12 zeer machtige figuren in China, waar Xi Jinping de absolute leider is

De Chinese premier Li Keqiang treedt in maart 2023 af, zo bevestigde hij afgelopen maand. Zijn vertrek zal gepaard gaan met een flinke herschikking van politieke topfuncties.

Het vertrek van Li kan leiden tot een grote stoelendans binnen het machtigste overheidsorgaan: het Permanent Comité van het Politbureau van de Communistische Partij. Dat kan er ook voor zorgen dat de Chinese leider Xi Jinping zijn machtsposiie verder versterkt.

Hoe de verhoudingen binnen de Chinese politieke top precies liggen, wordt vaak verhuld door de enorme concentratie van macht in de handen van Xi.

Onder Xi is een grondwetsbepaling geschrapt die het aantal ambtstermijnen van een Chinese president beperkt. Xi manifesteert zich hiermee als machtigste leider sinds Mao Zedong. Hij kan het land zo lang als hij wil leiden en zijn greep op China verstevigen door militaire hervormingen, cybercontrole en censuur op internet.

De 68-jarige Xi is twee keer getrouwd en was, voordat hij in 2013 president werd, algemeen secretaris van de Communistische Partij en voorzitter van de Centrale Militaire Commissie.

Het feit dat Xi de zoon is van de revolutionaire communist Xi Zhongzun, heeft hem ongetwijfeld geholpen bij zijn opmars binnen de Chinese Communistische Partij. Maar Xi Jinping weet zijn leidende rol te behouden en uit te bouwen door de kring van hoge politici om hem heen nauwlettend in de gaten te houden en regelmatig op te schudden. Dat laatste is uiteraard een risico voor Chinese bureaucraten die zich comfortabel wanen in het hart van de autocratie.

De zwarte doos van de macht in China

Gelet op de enorme censuur en de controle over de media is het bijna onmogelijk om te weten wat er zich daadwerkelijk afspeelt binnen de hoogste regionen van de macht in China.

Waarnemers houden altijd goed de nationale militaire parades in de gaten voor aanwijzingen over de opvolgingslijn na Xi. Ze kijken daarbij onder meer naar de stoelindeling om uit te vogelen hoe groot de afstand van bepaalde overheidsfunctionarissen tot het centrum van de macht is.

"Wat mensen echt denken, is nauwelijks te achterhalen vanwege het schaakspel dat ze spelen. En dat schaakspel zelf speelt zich af in een ondoordringbare zwarte doos", zei emeritus hoogleraar Oost-Aziatische studies Perry Link van de Princeton University tegen CNN.

Experts zeggen tegen Insider dat de echte macht in China ligt bij het 25-koppige Politburo van de Communistische Partij en de belangrijkste leden daarvan. De economische elite van miljardairs uit de Chinese zakenwereld is nog altijd onderworpen aan het primaat van de politiek.

"De overheidscampagnes van het afgelopen jaar — of ze zich nu richten op beroemdheden of op bijlesinstituten — laten zien dat de Communistische Partij van China uiteindelijk de touwtjes in handen heeft. Bedrijven of personen die zich te groot gaan voelen en de macht van de regering uitdagen, worden altijd op een of andere manier gestraft", zegt onderzoekster Jennifer Hsu van het Lowy Institute tegen Insider.

Niemand weet dat beter dan Jack Ma.

Ma is oprichter van webgigant Alibaba en had een heerlijk leven met een geschat vermogen van meer dan 60 miljard dollar begin 2020. Maar dat veranderde toen Ma in het najaar van 2020 kritiek begon te leveren op het systeem van financieel toezicht in China. Ma stelde op 26 oktober 2020 dat Chinese banken ouderwets waren en dat het niet meer van deze tijd was om internationale regels van "een groep oude mensen" te volgen.

Niet lang daarna verdween Ma uit het publieke zicht. Sommige mensen dachten dat de Chinese regering hem had opgesloten in een strafkamp, terwijl anderen ervan uitgingen dat hij zich bewust stil hield.

Toen Ma begin 2021 weer opdook, was de Chinese overheid een mededingingsonderzoek gestart naar Alibaba en had de regering een stokje gestoken voor de beursgang van Ant Group, een fintechbedrijf van Ma.

De behandeling van Ma maakte duidelijk dat je in de Chinese zakenwereld weliswaar een enorm vermogen kan opbouwen, maar dat de Communistische Partij uiteindelijk de echte macht in handen heeft.

"Natuurlijk hebben sommige zakenmensen enorme hoeveelheden geld en hebben ze ook 'soft power', omdat ze worden bewonderd als ondernemer. Maar uiteindelijk kan de Partij hen onder druk zetten om te doen van zij wil, terwijl dat andersom niet kan", zegt hoogleraar geschiedenis en moderne Chinese politiek Rana Mitter van Oxford University tegen Insider.

Insider sprak met experts over de vraag hoe het er binnen de top van de Communistische Partij aan toe gaat en wie daadwerkelijk invloed uitoeft, naast de onbetwiste leider Xi Jinping. Daaruit kwam naar voren dat er een groep van zeven mensen is in de directe omgeving van Xi die op het politieke vlak een grote rol speelt.

Daarbuiten is er een zakelijke elite met wat meer afstand tot de politieke top van het land. Hierbij zitten een vijftal miljardairs met substantiële economische invloed.

Hieronder kijken we naar 12 machtige figuren in het China van Xi Jinping:

De directe kring rond Xi Jinping 

De Communistische Partij van China richtte in 1928 het Permanent Comité van het Politburo op. Dit gremium bestond uit de meest prominente leden van de Chinese regering, onder wie destijds revolutionair Mao Zedong, die in 1949 de leider van China werd.

Het bredere Centraal Comité van de Communistische Partij kiest bij vergaderingen achter gesloten deuren de 25 leden van het Politburo, waaronder de in totaal 7 leden van het Permanent Comité van het Politburo. Dit exclusieve gezelschap bestaat uit president Xi en zes anderen.

De meest recente herschikking van Permanent Comité van het Politburo vond in 2017 plaats, toen vijf nieuwe leden toetraden: Li Zhanshu, Wang Yang, Wang Huning, Zhao Leji en Han Zheng.

Gelet op het feit dat deze mannen allen 65 jaar of ouder zijn en nabij of ver voorbij de pensioenleeftijd, lijkt het erop dat er geen duidelijk plan is voor de opvolging van Xi. Die heeft een fundament gelegd om de traditie van maximaal twee termijnen voor de president te doorbreken en zichzelf een derde termijn toe te kennen.

Xi wordt ook bijgestaan door vicepresident Wang Qishan. Hoewel Wang geen lid is van het Permanent Comité van het Politburo, heeft hij behoorlijk veel invloed door zijn nauwe banden met Xi.

Of er wijzigingen komen in de topstructuur van de macht in China wordt duidelijk in het najaar van 2022, wanneer het Twintigste Partijcongres van de Communistische Partij begint.

Voorlopig wordt de politieke macht van Xi ondersteund door de volgende 7 mannen:

Wang Qishan dient als vicepresident onder Xi en wordt beschouwd als één van China's machtigste 'prinsjes'

De Chinese vicepresident Wang Qishan (73) is de rechterhand van Xi. Voordat Xi aan de macht kwam, stond Wang bekend als een aangetrouwde politieke prins, die mede door zijn huwelijk met de dochter van de voormalige vicepremier Yao Yilin opklom binnen de Chinese Communistische Partij.

Banden met Xi: Wang, zoon van een hoogleraar bouwkunde, raakte als tiener bevriend met de destijds 15-jarige Xi, toen beiden tijdens de Culturele Revolutie de opdracht kregen om fysieke arbeid te verrichten in een agrarische gemeenschap nabij Yan'an in de provincie Shaanxi.

Wang werd in 1983 lid van de Communistische Partij en klom in 2007 op tot prominent lid van het Politburo. Hij had een leidende rol bij Chinese handelsbesprekingen met de VS.

Wang hielp Xi ook bij de uitvoering van diens persoonlijke project, een zuivering van tienduizenden prominente Chinese overheidsfunctionarissen wegens corruptie. Dat project begon in 2013, kort nadat Xi tot president was verkozen. Wang, een trouwe bondgenoot van Xi, zou de Chinese leider hebben geholpen om rivalen uit te schakelen, waarbij de campagne tegen corruptie als middel diende.

Het is wellicht niet verrassend dat Wang naar verluidt een grote fan is van de Netflix-serie "House of Cards."

Politicoloog Victor Shih van de University of California zegt tegen Insider dat hij een machtsverschuiving verwacht rond Wang in de herfst van 2022. "Wang gaat waarschijnlijk volledig met pensioen, evenals een reeks technocraten uit zijn omgeving", aldus Shih. "Hiermee zal de invloed van Wang en zijn factie sterk worden teruggedrongen."

Premier Li Keqiang werd ooit gezien als mogelijke president van China, maar legde het af tegen Xi

De 66-jarige Li Kequiang is de premier van de Volksrepubliek.

Li is afkomstig uit de provincie Anhui in oostelijk China en maakte carrière binnen de Chinese Communistische Jongerenbond. Dat hiep hem om op te klimmen binnen de Partij.

Hij richtte zich voornamelijk op de regulering van de Chinese economie, wat ertoe leidde dat een Chinees systeem om economische prestaties te beoordelen de "Keqiang Index" wordt genoemd.

Li is verantwoordelijk geweest voor een aantal belangrijke dossiers, waaronder het economische groeibeleid en de infrastructurele groei. Ook werd hij belast met de coördinatie van de Chinese coronamaatregelen.

Banden met Xi: Li staat bekend als een bondgenoot van de voorganger van Xi, oud-president Hu Jintao. Zijn nauwe banden met Hu leidden tot speculatie dat Li werd klaargestoomd om Hu op te volgen. Maar uiteindelijk werd hij gepasseerd voor de toppositie door Xi. 

Li werd in 2013 benoemd tot premier, maar Xi's besluit om zich meer met de economie te bemoeien verzwakte de macht van Li tot op zekere hoogte. Li zag zijn invloed ook afnemen na de crash van de Chinese aandelenbeurs in 2015, waar hij de schuld van kreeg.

"Li Keqiang is een zwakke premier", zegt hoogleraar internationale betrekkingen Joseph Fewsmith van het Boston University Center for the Study of Asia. "Ik verwacht dat hij na zijn pensioen weinig invloed zal uitoefenen. De interessante vraag is wie hem zal opvolgen als premier."

Li Zhanshu is een invloedrijke figuur binnen het Permanent Comité van het Politburo

De 71-jarige Li Zhanshu is een prominent lid van het Permanent Comité van het Politburo en de huidige voorzitter van de vaste commissie van het Chinese Nationale Volkscongres. Hij wordt na Xi Jinping en Wang Qishan beschouwd als de machtigste man van China.

Li werd geconfronteerd met een tegenslag bij zijn klim naar de top, toen hij in 2003 naar Heilongjiang werd gestuurd, een provincie in het uiterste noorden van China.

Als gouverneur van Heilongjiang moderniseerde Li het irrigatieproject van de provincie en gaf hij de agrarische productie een impuls. Maar daar kreeg hij geen bijzondere waardering voor. In 2010 werd hij naar Guizhou gestuurd, de armste provincie van China, met de taak de infrastructuur en economie van de provincie te verbeteren.

Pas in 2012 lachte het geluk Li toe. Na bijna tien jaar op zijn beurt te hebben gewacht, werd Li door zijn oude vriend Xi gepromoveerd naar het algemene bureau van de Chinese Communistische Partij, een rol die neerkwam op "poortwachter" of stafchef.

Hij staat erom bekend sterk te hechten aan de drie "geboden" — rommel niet met mensen, speel geen spelletjes en laat de aandacht niet verslappen op het werk.

Banden met Xi: Li is vermoedelijk een van de meest vooraanstaande leden van de persoonlijke "kliek" van Xi. De twee kennen elkaar sinds de jaren tachtig tijdens hun begindagen bij de Communistische Partij, toen Li partijsecretaris was in de regio die grenst aan het gewest Zhengding, waar Xi de partij leidde.

Politicoloog Shih denkt dat als Xi zich houdt aan de regel dat leden van het Permanent Comité die ouder zijn dan 67 met pensioen moeten, het volgend jaar einde oefening zal zijn voor Li Zhanshu.

Aangezien Li een omvangrijk netwerk heeft binnen de hoogste regionen van de partij, is het wel mogelijk dat hij aanzienlijke informele invloed houden na z'n pensionering, geeft Shih aan.

Wang Yang heeft een reputatie van hervormer en voorvechter van de vrije markt

De 67-jarige Wang Yang is ook lid van het Permanent Comité van het Politburo.

Wang werkte in zijn vroege jaren in de politiek in zijn thuisprovincie Anhui. Hij klom op tot secretaris van de partijcommissie van de miljoenenstad Chongqing. Wang is een van de liberalen en 'hervormers' binnen de Communistische Partij.

"Het is niet makkelijk om de leden van het Permanent Comité van het Politburo te rangschikken", zegt hoogleraar moderne Chinese geschiedenis Mitter van Oxford University. "Maar het is intrigerend dat Wang Yang wordt genoemd als mogelijke premier, aangezien hij als provinciale partijsecretaris in het verleden heeft gepleit voor markthervormingen."  

Banden met Xi: Wang uitte ruim tien jaar geleden kritiek op de macht van partijbonzen die familiebanden hebben de eerste revolutionairen van de Communistiche Partij uit de jaren 1930. Afstammelingen van de grondleggers van de Partij worden 'rode prinsen' genoemd.

In 2017 werd Wang benoemd tot lid van het Permanent Comité van het Politburo. Een jaar later begon hij leiding te geven aan het beleid van de Chinese regering in Xinjiang, de omstreden autonome regio van de Oeigoeren.

Evenals Li Keqiang behoort Wang Yang volgens waarnemers tot de factie van voormalig president Hu Jintao, de voorganger van Xi Jinping.

Aan de andere kant maken Li Zhanshu (zie hierboven) en Zhao Leji (ook lid van het Permanent Comité, zie verderop) deel uit van de Xi-kliek.

Volgens de denktank Brookings kan de Hu-factie, gesteund door oud-president Hu Jintao en oud-premier Wen Jiabao, worden gezien als een "populistische coalitie." Dit in tegenstelling tot de "elite-coalitie" van Xi, die momenteel de meest invloedrijke factie is.

Wang Huning wordt gezien als het brein achter Xi's Nieuwe Zijderoute

De 66-jarige Wang Huning is de secretaris van het Centrale Secretariaat van de Communistische Partij. Hij was academicus aan de prestigieuze Shanghai Fudan University, voordat hij in 1984 de politiek in ging. Wang wordt omschreven als een figuur op de achtergrond en een onvermoeibare workaholic.

Hij wordt beschouwd als het intellectuele en ideologische brein achter Xi's "Chinese Droom," een aspiratie om van China een dominante wereldmacht te maken. Ook is hij de architect van "het Gedachtengoed van Xi Jinping", een beleidsplan van veertien punten om een vorm van socialisme met Chinese kenmerken tot stand te brengen.

Wang Huning wordt gezien als de strateeg achter de NIeuwe Zijderoute, een agressieve strategie op het gebied van buitenlands beleid en infrastructurele ontwikkeling die erop gericht is om de invloed van China in Azië en daarbuiten uit te breiden.

Banden met Xi: Wang Huning wordt algemeen beschouwd als het slimste jongetje van het Politbureau. Hij heeft Xi op vele buitenlandse reizen vergezeld. Wang was ook lange tijd adviseur van de Chinese regering en diende onder twee van Xi's voorgangers, Jiang Zemin en Hu Jintao.

"Wang is de ultieme overlever. Hij wordt 67 en komt in principe in aanmerking voor nog een termijn", zegt Fewsmith van de Boston University. "Xi wil misschien dat hij blijft, maar als Xi een extra zetel (in het Permanent Comité) nodig heeft voor een gewaardeerde vriend, kan Wang worden opgeofferd."

Zhao Leji leidde de anticorruptiecampagnes van Xi en is verantwoordelijk voor de arrestatie van duizenden partijfunctionarissen

Zhao Leji, 65 jaar, is een invloedrijk lid van het Permanent Comité van het Politbureau en gaf leiding aan de anticorruptiecampagnes van Xi.

Hij gaf uitvoering aan Xi's hardhandige optreden tegen "tijgers en vliegen" - waaronder de arrestatie van duizenden zowel hoge als laaggeplaatste ambtenaren. Zhao staat sinds oktober 2017 aan het roer van Xi's hoogste anticorruptieorgaan.

Zhao stamt uit een geslacht van hoge partijfunctionarissen en hij kon zich nog voor het einde van de Culturele Revolutie inschrijven aan de prestigieuze Beijing Universiteit, iets dat tekenend is voor de invloed van zijn familie binnen de Communistische Partij.

Banden met Xi: Net als Li Zhanshu wordt Zhao gezien als een lid van de Xi-kliek. Hij was partijleider in de provincie Shaanxi, waar de familie van Xi vandaan komt.

Het is bekend dat Zhao nauwe persoonlijke banden heeft met de familie van Xi en profiteert van een langdurige vriendschap tussen zijn vader en de vader van Xi. Hij is ook zeer loyaal gebleken aan Xi en heeft de Chinese president geholpen om zijn ijzeren greep op het partijbestuur te versterken.

Han Zheng is een belangrijke technocraat met banden in Shanghai

Han Zheng, 67 jaar, is adjunct-partijsecretaris van de staat en eerste vice-premier van China. Hij is een carrièrepoliticus uit Shanghai en werd op zijn 48ste de jongste burgemeester van de stad. Hij wordt beschouwd als een van de economische sleutelfiguren in China en staat bekend als doorgewinterde technocraat.

Banden met Xi: Han werkte als plaatsvervanger van Xi JInping in Shanghai in 2007, voordat Xi lid werd van het Permanent Comitë van het Politbureau. Han kreeg vervolgens zelf een zetel in het Politbureau toen Xi in 2012 algemeen secretaris werd van de Communistische Partij.

De verwachting is dat Han dit najaar zal aftreden, omdat hij de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. "Hij zal met pensioen gaan en de vraag is of de Shanghai-factie binnen de partij topambtenaren zal blijven voortbrengen," vertelt politicoloog Shih.

De buitencirkel: succesvolle Chinese ondernemers met veel economische invloed, maar geen toegang tot Xi

Op ranglijst van rijkste Chinezen staan ondernemers uit verschillende branches, van de technologiesector tot de farmaceutische industrie. Miljardairs uit de Chinese zakenwereld moeten echter op hun tellen passen, vooral na de val van Jack Ma.

President Xi heeft aangegeven te streven naar "gemeenschappelijke welvaart". Dit omvat het idee dat de rijken hun fortuin moeten delen met de armen.

Xi beloofde in 2021 de buitensporige welvaart van de ultrarijken in China "aan te passen" en rijkdom te herverdelen. Het idee is dat succesvolle ondernemingen waar veel geld wordt verdiend "meer teruggeven aan de maatschappij" in het kader van "sociale rechtvaardigheid."

De dagen dat Chinese miljardairs in flamboyante outfits stonden te rocken op feestpodia, zoals Ma in 2019 deed, lijken voorbij. De ultrarijken houden zich gedeisd, zeker na een reeks maatregelen van de overheid die erop gericht zijn om de macht van techindustrie aan banden te leggen.

Zhong Shanshan, de rijkste man van China, heeft de bijnaam 'Lone Wolf'

Ondernemer Zhong Shanshan werd steenrijk met de verkoop van mineraalwater en farmaceutische producten.

De 67-jarige zakenman geeft leiding aan het bedrijf Nongfu Spring Water en is daarnaast eigenaar van Beijing Wantai Biological Pharmacy Enterprise.

Zhong was afgelopen jaar volgens zakenblad Forbes de rijkste man van China, met een geschat vermogen van 66 miljard dollar. Zijn bijnaam is 'Lone Wolf'. Hij houdt er een rustige levensstijl op na en verschijnt zelden in de media.

Invloed: Zhong promootte het idee dat het drinken van mineraalwater goed is voor je gezondheid. Hij speelde ook handig in op de Chinese vraag naar COVID-19 tests met zijn farmaceutische onderneming.

Zhang Yiming is mede-oprichter van Bytedance, het moederbedrijf van TikTok

Miljardair Zhang Yiming bouwde zijn fortuin op als medeoprichter van Bytedance, het moederbedrijf van de razend populaire videoapp TikTok. De Chinese versie daarvan heet Douyin. Met een geschat vermogen van bijna 59 miljard dollar, is Zhang de op één na rijkste man in China, ook nadat hij in mei 2021 terugtrad als CEO van Bytedance.

Invloed: Met 600 miljoen dagelijkse actieve gebruikers is Douyin ongetwijfeld een van de meest invloedrijke apps in China. In 2020 kwam Zhang echter in de problemen. Critici in China noemden hem en "verdediger van de VS", toen er geruchten gingen over een mogelijke overname van TikTok door de Amerikaanse techreus Microsoft.

In de periode dat Zhang leiding gaf aan Bytedance kwam hij ook in aanvaring met de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump, die ooit zei dat hij TikTok om zeep wilde helpen.

Robin Zeng levert lithium-ion batterijen aan bedrijven als Tesla, Daimler en BMW

De 53-jarige Robin Zeng is de oprichter van Contemporary Amperex Technology (CATL), een bedrijf dat accu's voor elektrische voertuigen maakt.

Zeng, een selfmade man, begon zijn carrière in de scheepsbouw en stapte vervolgens over op de productie van lithium-ion batterijen. Met een vermogen van 51 miljard dollar was Zeng afgelopen jaar twee na rijkste persoon in China.

Invloed: De invloed van Zeng reikt verder dan China. CATL is een sleutelspeler op de accumarkt voor elektrische auto's en levert onderdelen aan Tesla en andere autobedrijven zoals Daimler en BMW. Het bedrijf werd in november 2021 de op één na grootste Chinese onderneming, gemeten in marktwaarde op de beurs.

Pony Ma van techreus Tencent heeft een vermogen van bijna 49 miljard dollar

De 50-jarige Pony Ma is oprichter en CEO van internetbedrijf Tencent. Dit techbedrijf heeft een game-imperium en is eigenaar van WeChat, de Chinese versie van Whatsapp.

De functionaliteit van WeChat gaat echter veel verder dan berichtjes sturen op de mobiele telefoon. WeChat heeft tal van betalingsfuncties en is gekoppeld aan toepassingen voor e-commerce.

Met een vermogen van bijna 49 miljard dollar was Pony Ma afgelopen jaar de op drie na rijkste persoon in China.

Invloed: Tencent blijft het invloedrijkste techbedrijf van het land, maar wordt nauwlettend in de gaten gehouden door de Chinese overheid.

Naar aanleiding van het harde optreden van de Chinese regering tegen techbedrijven heeft Pony Ma aangegeven dat Tencent een "goede hulp" zou zijn voor de Chinese regering.

Colin Huang Zheng richtte het e-commerce platform Pinduoduo op, een online marktplaats

Colin Huang begon zijn carrière bij Google als softwareprogrammeur in 2004, maar nam ontslag in 2007 om zijn eigen e-commerce en gaming bedrijven te beginnen.

In 2015 richtte hij Pinduoduo op. Dat is een online marktplaats die gebruik maakt van gamefuncties. Pinduoduo verdient geld door van verkopers een commissie te vragen, als ze artikelen in de app promoten.

Huang heeft een vermogen van naar schatting ruim 33 miljard dollar en was afgelopen jaar de op vijf na rijkste persoon in China.

Invloed: Huang leek de schijnwerpers te willen mijden toen hij in 2021 stopte als CEO van Pinduoduo, de e-commercegigant die hij zelf opbouwde. In een verklaring van maart 2021 zei Pinduoduo dat Huang opstapte om "onderzoek te doen in de voedings- en levenswetenschappen."

Huang heeft recentelijk, net als andere Chinese techmiljardairs, honderden miljoenen gedoneerd aan goede doelen, in een periode waarin de Chinese regering hard is opgetreden tegen een aantal techmagnaten.

LEES OOK: China’s aanpak van techbedrijven en andere sectoren raakt aandelen, maar de valutamarkt geeft ander signaal