- De sancties tegen Rusland hebben ervoor gezorgd dat de EU nu de zogenaamde ‘gouden paspoort’ regelingen in verschillende lidstaten aan banden wil leggen.
- De programma’s verlenen staatsburgerschap aan buitenlandse investeerders die in een land prijzig onroerend goed of andere bezittingen kopen.
- Russische staatsburgers zijn goed voor ongeveer de helft van de goedgekeurde aanvragen voor gouden paspoorten in de EU.
- Lees ook: De EU overweegt om prijsplafonds en hoge importtarieven in te voeren voor Russische olie om het Kremlin pijn te doen
Geld opent deuren. Voor veel Russische oligarchen gaat dit zeker op: zij kochten de afgelopen jaren niet alleen jachten en privéjets, maar ook Europese paspoorten.
‘Gouden paspoorten’, formeel bekend als citizenship by investment (CBI), geven rijke buitenlanders de mogelijkheid staatsburgerschap of residentie te krijgen in ruil voor het investeren van een bepaalde hoeveelheid geld in een land.
Duizenden van deze zogenaamde gouden paspoorten zijn de laatste jaren naar Ruslands elite gegaan, waaronder bekende oligarchen als Roman Abramovich, die vorig jaar het Portugese staatsburgerschap verwierf.
Het Europees Parlement schat dat Russische staatsburgers goed zijn voor ongeveer de helft van de goedgekeurde gouden paspoortaanvragen in de EU. Regeringsambtenaren zijn daarom bezorgd dat er “verschillende ernstige veiligheidsrisico’s” zullen ontstaan in de EU door deze ‘loopholes’, nu de relatie tussen het blok en Rusland is bekoeld door de invasie van Oekraïne.
Regeringsambtenaren zien gouden paspoorten als een 'zwakke plek in het schild van de EU'
Tot februari van dit jaar bood het Verenigd Koninkrijk permanente verblijfsvisa aan buitenlanders die minstens 2,4 miljoen euro in het land investeerden.
Sinds de invoering in 2008 hebben veel Russen huizen van miljoenen dollars gekocht om voor het programma in aanmerking te komen. Eaton Square, een exclusief hofje in London, heeft de bijnaam 'Red Square' gekregen, omdat het overgrote deel van de bewoners Russische miljardairs zijn.
Vaker wel dan niet staan die weelderige herenhuizen leeg. Het echte voordeel van een Brits visum - en van elk paspoort dat met de EU verbonden is - is de mogelijkheid om vrij door de het hele blok te reizen en je er te vestigen. Dit maakt op zijn beurt de lidstaten kwetsbaar voor illegale zaken zoals witwassen en corruptie, aldus de Europese ambtenaren.
"De gouden paspoortprogramma’s vormen een zwakke schakel in het immigratiebeleid van de EU”, zegt Peter Spiro, hoogleraar internationaal recht aan Temple University en vooraanstaand deskundige op het gebied van dubbele nationaliteiten, tegen Insider. "De vrees is dat mensen met een mogelijke criminele achtergrond zo aan een Europees paspoort kunnen komen, dat hen vervolgens recht geeft op vrij reizen door de unie en de mogelijkheid om zich te vestigen."
Voor de zeer rijken - vooral burgers van landen in oorlog of die worden getroffen door zware sancties - is het verzamelen van extra paspoorten "een soort verzekering", voegt hij eraan toe.
Driekwart van alle verblijfsvergunningen die verkregen zijn door middel van het maken van een riante investering in Europa, zijn in handen van Russische en Chinese staatsburgers. Het Midden-Oosten en Noord-Afrika volgen, blijkt uit een onderzoek van het Europees parlement.
Zowel Rusland als China "hebben de afgelopen dertig jaar een aanzienlijke groei van de particuliere rijkdom en ongelijkheid gezien, die gepaard gaat met de onzekerheid van het leven onder een autoritair bewind en beperkte reismogelijkheden. Dit doet de vraag naar een buitenlands paspoort toenemen", staat in het rapport.
Sinds de invasie van Rusland in Oekraïne hebben het VK, Malta, Bulgarije, Portugal, Griekenland en Tsjechië allemaal de procedures van Russische onderdanen om een gouden paspoort te krijgen, opgeschort. Maar het Europees Parlement wil een stap verder gaan en een algeheel verbod op de programma's uitvaardigen.
"Het wordt tijd dat we die deur sluiten, zodat Russische oligarchen en andere personen met corrupt geld buiten de EU blijven", zei EU-rapporteur Sophia in 't Veld van D66 afgelopen maart. "De regeringen van de lidstaten hebben geweigerd het probleem aan te pakken, met het argument dat het geen EU-aangelegenheid is. Gezien wat er nu gebeurt, kunnen we deze kwestie niet langer ontwijken."
De programma's zijn 'gratis geld' voor worstelende economieën — maar ze brengen ook schade aan
De investeringseisen van goudenpaspoortprogramma's sluizen 'gratis geld' naar gastlanden, iets wat vooral aantrekkelijk is voor landen met een kwakkelende economie.
In Turkije kopen rijke Russen wel vier appartementen tegelijk om in aanmerking te komen voor het staatsburgerschap, vertelt Gül Gül, de CEO van het in Istanbul gevestigde makelaarsbedrijf Golden Sign, aan Insider. "Deze investeringen zijn de levenslijn van de Turkse economie", zegt ze, eraan toevoegend dat 70 procent van de deals die zij afgelopen maand sloot met Russische miljonairs waren.
Buitenlanders die prijzig onroerend goed kopen (zonder er te gaan wonen) kunnen onbewust de lokale kosten van levensonderhoud flink opdrijven, zegt Spiro. De inflatie in Turkije steeg in april tot een 20-jarig hoogtepunt van meer dan 60 procent.
Lees ook: Turkse inflatie stijgt tot boven de 60%: daling van de lira maakt import steeds duurder
"Op de plaatsen waar onroerend goed de makkelijkste manier is om een grote investering te maken, zie je dat deze aankopen de markt opblazen", legt Spiro uit. "Maar voor de landen die deze optie bieden, zijn de inkomsten belangrijker dan deze neveneffecten."
Volgens Spiro gaan de economische effecten van de investeringen en de Russische invasie van Oekraïne er niet voor zorgen dat gouden paspoorten verdwijnen, zelfs als ze uiteindelijk door de EU verboden worden.
