De Europese Unie heeft met de bondgenoten de VS, het VK en Canada afgesproken een aantal Russische banken af te sluiten van het internationale betalingssysteem SWIFT. Het is de bedoeling daarmee de “oorlogskas” van Poetin te treffen. Later sloot ook Japan zich aan bij de strafmaatregel.

Het afkoppelen van de cruciale berichtendienst voor betalingsverkeer wordt gezien als een zeer forse sanctie. Veel landen, waaronder Nederland, roepen op om de toegang van Rusland tot SWIFT nog verder te beperken. Het is pas één keer voorgekomen dat een heel land werd afgesloten van SWIFT. Dat overkwam Iran in 2012 vanwege zijn nucleaire programma. De sanctie leidde tot een instorting van de internationale handel Iran.

Oekraïne had er meerdere keren expliciet toe opgeroepen om Rusland uit SWIFT te gooien, schrijft Politico. “Speel geen politieke spelletjes”, zei minister Dmytro Kuleba zondag. “Stop met het verdienen van geld dat gedrenkt is ons bloed.” Volgens Oekraïne is alleen een aantal belangrijke Russische banken uitsluiten onvoldoende.

Maar hoe werkt SWIFT en wat betekent de strafmaatregel voor de betalingen die Nederland en andere Europese landen moeten doen voor Russisch gas?

SWIFT is een soort Whatsapp voor banken

SWIFT is een systeem dat internationale betalingen regelt en staat voor ‘Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’. Het is in feite een berichtendienst voor banken die je zou kunnen vergelijken met Whatsapp. De wereldwijd ongeveer 11.000 aangesloten banken versturen elkaar via het systeem versleutelde standaardberichten, waarmee betalingen worden aangekondigd en afgehandeld en valuta worden omgerekend.

Op het internationale toneel wordt SWIFT volgens Nu.nl vooral gebruikt om grote geldstromen te automatiseren. Zonder het systeem is geld overmaken nog wel mogelijk, maar moet alles handmatig gebeuren via telex, telefoon en e-mail en dat zorgt ervoor dat internationale handel veel trager en complexer wordt.

Het hoofdkantoor van SWIFT staat in het nabij Brussel gelegen Belgische plaatsje Terhulpen en SWIFT heeft datacenters in onder meer Nederland, Zwitserland, de Verenigde Staten en Hongkong. De Nationale Bank van België houdt toezicht op het systeem en werkt daarbij volgens de BBC samen met andere centrale banken, waaronder met de Federal Reserve uit de VS en de Bank of England.

Nederland kan wel blijven betalen voor Russisch gas al wordt het een stuk ingewikkelder

Als alle Russische banken uit SWIFT worden gezet zal het betalingsverkeer met Rusland vrijwel helemaal stilvallen, maar volgens het Financieele Dagblad blijven er verschillende opties voor Nederland en andere Europese landen om alsnog Russische gasrekeningen te betalen. Nederland is voor ongeveer 20 procent van de gasvoorziening afhankelijk van Rusland.

Ten eerste kan er, zolang er geen directe sancties worden genomen tegen grote gasbedrijven als Gazprom, nog wel geld worden overgemaakt naar Europese dochterbedrijven van Russische energieconcerns. Die zullen het dan wel lastiger krijgen het geld naar Rusland te krijgen, maar onmogelijk is dat zeker niet zolang hun tegoeden niet bevroren worden.

Ook kan er volgens het FD direct geld worden overgemaakt naar een Russische bank, zolang die niet op de sanctielijst staat. Het wordt dan wel veel ingewikkelder, omdat de informatie over de betaling handmatig moet worden doorgegeven. Daarom is deze werkwijze maar voor een beperkt aantal transacties mogelijk.

Tot slot heeft Rusland ook een eigen alternatief voor SWIFT ontwikkeld: SPFS. Naast 23 banken in Rusland zelf, zijn daar ook verschillende banken uit Duitsland en Zwitserland op aangesloten. Door het Financieele Dagblad geraadpleegde experts twijfelen wel of het systeem wel betrouwbaar genoeg is en de capaciteit heeft om veel SWIFT-betalingen over te nemen.

LEES OOK: Thierry Baudet is vrijwel de enige Poetin-sympathisant in Europa die de Russische inval in Oekraïne niet veroordeelt: dit zeiden Marine Le Pen, Viktor Orbán en anderen