Al in de kleuterklas wordt je gevraagd wat je later wil worden. Als kind, en later als tiener en student, droom je van de perfecte baan.
Je bent ijverig op school, studeert jarenlang en maakt indruk als stagiair. En dan ga je ook echt werken.
Maar eenmaal aan de slag, merk je dat werken je niet zo gelukkig maakt als je had gedacht.
Hoewel je je volledig op je carrière hebt gestort, heb je misschien niet de baan die je zou willen. En dat is best lastig, want je hebt er wel lang naartoe gewerkt. Je werk is zo belangrijk voor je geworden, dat je het gevoel hebt dat je je baan bént.
Als werk belangrijk is voor je identiteit, kan het best moeilijk zijn als je het er niet naar je zin hebt.
Hoe zorg je ervoor dat je je beter voelt en gelukkiger bent, zelfs als een baan niet helemaal is wat je ervan had verwacht? En hoe vind je uiteindelijk werk dat wel bij je past?
We vroegen het aan psychologe Hedwig Smeur en psychiater Michiel Bosman.
Goede baan is doel op zich
Smeur komt regelmatig mensen tegen die ongelukkig zijn omdat ze in hun ogen niet de perfecte baan hebben. “Vaak zijn het jonge mensen”, zegt ze. “Ik denk dat het komt doordat er een vrij hoge druk op ze ligt.”
“Mensen zijn continu bezig met het bepalen van hun positie in een groep. Voorheen kon dat alleen in je directe kennissenkring, maar door sociale media is die groep oneindig groot geworden. Dat leidt tot een hoop stress, want je hebt oneindig veel mensen om jezelf mee te vergelijken.”
Maar volgens Bosman komt het ook doordat we ons werk ontzettend belangrijk zijn gaan vinden. “De afgelopen decennia zijn we steeds meer gaan consumeren, en om dat te betalen hadden we een goede baan nodig.”
“Inmiddels is die goede baan en dat harde werken een doel op zich geworden.” Volgens Bosman zien we werk niet meer als een middel tot geluk, maar als een noodzaak voor geluk.
Daar komt nog eens bij dat we ons steeds meer op werk zijn gaan richten, omdat gezinnen kleiner zijn geworden. “Vroeger waren er nog gezinnen met vijf kinderen, maar omdat de meeste mensen nu minder directe familie hebben, ligt de focus meer op werk.”
En als kers op de taart willen veel jonge mensen volgens Bosman alles perfect doen. “We maken elkaar helemaal gek met wat we aan moeten kunnen, het leven is complex en we stellen hogere eisen aan onszelf. Die ambitie kan best vermoeiend zijn."
Ideale baan bestaat niet
Dus hoe los je dat op? Hoe zorg je ervoor dat je ook zonder die perfecte baan gelukkig kunt zijn?
Ten eerste: "Accepteer dat je een streber bent", zegt Bosman. "Weet dat je alles perfect wil doen en vraag je af of de wereld vergaat als je het iets rustiger aan doet."
Volgens Bosman is het ook belangrijk om je te realiseren dat de droombaan niet bestaat. "Banen in deze maatschappij zijn erg complex", zegt hij. "Daarom betalen ze ook zo goed. Maar dat betekent ook dat je constant moet leren, en dat doe je door constant dingen verkeerd te doen, door te falen."
De baan die goed betaalt en waarbij alles perfect gaat, is er dus simpelweg niet.
Laat ideaalplaatje links liggen
Psychologe Smeur ziet dat veel mensen bezig zijn met wat ze zouden moeten doen en wie ze zouden moeten zijn. "Ze willen voldoen aan een ideaalplaatje. Maar ze denken daarbij niet aan wie ze willen zijn. Waar hun eigen wensen en voorkeuren liggen.”
Als dat voor jou geldt, zijn er een aantal signalen waaraan je dat kunt merken. "Als je merkt dat je na een werkdag echt uitgeput bent, is er iets niet in orde. Ook als je snel geïrriteerd bent, erg opziet tegen een werkdag, piekert over je werk en slechter slaapt, zijn dat allemaal signalen. Als je veel van die signalen bij jezelf ziet, ben je waarschijnlijk met iets bezig dat niet bij jou past."
Dan is het dus tijd om iets te veranderen en jezelf geen dingen op te leggen die niet bij je passen. De eerste stap is om jezelf af te vragen wat er dan wél bij je past.
"Probeer erachter te komen wat voor jou ingrediënten voor een leuk leven zijn", zegt Smeur. Hoe je dat doet? "Het is handig om een tijdje bij te houden hoe het met je energie en stemming gaat, gekoppeld met de dingen die je doet", zegt Smeur.
"Er zijn allerlei apps waarmee dat tegenwoordig snel en makkelijk kan. Dan kom je erachter wat de dingen zijn die buitensporig veel energie lijken te kosten, en wat de dingen zijn waar je juist vrolijker of energieker door voelt."
Ga terug naar je kindertijd
Smeur geeft ook als tip om eens terug te denken aan je kindertijd, toen er nog ruimte was om te ontdekken en uit te proberen. "Wat deed je toen graag, waar kon je helemaal in opgaan, welke hobby's had je die je lang hebt volgehouden?"
Tot slot raadt Smeur aan om erachter te komen wat voor jou belangrijk is, welke waarden je probeert na te leven in je werk. Dat kan heel goed om status of macht gaan, maar bijvoorbeeld ook om waardering, plezier en verbinding. "Vraag je af waar jij plezier en betekenis uit haalt. Wat maakt jouw leven de moeite waard?"
"Vraag jezelf eens af: als ik op sterven lig, waar had ik dan meer tijd aan willen besteden in mijn leven, hoe wil ik dat mensen zich mij herinneren op mijn begrafenis? Het is misschien een confronterende vraag, maar als je daar het antwoord op weet, weet je ook wat belangrijk voor je is."
Als je er vervolgens voor zorgt dat die waarden duidelijker naar voren komen in je werk, door bijvoorbeeld in overleg met je baas je taken iets aan te passen, zal je zien dat je het daar meer naar je zin hebt.
