Er zijn genoeg redenen om te stoppen met het drinken van koemelk. Misschien ben je wel allergisch voor koemelk of lactose-intolerant, wil je het uit milieu-overwegingen laten staan of vind je het simpelweg niet lekker. Gelukkig zijn er steeds meer soorten plantaardige melk in de supermarkt te vinden.

Sojadrink is misschien wel de bekendste plantaardige melk, maar ook rijstmelk, amandelmelk, havermelk, kokosmelk en zelfs hazelnootmelk zijn te koop als alternatief voor dierlijke melk.

Maar zijn die soorten melk wel echt gezonder of beter voor het milieu? Business Insider legt ze langs de meetlat.

Voedingswaarde van plantaardige melk

Eerst het gezondheidsaspect. Volgens het Voedingscentrum is melk een belangrijke onderdeel van een gezond voedingspatroon. Als je regelmatig zuivel consumeert, daalt je risico op darmkanker en op diabetes type 2. Daarnaast zijn zuivelproducten een bron van eiwit, vitamines B2, B12 en calcium. Als een glas melk goed is voor elk, kun je dat dan wel zomaar vervangen door iets anders?

Niet helemaal, zegt het Voedingscentrum. Zuivel, en specifiek melk, vermindert je kans op darmkanker en melkvervangers doen dat niet – dus dat is alvast een gemiste kans. Een perfecte vervanger voor melk is er daarom volgens het instituut niet, maar je kunt bij melkvervangers wel op zoek naar de voedingsstoffen die je mist als je geen zuivel gebruikt.

In de tabel hieronder, met data van de Consumentenbond, zie je de voedingsstoffen van melk en die van melkvervangers. Te zien is dat sojadrink het dichtst in de buurt komt van melk. Zeker als er extra calcium en vitamine B2 en B12 aan wordt toegevoegd, loop je eigenlijk geen voedingsstoffen mis.

Sommige mensen pleiten voor andere melkvervangers omdat er in soja relatief veel fytinezuur zit. Dat is een stof die vaak wordt bestempeld als anti-nutriënt omdat het zich bindt aan mineralen als calcium, ijzer en zink, waardoor je een risico op een tekort zou lopen. Het Voedingscentrum werpt dat echter tegen; bij een normaal, gevarieerd voedingspatroon is er niets aan de hand.

Rijstdrink kun je daarentegen beter laten staan, daar zitten als enige van de melkvervangers meer suiker en ook meer calorieën in dan in normale melk.

Volgens de Consumentenbond is (ongezoete) amandeldrink ook een prima optie. Er zitten meer vezels, minder suiker en minder verzadigde vetten in dan in halfvolle melk. En amandeldrink bevat ook de minste suikers vergeleken met de andere plantaardige drinks. Nadeel: er zit weinig eiwit in.

Ook haverdrink is volgens de Consumentenbond een goed alternatief voor melk van de koe. Er zitten veel vezels in en dat is gunstig voor je spijsvertering en het cholesterolgehalte in je bloed. Nadeel: er zit wel relatief veel suiker in.

Kokosdrink raadt de Consumentenbond af. De voedingsstoffen die in melk zitten, vind je in kokosdrink maar nauwelijks terug en er zit vaak meer vet in dan in normale melk. Lekker laten staan, dus. Ook hazelnootdrink is geen goede optie: er zitten weliswaar veel vezels in, maar calcium, vitamine B2 en vitamine B12 vind je er niet in terug.

Het moge duidelijk zijn: als je geen melk wil of kan drinken, is sojadrink qua voedingsstoffen het beste alternatief, gevolgd door amandeldrink.

Impact op het milieu

Maar hoe zit het met de impact op het milieu van koemelk en plantaardige melk?

Dat de impact van melk op ons klimaat niet al te best is, is duidelijk. Het produceren en vervoeren van veevoer zorgt voor uitstoot en de koeien zelf stoten methaan uit. Al met al komt er in Nederland bij de productie van een liter melk ongeveer 1,0 tot 1,8 kilo CO2-equivalent 1 vrij. Daarnaast is er 500 liter water nodig bij de productie van één liter melk.

En de problemen gaan verder: waar dieren zijn, is poep. Dierlijke mest zorgt ervoor dat er stoffen als stikstof, fosfor, zware metalen, ammoniak en diergeneesmiddelen in het milieu terechtkomen. Die verontreiniging zorgt ervoor dat ons drinkwater duurder wordt.

Het zal je niet verbazen dat de impact van plantaardige melk op het milieu kleiner is. Het productieproces is dan ook een stuk efficiënter: je hoeft er geen koe voor in een wei te laten staan die de hele dag planten eet, maar je maakt van die planten direct melk.

In de grafiek hieronder, die de BBC maakte op basis van dit onderzoek van de Universiteit van Oxford, is te zien dat de milieudruk van alle plantaardige drinks lager is dan bij melk.

Foto: BCC

Van kokosdrink en hazelnootdrink zijn helaas niet direct betrouwbare onderzoeken te vinden naar het waterverbruik en de CO2-uitstoot. Maar in de grafiek is wel te zien is dat rijstdrink na dierlijke melk de hoogste CO2-uitstoot heeft. Amandeldrink heeft dan weer het hoogste waterverbruik per liter maar de laagste CO2-uitstoot. Sojamelk heeft het laagste waterverbruik.

Overigens lopen de schattingen over het waterverbruik uiteen; de New Scientist noemt in dit artikel dat er voor één liter sojamelk bijna 300 liter water nodig is en voor een liter amandelmelk ruim 900 liter. Waar die verschillen vandaan komen, is niet helemaal duidelijk.

Op het vlak van milieu is er dus niet één juiste keuze. Wel kun je erop letten dat je, ongeacht welke melk je kiest, je voor de duurzaam geteelde variant gaat. In het geval van soja zorgt niet-duurzaam geteelde soja, die vooral voor veevoer wordt gebruikt, in Zuid-Amerika voor ontbossing, verwoestijning en erosie.

Soja voor consumptie is gelukkig meestal duurzaam geteeld en voldoet aan aan de criteria van het Wereld Natuur Fonds. De soja wordt dan zo geteeld dat het erosie tegengaat en biodiversiteit behoudt. Als je sojadrink duurzaam geteeld is, maak je dus hoe dan ook een goede keuze.

Lees meer over vega(n) eten:

  1. Omdat er meerdere broeikasgassen zijn, wordt de uitstoot vaak uitgedrukt in CO2-equivalenten. Dat is een rekeneenheid om de bijdrage van broeikasgassen aan het broeikaseffect onderling te kunnen vergelijken.