Waarom het coronavaccin van Janssen een heel goede optie is, ook al leken de vaccins van Pfizer en Moderna in eerste instantie effectiever

In de Verenigde Staten zijn sinds december twee zeer vergelijkbare coronavaccins goedgekeurd voor gebruik, geproduceerd door de farmaceuten Pfizer en Moderna.

Daarnaast heeft nu en ander vaccin groen licht gekregen voor gebruik in de VS: dat van Johnson & Johnson. Afgelopen weekend gaf toezichthouder FDA daarvoor goedkeuring.

Het vaccin, dat is ontwikkeld en geproduceerd door dochterbedrijf Janssen in Leiden, krijgt naar verwachting op 11 maart ook de zegen van het Europese Medicijnagentschap (EMA).

Bij wereldwijde proeven is de prik van Janssen vier weken na toediening 66 procent effectief gebleken bij het voorkomen van besmetting met coronavirus, en 85 procent effectief bij het voorkomen van ernstige gevallen van Covid-19.

Op het eerste gezicht lijkt dat minder goed dan de vaccins van Moderna en Pfizer, waarvoor twee injecties nodig zijn. Beide vaccins hadden een effectiviteit van meer dan 94 procent bij proeven in 2020.

Maar dat is maar het halve verhaal. Het Janssen-vaccin biedt mogelijk de uitweg uit de pandemie waar we op hebben gewacht.

Deskundigen zijn blij met een vaccin waarbij één dosering volstaat

Het duidelijkste voordeel van het Janssen-vaccin is dat er maar één injectie nodig is.

"Het is fijn om een vaccin te hebben waarbij één enkele dosis volstaat", zei Eric Rubin, hoofdredacteur van het New England Journal of Medicine en lid van het FDA-comité, vrijdagavond na de stemming om het vaccin goed te keuren. "De vraag is zo hoog dat er duidelijk plek voor is."

Voor jongere, gezonde mensen is het gemak van een vaccin van één injectie niet te onderschatten.

Mensen onder de 60 jaar lopen over het algemeen geen groot risico op ernstige complicaties, en het is vaak moeilijker voor hen om vrij te nemen. Maar het is wel noodzakelijk dat ze worden ingeënt.

Zij kunnen nu hun bijdrage leveren aan de bestrijding van de pandemie zonder twee afspraken te hoeven maken (of de tweede afspraak per ongeluk te missen). Met de prik van Janssen ontstaat bescherming binnen een maand, zonder terug te komen voor een zogeheten 'booster'.

Het nieuwe vaccin werkt bijzonder goed voor mensen onder de 60. In de proef van Johnson & Johnson bleken mensen onder de 60 goed beschermd tegen ernstige infecties. Slechts 58 mensen van meer dan 8.200 die volledig gevaccineerd waren, kregen gematigde tot ernstige ziekteverschijnselen nadat hun injectie de tijd had gehad om te werken. In de even grote controlegroep kregen 180 mensen gematigde tot ernstige infecties met Covid-19.

De Janssen-prik is ook de enige van de vaccins die door de FDA zijn beoordeeld die helpt te voorkomen dat patiënten zonder symptomen het virus verspreiden. Dat is vooral van belang voor jongeren, mensen met essentiële beroepen en daklozen die geen sociale afstand in acht kunnen nemen en die minder makkelijk toegang hebben tot vaccinatie- en testcentra.

Hoewel meer onderzoek nodig is om het zeker te weten, wijzen de gegevens van Johnson & Johnson erop dat het vaccin rond 74 procent effectief is tegen asymptomatische besmettingen. Dat betekent dat het een uitstekend middel kan zijn om groepsimmuniteit te helpen bereiken, door de stille, ongemerkte verspreiding van het virus te stoppen.

Het is veilig en er is waarschijnlijk geen dag rust nodig 

De vaccins van Pfizer en Moderna hebben wat ernstigere bijwerkingen dan het Janssen-vaccin. De mogelijke koorts, rillingen en een onbehaaglijk gevoel na een tweede prik zijn tijdelijke klachten, maar ze kunnen wel zo onprettig zijn dat mensen een dag eruit liggen.

Veel mensen die sterke reacties hebben gehad na hun tweede injectie met het vaccin van Pfizer of Moderna raden anderen aan om een dag vrij te nemen na de tweede prik, of hun afspraak in het weekend te maken. Maar niet iedereen kan zich dat veroorloven.

Het Janssen-vaccin is ook makkelijker voor degenen die het toedienen. Het is minder kwetsbaar en kan voor drie maanden in een normale koelkast worden bewaard. Ultrakoude opslag zoals bij de andere vaccins is niet nodig. Daarom is het een onmisbaar middel in afgelegen gebieden.

Het vaccin is mogelijk ook een betere keuze voor sommige mensen met allergieën voor polyethyleenglycol. 

Het is het enige vaccin waarvan bekend is dat het werkt tegen coronavarianten

Pfizer en Moderna hebben de lat verbazingwekkend hoog gelegd als eerste vaccins met resultaten van proeven. Maar staar je niet blind op dat ene getal van 66 procent bescherming die het Janssen-vaccin biedt.

"Het is belangrijk om te weten dat toen wij de klinische tests deden, van oktober 2020 tot ongeveer januari 2021, het percentage nieuwe coronagevallen zo'n beetje piekte", zei Alex Gorsky, CEO van Johnson & Johnson, maandag tegen het programma Today van NBC.

Het Janssen-vaccin heeft als enige ook goed onderbouwde resultaten uit verschillende landen, waar andere varianten van het coronavirus zich razendsnel verspreiden. Zo bleek het vaccin in Zuid-Afrika 64 procent effectief. Bijna alle besmettingen zijn daar veroorzaakt door coronavirussen van het type B.1.351, beter bekend als de Zuid-Afrikaanse variant.

Volgens Mathai Mammen, hoofd onderzoek van Johnson & Johnson, wapent het Janssen-vaccin het immuunsysteem met zowel antistoffen die het virus onschadelijk maken, als met T-cellen die geïnfecteerde cellen opruimen en de afweerreactie ondersteunen. Bij de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna is dit niet het geval.

"Ons vaccin is in potentie daarom erg geschikt om een virus te bestrijden dat muteert", aldus Mammen. "We zijn bezorgd dat de mRNA-vaccins geen T-celreactie oproepen en dus veel kwetsbaarder zijn voor de Zuid-Afrikaanse variant."

Vaccinmakers zijn bezorgd over mutaties in de B.1.351-variant. Moderna en Pfizer ontwikkelen zelfs nieuwe boostervaccins die nieuwe versies van het coronavirus beter moeten bestrijden.

Moderna en Pfizer hebben vertrouwen in de effectiviteit van deze boostervaccins. Met het Janssen-vaccin is die zekerheid er al.

"We zijn in een race verwikkeld met het muterende virus", zei dr. Jay Portnoy, lid van het FDA-comité. "We moeten dit vaccin zo snel mogelijk verspreiden."

Je wordt misschien een beetje ziek, maar je gaat niet dood

Hoewel het Janssen-vaccin niet helemaal voorkomt dat je Covid-19 oploopt, zijn de klachten in ieder geval een stuk dragelijker.

Mensen die tijdens de klinische tests de Janssen-injectie kregen en toch ziek werden, hadden veel mildere symptomen. Van alle proefpersonen hoefde niemand opgenomen te worden op een intensive care of aan de beademing gelegd te worden.

Dr. James Hildreth, ook lid van het FDA-comité, noemde dat een "belangrijk punt" van het Janssen-vaccin.

Het effect is vergelijkbaar met de jaarlijkse griepprik. Als mensen dan toch de griep krijgen, zijn de klachten milder en duurt de ziekte minder lang. Dat is een cruciale eigenschap van een effectief coronavaccin, als Covid-19 endemisch wordt en niet meer weggaat.

"De werkzaamheid in het voorkomen van milde of matige klachten is dan wel verschillend, maar alle vaccins lijken even goed te werken tegen ernstige symptomen, ziekenhuisopnames en overlijden", zei dr. Cody Meissner, expert infectieziekten aan de Tufts School of Medicine, tijdens de FDA-vergadering.

De vaccins van Pfizer, Moderna en Janssen zorgen er dus alle drie voor dat we niet ernstig ziek worden na een coronabesmetting. En dat is precies waar een goed vaccin voor bedoeld is.

Lees meer over coronavaccins:

• Zo snel ben je aan de beurt voor het coronavaccin – inenten gaat van oud naar jong per leeftijdsgroepen van 5 jaar
• Dit zijn de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen de vaccins van Pfizer en Moderna – van veiligheid tot bijwerkingen
• Elke Nederlander kan in juli ten minste 1 keer een prik met een coronavaccin hebben gekregen