Bierbrouwen is booming. In tien jaar tijd is het aantal brouwerijen in Nederland verviervoudigd, tot zo’n 450 in 2016.
“Veel hobbybrouwers zijn thuis begonnen. Als het bier in de smaak valt, wordt er vaak verder gekeken en starten zij een kleine brouwerij”, zei Constant Keinemans van het Klein Brouwerij Collectief eerder tegen Business Insider.
“Ze beginnen dan vaak met één of twee mensen. Als het dan positief uitpakt, zoals bij de Jopen-brouwerij uit Haarlem of Brouwerij ’t IJ uit Amsterdam, dan kan het personeelsbestand snel groeien.”
De nieuwe brouwers experimenteren volop met nieuwe hopsoorten, wilde gisten, rijping op houtvaten en technieken zoals drooghoppen. Daardoor is er veel variatie: zoet, fruitig, stevig, rokerig, voor iedereen zit er wel wat tussen. Veel bieren zijn bovendien streekgebonden en alleen verkrijgbaar bij de lokale slijterij of een paar kroegen.
Gelukkig heeft Untappd, een app om bier te beoordelen, een ranglijst van de beste brouwerijen van Nederland. Zo kun je toch pareltjes aan de andere kant van het land ontdekken.
Hieronder staan de toppers per provincie met tenminste duizend beoordelingen. Voor het beste bier per brouwer zijn bieren met een beperkte oplage buiten beschouwing gelaten.
Drenthe 🍺 Brouwerij De Gulzige Gans
Plaats: Coevorden
Waardering: 3,61 sterren
Opgericht in 2008
Een liefhebber van speciaalbier, zo noemt Bert van Calkhoven zich. In 1994 begon hij met het brouwen van bier. Eerst in de keuken, daarna in de kelder en tenslotte in de tot brouwerij omgebouwde schuur.
"Zaken als de koeler, de warmtekast, vergistingsruimte, maischketel enzovoort werden allemaal zelf gemaakt", schrijft hij op zijn website. "Het brouwen ging soms met vallen en opstaan maar altijd was er de passie en het plezier."
Van Calkhoven bleek talentvol. Hij behaalde in 2000 en 2005 ereplaatsen op de Open Nederlandse Kampioenschappen voor amateurbrouwers. Vanuit zijn omgeving kreeg hij steeds vaker de vraag of zijn bieren ook ergens te koop waren.
In 2008 hakte hij de knoop door en opende hij de deuren van zijn eigen brouwerij. Die heette overigens toen nog Huisbrouwerij 't Snatertje, maar daar bleek een collega-brouwer uit Amsterdam niet gelukkig mee. Daarop besloot Van Calkhoven om zijn bedrijf De Gulzige Gans te noemen. Coevorden staat namelijk bekend als de Ganzenstad. De watervogel komt terug in de etiketten en namen van de bieren, zoals Waggel en Snaterwater.
Beste bier: Waggel, een tripel van 9 procent.
Flevoland 🍺 Brouwerij Praght
Plaats: Dronten
Waardering: 3,42 sterren
Opgericht in 2008
Het idee voor Brouwerij Praght komt uit Amsterdam. Daar is in 2002 Brouwerij De Prael van start gegaan, een bedrijf waar mensen werken met een beperking die elders moeilijk aan een baan komen.
Na herhaaldelijke verzoeken besloot zorginstelling Triade om eenzelfde project op te zetten in Flevoland. In 2008 was Brouwerij Praght een feit.
Aan het roer staat brouwmeester Maurice Bouma, een fanatieke hobbybrouwer die al op zijn 14e begon met het brouwen van bier. "Ja, het is hier brouwen met hindernissen", zei Bouma vorig jaar in gesprek met de Groningse collega's van Proeflokaal Mout. "De werksfeer is zeker ontspannen. Maar, een klusje als etiketten plakken aan de lopende band is niet altijd even leuk. Dan moet ik wel streng zijn."
Overigens gaat Brouwerij Praght binnenkort verhuizen naar een industrieterrein. Triade wil de huidige locatie anders invullen en heeft Bouma gevraagd om de brouwerij zelfstandig voort te zetten. Wel blijft Praght een brouwerij met een sociale functie. Mensen met een beperking kunnen er dus aan het werk blijven.
Beste bier: Praght Extra Stout, een stout van 8 procent.
Friesland 🍺 Grutte Pier Brouwerij
Plaats: Leeuwarden
Waardering: 3,78 sterren
Opgericht in 2014
Hobbybrouwer Frans Filius en Menno Feenstra en Michelle Beerstra van speciaalbiercafé De Markies sloegen in 2014 de handen ineen om een nieuw bier te brouwen voor Leeuwarden en omgeving.
Ze vernoemden hun brouwsel naar misschien wel de grootste volksheld uit de Friese geschiedenis, Grote Pier. Hij beschermde Friesland rond 1517 tegen de Hollanders.
Het eerste bier van de jonge brouwerij is de Grutte Pier Tripel, een zoet, moutig en licht zurig bier met een kruidige nasmaak. "De moutigheid staat voor de tijd dat Grutte Pier nog een boer uit Kimswerd was", aldus de brouwerij. "De zoetige bitterheid staat voor de wraak op de Hollanders die zijn vrouw vermoordden."
De jury van de World Beer Awards kon de Friese creatie wel waarderen. Na een zilveren keurmerk in 2015 kreeg de tripel dit jaar een gouden keurmerk, en werd het bier bovendien uitgeroepen tot beste tripel van Nederland.
Omdat de vraag naar het bier toeneemt, wil Grutte Pier de productie volgend jaar verdubbelen tot zo'n honderdduizend liter. "We brouwen volgend jaar een deel bij brouwerij Bax Bier in Groningen. Daardoor gaat het Friese er wel een beetje van af", zei Filius onlangs tegen het Friesch Dagblad. "Maar de brouwerij zit aan de Friesestraatweg en in de tijd van Grutte Pier was Groningen nog een beetje Fries."
Beste bier: Grutte Pier Tripel, een tripel van 8 procent.
Gelderland 🍺 Brouwerij Oersoep
Plaats: Nijmegen
Waardering: 3,5 sterren
Opgericht in 2012
In de oude Honig-fabriek aan de Waal in Nijmegen werd vroeger soep gemaakt, nu brouwen de mannen van Oersoep er bier.
"We maken geen middle-of-the-road-bier. Onze bieren zijn bijvoorbeeld wat zurig", zei mede-oprichter Sander Kobes twee jaar geleden tegen Business Insider. "Je moet het leren drinken, net als koffie of whisky. Maar het genot is ook een stuk groter. Als je het leert waarderen, dan beleef je meer plezier aan een speciaalbier dan aan pils."
Oersoep is helemaal gefinancierd met crowdfunding. Kobes en zijn compagnon Kick van Hout haalden met twee campagnes bijna vier ton aan leningen binnen om het bedrijf te beginnen en uit te bouwen. Zo is er naast de brouwerij in het Honig-complex de brewpub Stoom geopend, met een terras waar bezoekers kunnen genieten van het uitzicht op de Waal.
Kobes houdt van experimenteren. Oersoep is een van de weinige brouwers in Nederland die bier maakt met spontane gisting. Daarbij wordt tijdens de bereiding het bier blootgesteld aan de open lucht, zodat er natuurlijke gistsoorten in terecht komen die de suikers omzetten in alcohol.
Beste bier: Sergeant Pepper, een saison/farmhouse ale van 7 procent.
Groningen 🍺 Bax Bier
Plaats: Groningen
Waardering: 3,41 sterren
Opgericht in 2014
Hij was op weg om docent geschiedenis te worden, maar nu runt Jeroen Bax zijn eigen brouwerij. Zijn bier Koud Vuur won vorig jaar zelfs een gouden medaille op de Brussels Beer Challenge.
Bax brouwt vijf jaar geleden voor het eerst bier, samen met zijn vader. Ze toveren de keuken in het ouderlijk huis om in een mini-bierfabriek.
Later ontmoet hij zijn huidige compagnon Sepp Jansen bij de studentenwielervereniging Tandje Hoger. "Op een zaterdagmiddag hadden we niks te doen. Jeroen stelde voor om bier te brouwen. Ik was gelijk enthousiast en wilde precies weten hoe alles in z’n werk ging", zei Jansen tegen de Groninger Universiteitskrant.
Jansen is gepromoveerd in de biomedische wetenschappen en werkt als onderzoeker. Hij duikt in de literatuur om te achterhalen hoe het bier zijn smaakt krijgt. Bax is een doener die op zijn zintuigen afgaat.
"Bier brouwen is geen hogere wiskunde", zei Bax vorig jaar tegen Dagblad van het Noorden. "Iedereen kan een ei bakken maar daarmee ben je nog geen sterrenchef. Onze kracht is dat we heel goed proeven. We kijken naar de balans. Wij kunnen een biertje goed finetunen."
De bieren van Bax zijn sinds twee jaar te koop bij lokale slijterijen en horecazaken en in 2016 is er een brouwerij met proeflokaal geopend in Groningen. Daarvoor haalden de jonge ondernemers ruim 45.000 euro op via crowdfunding.
Beste bier: Ketter Imperial Smoked Porter, een rokerige porter van 8,5 procent.
Limburg 🍺 Hertog Jan
Plaats: Arcen
Waardering: 3,67 sterren
Opgericht in 1915
In de meeste supermarkten kun je tegenwoordig wel pils van Hertog Jan kopen, maar nog geen twintig jaar geleden had niemand van dit nu bekende biermerk gehoord.
De geschiedenis van Hertog Jan gaat tot terug tot 1915, als vier brouwers in het Limburgse Arcen Stoombierbrouwerij de Vriendenkring oprichtten. VK Bier is hun belangrijkste product. De brouwerij heeft zwaar te lijden onder de Tweede Wereldoorlog en komt in financiële problemen. Brouwerij De Drie Hoefijzers uit Breda neemt in 1949 alle aandelen over.
Het zal niet de eerste keer zijn dat de brouwerij van eigenaar wisselt. De Drie Hoefijzers heeft zelf geldzorgen en komt in handen van een Engelse brouwerijgroep. Die besluit in 1980 om de brouwerij in Arcen te sluiten.
Drie ondernemers besluiten om de boel over te nemen en gaan verder onder de naam Arcense Stoombierbrouwerij. Maar ook dit bedrijf is geen lang leven beschoren. Uiteindelijk komt de brouwerij in handen van het toenmalige Interbrew en wordt de naam in 1998 gewijzigd in Hertog Jan, de 13e-eeuwse hertog Jan I van Brabant die naar verluidt van feesten hield waar het bier rijkelijk vloeide.
De Grand Prestige van Hertog Jan kreeg in 2014 nog een gouden keurmerk tijdens de World Beer Cup. Dit jaar krijgt de dubbel van de Arcense brouwerij een zilveren keurmerk.
Beste bier: Grand Prestige, een gerstewijn van 10 procent.
Noord-Brabant 🍺 Bierbrouwerij de Koningshoeven
Plaats: Berkel-Enschot
Waardering: 3,79 sterren
Opgericht in 1884
De Koningshoeven zegt de meeste mensen waarschijnlijk niets, maar de naam La Trappe moet zeker een belletje doen rinkelen. Het is het eerste trappistenbier van Nederland. Dat betekent dat het bier gebrouwen is door trappisten, monniken van de orde der cisterciënzers.
In 1881 vestigen een klein aantal monniken van de Franse trappistenabdij Monts-des-Cats zich in Berkel-Enschot, tussen Tilburg en Moergestel. Een wolfabrikant uit de regio schenkt hen een drietal boerderijen die al snel de naam Koningshoeven krijgt. De schaapskooi wordt omgetoverd tot provisorisch klooster en op 5 maart 1881 is er voor het eerst een eucharistieviering op 'Koningshoeven'.
Om in hun levensonderhoud te voorzien openen de monniken een kleine brouwerij die tot 1 september 1999 als De Schaapskooi door het leven gaat. Om commerciële redenen wordt de naam gewijzigd in Brouwerij de Koningshoeven. Het is dan een jaar geleden dat de brouwerij is verkocht aan Bavaria om het voortbestaan te garanderen.
Hoewel de brouwerij een zelfstandige dochteronderneming van Bavaria is, zijn de monniken in de loop der jaren minder betrokken geraakt bij het brouwproces. De Koningshoeven huurt de gebouwen van de abdij en produceert daar het trappistenbier in opdracht en onder toezicht van het klooster. Brouwmeester van La Trappe is Lodewijk Swinkels, een telg uit de roemruchte familie die eigenaar is van Bavaria.
Beste bier: La Trappe Quadrupel, het zwaarste Trappistenbier van de abdij met een percentage van 10 procent.
Noord-Holland 🍺 Tommie Sjef Wild Ales
Plaats: Den Helder
Waardering: 4,06 sterren
Opgericht in 2014
Hij studeert gitaar aan het Conservatorium van Arnhem, maar de 22-jarige Tommie Sjef Koenen heeft nog een andere liefde: bijzondere speciaalbieren maken. In het schuurtje van zijn moeder staan 25 wijnvaten waarin zijn brouwsels minstens vier maanden rijpen. "Daarvoor is het nog niks. En als ik dan denk dat het nog langer kan rijpen, laat ik het gewoon staan", zei hij vorige maand tegen het Noordhollands Dagblad.
Koenen maakt geen alledaagse biertjes. Hij gaat voor wilde, zure varianten die het midden houden tussen bier en wijn. En ze vallen in de smaak: bij de Nederlandse brouwerijen op bierapp Untappd staat hij bovenaan, terwijl hij amper een jaar serieus bezig is.
De conservatoriumstudent houdt zowel bij het brouwen van bier als het maken van muziek van improviseren. "Ik heb geen receptenboek waar precies in staat hoe het bier eruit gaat komen. Je moet het bier aanvoelen, ermee bezig zijn."
Het schuurtje van zijn moeder is hij zo langzamerhand ontgroeid. Koenen is op zoek naar een grotere opslagruimte waar meer wijnvaten in passen. Hij wil zijn studie afronden en muziek blijven maken, maar hij blijft verzot op het brouwen. "Ik hoop het te kunnen combineren."
Beste bier: Oud Goud, een ale van 5 procent.
Overijssel 🍺 Bierbrouwerij Mommeriete
Plaats: Gramsbergen
Waardering: 3,55 sterren
Opgericht in 2004
Een eigen brouwsel voor de feestweek dat voorbijgangers gratis mogen proeven, zo leren de inwoners van Gramsbergen het bier van Gert en Carina Kelder in 2003 kennen. De twee zijn dan al jarenlang aan het experimenteren. Ze raken in de jaren tachtig geïnspireerd door Belgische speciaalbieren en slaan zelf aan het brouwen op hun slaapkamer.
Een jaar later openen de Kelders een brouwerij op een landgoed even buiten Gramsbergen, om in 2009 neer te strijken op de huidige locatie: een eeuwenoud schipperscafé in het stadje zelf.
Het echtpaar woont er, brouwt er, ontvangt er de gasten en bouwt steeds een stukje verder uit. Zo is inmiddels het pand uitgebreid in de traditionele bouwstijl. En ze zijn nog niet klaar. "Voordat ik met pensioen ga, maak ik hier nog een grote binnenplaats en een bakkershuisje", zei Gert Kelder tegen de collega's van Proeflokaal Mout. "Oh ja, en onze woonkamer moet ook nog in oude stijl herbouwd worden."
Mommeriete, dat is vernoemd naar een oud moerasgebied in de regio, produceert zeven bieren. Vorig jaar kreeg de Heer van Gramsbergen een gouden medaille van de jury tijdens de International Beer Cup in Japan in de categorie 'imperial stout', Vrouwe van Gramsbergen werd beloond met een zilveren keurmerk in de categorie quadrupel.
Beste bier: Heer van Gramsbergen, een stout van 12 procent.
Utrecht 🍺 SpierBier Brouwerij
Plaats: Mijdrecht
Waardering: 3,6 sterren
Opgericht in 2014
Bier uit het Groene Hart met ingrediënten uit de streek. Na heel wat biersoorten te hebben geproefd besluit Richard Spierdijk in 2007 om zelf maar eens zijn eigen bier te brouwen. Later doet hij zelfs mee aan wedstrijden voor amateurbrouwers. "Ik zat meestal bij de tien besten. Dat was voor mij een bewijs dat ik op de goede weg was", zei Spierdijk tegen weekendkrant De Groene Venen.
Als hij merkt dat de belangstelling voor speciaalbier toeneemt, polst hij lokale horecabedrijven of ze interesse hebben in zijn product. Dat blijkt het geval en begin 2014 brengt hij samen met Gilbert Janmaat het eerste bier op de markt: inSPIERatie. Inmiddels schenken vier zaken in Mijdrecht en omgeving de bieren van Spierdijk en zijn bij verschillende drankhandels de flesjes verkrijgbaar met daarop namen als SPIERkracht en SPIERwit.
Nu we het toch over de naam hebben: de brouwerij is vernoemd naar de bijnaam van Spierdijk, die al sinds zijn jeugd 'Spier' wordt genoemd. Dat is niet alleen voer voor woordspelingen, het zorgt er ook voor dat de brouwerij opvalt. "Het gaat erom dat we bekend worden en dat mensen ons bier gaan appreciëren. Maar dan moeten ze wel weten dat het er is", aldus Spierdijk. "Een opvallende naam wil dan nog wel eens helpen."
Beste bier: shakeSPIER Port BA, een porter van 9,5 procent.
Zeeland 🍺 Brouwerij Emelisse
Plaats: Kamperland
Waardering: 3,7 sterren
Opgericht in 2004
Een stormvloed vaagde in 1532 alle bebouwing weg op het Zeeuwse eiland Noord-Beveland, inclusief het dorp Emelisse. Die naam leeft sinds 2004 voort in de Kamperlandse brouwerij waar je ook een hapje kunt eten.
De brouwerij is ontstaan uit een initiatief van de Stichting Emelisse, die eind twintigste eeuw bier laat produceren in België van Noord-Bevelandse gerst om de regio te promoten. Dat blijkt een doorslaand succes, waarna het bestuur besluit om een eigen brouwerij te bouwen. In 2005 wordt het gebouw geopend.
Brouwerij Emelisse heeft dertien bieren in het assortiment, van pils, blond en dubbel tot experimentele brouwsels als een Espresso Stout.
Lange tijd was Kees Bubberman brouwmeester bij Emelisse, tot hij in 2014 besloot om zijn eigen bier in de markt te zetten. Zijn opvolger John de Vries maakte onlangs zijn vertrek bekend, waardoor Emelisse per 1 november voorlopig zonder brouwmeester zit.
Beste bier: Imperial Russian Stout, een stout van 11 procent.
Zuid-Holland 🍺 Brouwerij de Molen
Plaats: Bodegraven
Waardering: 3,8 sterren
Opgericht in 2004
Misschien heb je de biertjes van De Molen onlangs zien staan in de supermarkt bij jou om de hoek. De brouwerij kan sinds een half jaar namelijk meeliften op het distributienetwerk van Bavaria, dat een belang van 35 procent nam in de microbrouwer uit Bodegraven.
De brouwerij start in 2003 als De Salamander in de garage van amateurbrouwer Menno Olivier. Hij is dan al twaalf jaar aan het experimenteren met het brouwen van bier en heeft gewerkt bij de Texelse Bierbrouwerij en Brouwerij de Prael. Olivier vindt het tijd voor zijn eigen brouwerij annex proeflokaal. Een jaar later verhuist hij naar de historische korenmolen De Arkduif en krijgt de brouwerij zijn huidige naam.
In 2009 stapt John Brus in als compagnon. Samen met Olivier is hij eigenaar van de brouwerij, die bekendstaat om zijn experimentele bieren met een beperkte oplage. "Wij zijn niet tevreden als we niet regelmatig iets bijzonders of zelfs ‘off the charts’ brouwen", schrijft De Molen op zijn site. "Elke zes weken resulteert dat in een nieuw bier, nooit eerder gebrouwen en misschien ook nooit meer gebrouwen."
De Molen heeft dan ook een lijst van 39 bieren in zijn 'bierografie' staan. Zes daarvan behoren tot het standaardassortiment.
Overigens gaat de vertrekkende brouwmeester John de Vries van Emelisse per 1 november aan de slag voor De Molen.
Beste bier: Heaven & Hell, een stout van 11,9 procent.
