- Tata Steel geeft mogelijk onvolledige gegevens op over de uitstoot van diverse schadelijke stoffen, zegt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
- Het instituut concludeert uit onderzoek dat er in de omgeving veel hogere concentraties metalen en zogeheten PAK’s worden gemeten dan te rijmen is met de opgegeven cijfers.
- Onder meer de IJmondgemeenten, de provincie Noord-Holland, de advocaat van de omwonenden, de dorpsraad van Wijk aan Zee, milieuorganisaties, het kabinet en KWF Kankerbestrijding zijn met reacties gekomen.
- Lees ook: Tata Steel in Nederland wil overstappen op waterstof om CO2-uitstoot terug te dringen.
De gegevens die staalfabriek Tata Steel opgeeft over de uitstoot van diverse schadelijke stoffen zijn volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) mogelijk onvolledig.
In een onderzoeksrapport signaleert het instituut dat in de omgeving veel hogere concentraties metalen en zogeheten PAK’s worden gemeten dan te rijmen is met de opgegeven cijfers. “Deze gegevens over de uitstoot lijken niet volledig te zijn aangeleverd”, stellen de onderzoekers vast.
Voor bepaalde PAK’s zijn de gemeten concentraties tot wel duizend keer groter dan volgens de onderzoekers te verwachten zou zijn op basis van de officiële uitstootgegevens. Koper kwam tot 50 keer meer voor in de metingen, het metaal vanadium tot 30 keer en lood en chroom tot 5 keer meer dan de berekende waarde.
Blootstelling aan Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s) en diverse metalen levert gezondheidsrisico’s op. Uit eerdere onderzoeken is al bekend dat in de regio IJmond aanzienlijk meer mensen lijden aan longkanker dan in de rest van het land. Ook hartaandoeningen en diabetes komen er vaker voor.
Het RIVM raadt aan om "de informatie over de uitstoot van bronnen op het terrein van Tata Steel te verbeteren". De onderzoekers dringen daarbij aan op meer transparantie. Zo is het onder meer belangrijk om te weten op welke manier de stoffen worden uitgestoten: als stoffen bijvoorbeeld uit een hoge schoorsteen komen, verspreiden ze mogelijk verder over het gebied.
De onderzoekers weten niet precies hoe het komt dat hogere concentraties van bepaalde stoffen worden gemeten dan op basis van milieujaarverslagen en de zogeheten emissieregistratie te verwachten is. Ze geven wel een aantal mogelijke verklaringen. Zo ontbreekt het in de uitstootcijfers aan gegevens over onderaannemers op het terrein van Tata, zoals het bedrijf Harsco. Ook is het mogelijk dat sommige uitstoot, vooral bij incidenten, wordt onderschat. Het treinverkeer op het terrein en de opslag en overslag van kolen en ertsen zijn ook mogelijke bronnen van uitstoot.
Een andere factor die kan meespelen, is het opnieuw opwaaien van stoffen die tot jaren eerder in de bodem zijn terechtgekomen. "Hierdoor kunnen hogere concentraties worden gemeten dan op basis van de uitstoot door Tata Steel verwacht zou worden."
De provincie Noord-Holland en de gemeenten in de regio hadden om het onderzoek gevraagd, omdat ze willen weten waar de vervuiling precies vandaan komt. Dat was volgens de onderzoekers geen eenvoudige vraag. "Op de stofdeeltjes zit immers geen label van de afzender." Door de samenstelling van neergedaald stof en stoffen in de lucht te analyseren, komen ze toch tot een heldere conclusie: een "aanmerkelijk deel" is afkomstig van Tata Steel.
IJmondgemeenten en provincie willen uitstoot beter in kaart brengen
De provincie Noord-Holland en de gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen willen naar aanleiding van het rapport van het RIVM de uitstoot van Tata Steel beter in kaart brengen. Eén van de meetpunten in Wijk aan Zee wordt dit jaar nog uitgebreid om de uitstoot van twee fabrieken beter te meten.
Bij de eerstvolgende rapportage willen de provincie en gemeenten laten weten hoeveel dagen van dit jaar een matige of slechte luchtkwaliteit hadden. In de regio rond Tata Steel wordt hier veel over geklaagd.
Naast dat de provincie het luchtmeetnet gaat evalueren, wil het de vergunning van Tata Steel aanscherpen waar dat mogelijk is. Ook roept de regio het Rijk op om te onderzoeken of het huidige systeem waarin de bedrijven hun uitstoot registreren wel voldoet. De provincie Noord-Holland en de IJmondgemeenten zeggen dat ze deze uitstoot "zo veel en zo snel mogelijk" willen verminderen.
Tata Steel wil verschillen tussen uitstootdata snel doorgronden
Tata Steel Nederland-directeur Hans van den Berg wil zo snel mogelijk met het RIVM om tafel om na te gaan waar de verschillen tussen de eigen uitstootmetingen en die van het onderzoeksinstituut aan liggen. Zo kan er gekeken worden waar de staalfabriek verbeteringen moet doorvoeren.
"Het RIVM constateert flinke afwijkingen, maar die afwijkingen zijn precies wat wij willen doorgronden. Onze metingen worden gedaan door geaccrediteerde meetbureaus", zegt Van den Berg in een eerste reactie op het rapport, dat vrijdagochtend werd gepubliceerd. "We willen zo snel mogelijk begrijpen of we moeten verbeteren. Dan moeten we eerst goed weten waar die afwijkingen liggen tussen metingen van het RIVM en de onze. Wat ons betreft kunnen we direct met elkaar in gesprek, want dat zijn we op dit moment niet."
"Wij gaan ervan uit dat wat wij meten aan emissies aan bijvoorbeeld de schoorstenen correct is, maar de vraag blijft dan nog staan hoe zich dat vertaalt naar datgene wat in onze omgeving wordt aangetroffen", zegt Van den Berg. Hij zegt dat dit complex is. Er zijn ook "diffuse" bronnen van uitstoot die niet op één plek staan, zoals het per trein vervoeren van kolen.
Van den Berg noemt de steeds grotere zorgen van omwonenden over de uitstoot door fabrieken op het Tata Steel-terrein "heel erg". Tegelijkertijd ziet hij nog altijd een rol weggelegd voor staalproductie in Noord-Holland. "We wassen in staal, wonen in staal en eten uit staal. Staal speelt ook een grote rol in de energietransitie. Maar wij begrijpen heel goed dat we krachtig moeten verbeteren." Het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen moet daarbij sneller gerealiseerd zijn dan de algehele vergroeningsplannen, meldt het bedrijf.
Advocaat van omwonenden geschokt over rapport
Advocaat Bénédicte Ficq zegt "ontzettend geschokt" te zijn door het onderzoeksrapport van het RIVM over de mogelijk onvolledige gegevens die Tata Steel opgeeft over de uitstoot van diverse schadelijke stoffen.
Ficq, die vorig jaar namens 1100 mensen aangifte deed tegen Tata Steel wegens het berokkenen van gezondheidsschade, gaat het rapport doorsturen aan het Openbaar Ministerie om het te laten betrekken bij de onderzoeksopdracht. "Ik wil laten onderzoeken of Tata inderdaad sjoemelt met data. Als dat zo is, dan hebben ze strafrechtelijk een heel groot probleem."
"Tussen de werkelijke uitstootwaarde en de gerapporteerde waarde zit een heel groot gat, en het is onverklaarbaar. Daar moet een verklaring voor komen", aldus Ficq. "Dit rapport is in lijn met datgene waar bewoners bang voor zijn: dat er niet goed of onvoldoende wordt gerapporteerd door Tata."
Dorpsraad: laat onafhankelijke instantie uitstoot meten
De dorpsraad van Wijk aan Zee wil dat de uitstoot van Tata Steel voortaan door een onafhankelijke overheidsinstantie wordt gemeten. De staalfabriek levert nu, zoals vastgelegd in de wet, zelf de uitstootgegevens aan.
"Dit gat tussen de gemeten waardes en de berekende is het meest opvallend", zegt Linda Valent, die de ontwikkelingen rondom Tata Steel volgt voor de dorpsraad. "Die data is door Tata Steel zelf aangeleverd. Als dat niet overeenkomt met de werkelijkheid, worden we allemaal met een kluitje in het riet gestuurd."
De dorpsraad noemt metingen door een omgevingsdienst zoals in de Rijnmond gebeurt een beter alternatief. "De gegevens die Tata Steel opgeeft, moeten worden gecontroleerd. Blijkbaar is die controle niet voldoende. De DCMR Milieudienst in Rijnmond lijkt hier bijvoorbeeld veel meer op toegerust."
Over de door het RIVM genoemde mogelijke oorzaken van de hogere gemeten concentraties zegt Valent dat de "verantwoordelijkheid bij Tata Steel ligt", behalve in het geval van het opnieuw opwaaiende stof. "We moeten ons dus echt afvragen of Tata wel te vertrouwen is bij het opgeven van deze gegevens."
Milieuorganisaties: tijd is op voor Tata Steel
"De tijd lijkt op voor grote vervuiler Tata Steel", zegt Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie van Greenpeace. Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (MOB) stelt dat wederom duidelijk wordt dat "kinderen niet veilig kunnen opgroeien onder de rook van Tata".
Milieuorganisatie MOB vindt dat het onderzoeksrapport van het RIVM vooral laat zien hoe "incompetent" de omgevingsdienst in Noord-Holland is. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) is verplicht om de emissie van Tata Steel te controleren. "Maar daar komt in de praktijk geen hout van terecht", zegt voorzitter Johan Vollenbroek. "Er wordt niet goed gerapporteerd door Tata, en de omgevingsdienst slikt het voor zoete koek."
Volgens Milieudefensie is het overduidelijk dat Tata Steel sneller moet vergroenen. "Wat ons betreft is het mens en milieu boven winst", zegt directeur Donald Pols. "Daarom moet toezichthouder OD NZKG onmiddellijk ingrijpen en de gezondheid van omwonenden op nummer 1 zetten."
MOB wil dat Tata Steel sluit. Greenpeace zegt dat in elk geval de ziekmakende onderdelen van Tata moeten sluiten. "Het is onverantwoord om deze nog open te houden", aldus Oulahsen. "De omwonenden van grote vervuiler Tata Steel hebben recht op een gezonde leefomgeving en moeten niet worden afgepoeierd met schoonmaakploegjes voor speeltoestellen."
'Gezondheid in de buurt staat voorop', zegt kabinet
Door het onderzoek van het RIVM is nu duidelijk dat de vervuiling in de omgeving van de hoogovens van Tata Steel komt, zegt staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat). Het is van "groot belang" dat de uitstoot naar beneden wordt gebracht.
"De concentraties zijn niet per se hoger dan gemeld. We wisten al hoe groot de luchtvervuiling was. Het enige wat het RIVM-rapport nu heeft geconcludeerd is dat de vervuiling voor een heel groot deel afkomstig is van Tata. Dat is natuurlijk een belangrijk gegeven. En daar moeten we nu wat mee", aldus Heijnen.
"Het is heel belangrijk dat de feiten kloppen", zegt de bewindsvrouw. "Ik ben ook heel benieuwd hoe Tata reageert op de onderzoeksresultaten van het RIVM." Ze wil over twee weken op werkbezoek gaan en dan spreken met Tata Steel, omwonenden en de provincie.
Het staalbedrijf is al wel bezig om de uitstoot naar beneden te brengen en heeft maatregelen naar voren gehaald. Deze zomer en aan het eind van het jaar kijkt het kabinet of Tata Steel zich hier ook aan houdt. "De gezondheid in de buurt staat voorop", zegt Heijnen.
KWF: 'Volksgezondheid ernstig in gevaar'
De volksgezondheid is ernstig in gevaar door de uitstoot van kankerverwekkende stoffen door Tata Steel, stelt KWF Kankerbestrijding.
KWF zegt "maar één conclusie te trekken", namelijk "dat de uitstoot van die stoffen die kankerverwekkend zijn drastisch moeten worden teruggebracht om de gezondheidsrisico’s van de bewoners van de regio zo snel mogelijk te verminderen". Het belang van de bewoners moet "bovenaan staan bij de beslissing over de toekomst van Tata".
