Om de verspreiding van het coronavirus zo veel mogelijk te beperken, zitten veel Nederlanders thuis, zijn scholen gesloten en zijn evenementen voorlopig verboden.
Misschien zorgt dit voor permanente veranderingen in onze maatschappij: werken we ook na de coronacrisis meer vanuit huis?
Eerdere pandemieën hebben de loop van de wereldgeschiedenis flink beïnvloed. Hoe? Dat lees je hieronder.
Pandemieën hebben de loop van de wereldgeschiedenis vaak een andere wending gegeven. Zonder grote ziektegolven had het Romeinse rijk er heel anders uit kunnen zien, maar onze badkamer ook.
De strijd tegen micro-organismen die de mens voor gigantische uitdagingen stelt, is dan ook een constante in de wereldgeschiedenis. De uitbraak van het nieuwe coronavirus past wat dit betreft in een lange traditie.
Bekijk hieronder het overzicht van 11 pandemieën die de loop van de geschiedenis en onze omgangsvormen hebben veranderd.
De Pest van Justinianus (541 – 750 na Christus), genoemd naar de Oost-Romeinse keizer Justinianus I, raakte de economie hard en verzwakte het Byzantijnse Rijk op een cruciaal moment.
Sommige historici schatten dat ongeveer de helft van de Europese bevolking stierf aan de gevolgen van de builenpest die in het midden van de zesde eeuw opdook en vervolgens zo’n 200 jaar lang rondwaarde. Maar er zijn ook schattingen die iets lager uitkomen.
Toen de ziekte het Byzantijnse Rijk voor het eerst trof tijdens de regeerperiode van de Oost-Romeinse keizer Justinianus (483-565 na Christus), hadden de legers van Justinianus net bijna heel Italië en de westelijke kust van Hispania veroverd.
Als de ziekte de positie van Justinianus vervolgens niet had verzwakt, was er misschien wel een hervormd Romeins Rijk ontstaan.
De Pest van Justinianus keerde vanaf het midden van de zesde eeuw periodiek steeds terug tot ongeveer het jaar 750.
De pestbacterie, ook wel bekend als de Zwarte Dood (1347 -1351), zorgde voor instabiliteit, misoogsten en hongersnood. Er stierven zoveel mensen, dat de levensomstandigheden van de overlevenden uiteindelijk sterk verbeterden.
De pestbacterie die Europa in het midden van de veertiende eeuw trof, maakte vele slachtoffers en decimeerde de bevolking in verschillende landen met tientallen procenten.
De Zwarte Dood sloeg toe in een woelige periode. Engeland en Frankrijk waren verwikkeld in de Honderdjarige Oorlog en de katholieke kerk verkeerde in een crisis, waarbij pausen tijdelijk in ballingschap gingen in de Franse stad Avignon.
Er stierven in deze periode zelfs zoveel mensen dat de leefomstandigheden voor de overlevenden beter werden. Zo verdween het middeleeuwse systeem van lijfeigenschap langzaam.
De pandemie ging ook gepaard met een toename van het antisemitisme, aangezien de joodse gemeenschappen de schuld kregen van de pandemie.
De pokken (15e tot 17e eeuw) zorgden ervoor dat Europeanen Amerika een stuk makkelijker konden koloniseren. Ook veranderde het onze kijk op geld en dat was cruciaal voor de ontwikkeling van het kapitalisme zoals we dat kennen. 
Naar schatting 95 procent van de inheemse bevolking van Amerika stierf aan de pokken in de zestiende eeuw. De Europese kolonisatoren van het nieuwe continent hadden naast vuurwapens een onzichtbaar, maar veel dodelijker wapen: de pokken.
Europeanen waren generaties lang blootgesteld aan de pokken en hadden groepsimmuniteit ontwikkeld. Dat gold niet voor de inheemse bevolking van Amerika, waar de ziekte genadeloos toesloeg vanwege het contact met de conquistadores.
Het goud en zilver dat in de Nieuwe Wereld werd gevonden leidde tot inflatie in het Spaanse Rijk. Dat resulteerde in de prijsrevolutie, die veranderde hoe we geld waarderen. Een cruciaal moment in de ontwikkeling van het moderne kapitalisme.
De cholera-pandemieën van de negentiende eeuw leidden tot een sterker bewustzijn van het belang van schoon sanitair. Ook maakte deze ziekte verschillen in rijkdom pijnlijk duidelijk.
Vanaf 1817 traden er wereldwijd een reeks cholera-pandemieën op. De ziekte sloeg hard toe in onder meer India, Indië en Turkije en bereikte ook Europa.
Cholera verspreidt zich via besmet water of eten. Aangezien gekoloniseerde landen tijdens de pandemie in de negentiende eeuw minder toegang hadden tot schoon sanitair, werden vooral die getroffen.
In Europa en de Verenigde Staten werd in de loop van de negentiende eeuw flink geïnvesteerd in rioleringssystemen en schoon drinkwater.
De ziekte bestaat vandaag de dag nog steeds en komt met name voor in Zuid-Azië en Latijns-Amerika.
De nasleep van de Spaanse griep (1918 – 1919) liet vooral zien dat het belangrijk is om onderzoek te doen naar grote uitbraken van ziektes.
Toen de wereld weer was bijgekomen van de Spaanse griep, die toesloeg aan het eind van de Eerste Wereldoorlog, werd er een hoop onderzoek gedaan naar hoe de griep was uitgebroken.
Het besef dat kennis van het ontstaan en verloop van besmettelijke ziektes cruciaal is om maatregelen te kunnen nemen voor de toekomst, leidde tot nieuwe wetenschappelijke studies. Dat was belangrijk, want ongeveer 500 miljoen mensen raakten besmet en 50 miljoen mensen stierven wereldwijd aan de gevolgen van de Spaanse griep.
Helaas ontkenden veel overheden in die tijd de ernst van de griepuitbraak. De naam van de griep komt dan ook voort uit het feit dat Spanje één van de weinige landen was die de ziekte wel serieus nam en erover berichtte. De eerste gevallen van de ‘Spaanse griep’ zijn terug te voeren op de Amerikaanse staat Kansas.
Dankzij de Hongkonggriep, of H3N2 (1968 – 1970), weten we hoe belangrijk vaccins zijn voor het in toom houden van ziektes.
De Hongkongriep was een pandemie die uitbraak in China en daarna Hongkong. Naar schatting kostte deze ziekte 700.000 mensen het leven.
H3N2 was een buitengewoon besmettelijke ziekte. Binnen twee weken na de eerste uitbraak raakten 500.000 mensen besmet.
De HIV/AIDS-uitbraak, waar we vandaag de dag nog steeds mee te maken hebben, heeft de LGBTQ-gemeenschap een stuk zichtbaarder gemaakt.
Aids stak in het begin van de jaren 1980 voor het eerst de kop op en heeft vandaag de dag nog steeds veel invloed op de levens van mensen.
Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de negatieve impact op de economie die de ziekte had, maar we weten in ieder geval dat het een gigantische sociale impact had. Zo werd de LGBTQ-gemeenschap door de ziekte veel zichtbaarder.
Dankzij de uitbraak van SARS (2002-2003) is er veel meer bewustzijn over het voorkomen van besmettingen.
Sinds de uitbraak van SARS (2003) worden openbare plekken in Hongkong veel beter schoongemaakt en is het er best normaal om op straat een gezichtsmasker te dragen.
Het coronavirus heeft in andere landen wellicht hetzelfde effect.
De Mexicaanse griep (2009 – 2010) verspreidde zich snel, maar had nauwelijks effect op hoe we met elkaar omgaan.
Dankzij de Mexicaanse griep van 2009 weten we dat ook landen met een goede gezondheidszorg kwetsbaar zijn voor een virusuitbraak die zich snel ontwikkelt.
Nu de sociale omgangsnormen flink veranderen dankzij het coronavirus, kunnen we ons afvragen of dat na de uitbraak van de Mexicaanse griep niet al had moeten gebeuren.
De Ebola-uitbaak van 2014 richtte ook zware economische schade aan.
Ebola is een zeldzame, maar zeer gevaarlijke ziekte die bloedingen in het lichaam veroorzaakt. Er zijn sporadisch uitbraken sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw.
De Ebola-uitbraak van 2014 in delen van Afrika zorgde voor relatief veel doden.
In Afrika overlijdt meer dan de helft van de patiënten omdat er geen goede behandeling is. Tijdens en na de uitbraak van 2014 daalden de investeringen in Guinee, Liberia en Sierra Leone dramatisch.
De huidige coronacrisis duwt de wereldwijde economie richting een recessie en zorgt ervoor dat er wereldwijd ontzettend veel mensen binnen moeten blijven.
Het nieuwe coronavirus, of COVID-19, heeft een gigantisch effect op de wereldwijde economie aangezien veel overheden zich genoodzaakt zien om hun burgers thuis te laten zitten.
Voor Nederland is de prognose van het Centraal Planbureau dat de economie dit jaar, afhankelijk van de ernst en duur van de maatregelen, tussen de ruim 1 en bijna 8 procent kan krimpen.
Lees meer over de coronacrisis:
- De wereldhandelsorganisatie waarschuwt voor meer banenverlies dan bij crisis in 2008
- Bill Gates waarschuwde in 2015 al voor een pandemie – nu heeft de Microsoft-oprichter een plan om in 3 stappen het coronavirus in de VS te verslaan
- Coronacrisis: bedrijven moeten nu op dezelfde manier staatssteun krijgen als banken tijdens de kredietcrisis – niemand zal daarover klagen
