ANALYSE – Om mij heen gaat het gesprek de laatste tijd bijzonder vaak over de digitale munt bitcoin. Afgelopen zaterdag op een Amsterdams terras hoorde ik bijvoorbeeld zowel links als rechts twee groepen afzonderlijk met elkaar praten over de mogelijkheden van beleggen in deze en andere cryptocurrrencies.

Digitale munten die via computernetwerken buiten overheden worden beheerd, doen iets met ons. Niet omdat we vol spanning wachten op een toekomst zonder euro’s en dollars, maar vooral omdat we om ons heen mensen veel geld zien verdienen aan bitcoin, ethereum en weet ik veel wat nog meer.

Ook op de redactie van Business Insider merken we dat het onderwerp leeft. De artikelen over de digitale munten worden bijzonder goed gelezen. Hier bijvoorbeeld een stuk over hoe de technologie achter de bitcoin (blockchain) werkt; en dit artikel over waarom een bitcoin alles waard kan zijn tussen de 0 en 1 miljoen euro.

Onze collega van zusterwebsite finanzen.nl grapt wel eens dat als hij één artikel over bitcoin schrijft hij de rest van de maand niets meer hoeft te doen.

Mensen taggen elkaar ook graag op Facebook onder artikelen over bitcoin en andere digitale munten. Waarschijnlijk om iemand te laten weten hoeveel koerswinst hij gemist heeft. Of juist om te laten zien hoe briljant het was om die bitcoin aan te schaffen.

Laat ik dit zeggen: ze zijn verleidelijk, die koersstijgingen van digitale munten. Bitcoin is in twee jaar tijd gestegen van 200 dollar naar ruim 2500 dollar. Daarnaast klom ethereum in de afgelopen zes maanden van 10 naar 350 dollar.

Van dat soort snelle papieren waardecreatie word je toch een beetje gretig.

Zo werkt massapsychologie. En eigenlijk is dat juist een teken om weg te blijven. In de financiële wereld luidt het ultieme cliché niet voor niets: 'Als de taxichauffeur over een aandeel praat, moet je het onmiddellijk verkopen.'

Wanneer mensen, die zich normaal nooit met beleggen bezighouden, opeens massaal in een nieuwe beleggingskans stappen, is er waarschijnlijk sprake van een bubbel.

Het waren immers vrachtwagenchauffeurs die in 2000 massaal hun spaargeld stopten in World Online. En het waren sobere boeren die eind zeventiende eeuw een lening op hun landerij afsloten om een tulpenbol aan te kunnen schaffen.

Beleggen, noemden men dat toen. Voor wie niet weet hoe het afgelopen is met de tulpenbollen en World Online, raadpleeg Google. Of je neemt genoegen met het korte antwoord: beroerd.

Hoe blazen we een bubbel? Meestal gaat dat zo.

1) Mensen kopen enkel met het idee dat iets in waarde stijgt

Nederlanders kochten rond 1634 massaal tulpenbollen. Niet om bloemen tot bloei te brengen. Ook niet om de bollen op te eten of ermee te honkballen.

Waarom wel? Enkel en alleen in de hoop dat iemand anders zo'n bol in de toekomst voor meer geld zou overkopen. Dat werkte een paar jaar en leidde ertoe dat sommige tulpenbollen net zoveel waard werden als een heel grachtenpand.

Foto: ANP

Van een bitcoin kun je geen grachtenpand kopen. Wel een nieuwe scooter of een goede tweedehands auto. Dat is toch aardig als je beseft dat je voor diezelfde bitcoin vijf jaar geleden nog geen sixpack Desperados kon halen.

Maar hoe hoger de prijs van lucht, hoe meer mensen er pijn van hebben als die lucht uiteindelijk niets waard blijkt te zijn.

En de aandelen van Priceline Group (de eigenaar van Booking.com) en Amazon dan? Ja, die zijn ook knetterhard gegroeid. Ongeveer net zo reuze als de koers van bitcoin. Maar deze koerssprongen gingen gepaard met stijgende omzetten en winsten. Of in ieder geval, de vooruitzichten daarop.

De bitcoin is nog steeds … een bitcoin. Net als vijf jaar geleden. Een stukje geloof, alleen dan met een andere financiële waarde. En dat zal altijd zo blijven.

2) Mensen denken dat het dit keer écht anders is

De bekende econoom John Kenneth Galbraith schreef in zijn boekje A Short History Of Financial Euphoria uit 1993 dat bubbels altijd ontstaan op de rug van een nieuwe ontwikkeling of in ieder geval de gedachte dat er een nieuwe ontwikkeling is.

Internetbedrijven waren nieuw in 2000. Tulpen waren nieuw in 1634. En collateralized debt obligations waren nieuw in de periode voor de kredietcrisis.

Elke keer denken we dat door een nieuw fenomeen alles ‘anders’ is.

Met internet zou er een nieuw tijdperk van oneindige groei aanbreken. In de jaren vóór de kredietcrisis dachten we dat huizenprijzen nooit zouden dalen. En vierhonderd jaar geleden verwachtte men dat de hele wereld naar Nederland zou komen om de knetterdure tulpenbollen in te slaan.

De mondiale vraag naar tulpenbollen bleef uit. En voor veel beursgenoteerde internetbedrijven - zoals World Online - kwam de algemene acceptatie van het internet veel te laat.

Foto: ANP

Bitcoin is een munt van de toekomst. Dat hoorde ik deze week vaak op een Meet Up met fanatieke Bitcoin-handelaren. Deze aficionados, die aan de frontlinie staan van de handel in crypto's, menen dat het niet anders kan, dat deze ongereguleerde munten hoe dan ook ooit als serieus betaalmiddel gebruikt gaan worden.

Is alles nu dan niet écht anders? Dat mag je zelf invullen. Het kan zeker zo zijn dat cryptomunten– net als internet – later ooit een dingetje worden. Maar er is nu nog geen enkel bewijs dat bitcoin of ethereum de munt van de toekomst is. Vrijwel niemand – op maffiosi en drugsbendes na – betaalt met deze dingen.

Er zijn 770 cryptomunten op dit moment. Wie weet welke het gaat overleven, mag het zeggen.

3) Mensen zijn bang om de boot te missen

“Mensen van adel, burgers, boeren, ingenieurs, zeelieden, militairen, dienstmeisjes, zelfs schoorsteenvegers en kledingnaaisters hielden zich bezig met tulpen”, aldus journalist Walter Bagehot in zijn boek Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds uit 1841.

Dat gaat weer over die tulpenmanie.

Nou moet gezegd worden dat de bitcoin, voor zover bekend, nog niet zo’n breed koperspubliek heeft als de tulpenbollen of World Online-aandelen vroeger hadden. Ook wordt er - voor zover bekend - nog niet massaal geld geleend om digitale munten aan te kopen. Veel mensen beleggen slechts een deel van hun spaargeld in deze valuta. Daarom zal het spatten van een bitcoin niet zulke grote maatschappelijk en economische effecten hebben.

Het punt is echter dat als je om je heen hoort dat iemand anders ergens rijk van wordt, jij ook een gokje wil wagen. Je snelle buurjongetje heeft immers al 400 euro winst. En als straks blijkt dat jij ook een plus van 200 euro scoort op de golf van massahysterie, zal ook jij weer iemand anders aansteken met de geldkoorts.

We zijn benieuwd of Alexander Klöpping zich al heeft ingekocht:

Onthoud de volgende les: "Als men spreekt van een speciale kans op basis van een uniek inzicht, moeten alle verstandige mensen kritisch worden. Het is tijd voor voorzichtigheid", aldus wijlen econoom Galbraith.

En dat brengt ons op het volgende.

4) Mensen overschatten hun eigen inzicht

Wel eens in het casino gespeeld? Dan ken je dit gevoel. Je gooit wat schijfjes op een vlak, wint een aantal keer en gelooft dat het geheel te maken heeft met jouw tactiek, ondanks dat het allemaal pure willekeur is.

Met bitcoin gebeurt hetzelfde. En in de tulpenmanie ging het ook zo. Mensen denken dat ze de markt wel even kunnen timen. Dat hun tactiek werkt. ‘Gewoon weer op tijd eruit stappen’, hoor je dan. Of: ‘Ik koop ‘m later weer als-ie laag staat.’

Maar, in een willekeurige vraag- en aanbodmarkt, wanneer stap je in vredesnaam uit? En wanneer is de bitcoin weer ‘laag’? Dat weet natuurlijk niemand. Het is geen bedrijf met een koers-winstverhouding of een obligatie die iedere maand rente-opbrengsten levert.

Het is wat de gek ervoor geeft.

Toch zullen de bitcoin buyers die toevallig op een goed moment hebben gekocht – en dat zijn er nogal wat op dit moment – geloven dat het door hun eigen kunnen komt. Net als dat gevoel in het casino. En je weet hoe het afloopt met gokkers die eerst een tijdje winnen…