het in Nederland iets anders geregeld is met hypotheken betekent niet automatisch dat het slechter is", meent de VEH.

NVM: verlaging tot 100 procent is ver genoeg

De Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) vindt een verlaging van de hypotheeklimiet tot 100 procent van de woningwaarde ver genoeg.

"Mensen zullen bij een verdere verlaging van de limiet steeds meer moeten gaan sparen om nog een huis te kunnen kopen. Dat betekent ook dat er meer geld aan de economie wordt onttrokken", meent de NVM, die benadrukte dat er recentelijk al strengere aflossingsregels zijn ingevoerd. "Ook zal de druk op de huurmarkt verder worden opgevoerd als de FSC haar zin krijgt."

Lees ook de analyse van Z24's Jeroen de Boer: Waarom DNB-baas Knot de starter op huizenmarkt wil pakken om banken te helpen

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl