In de zomer van 1950 stelde wetenschapper Enrico Fermi zijn collega’s een eenvoudige vraag: waar is iedereen? Het antwoord laat echter nog steeds op zich wachten, want Fermi doelde op buitenaards leven.
Volgens Fermi moeten, gezien de 4,4 miljard jaar die ervoor nodig was om intelligent leven op aarde te ontwikkelen, intelligente en technologisch geavanceerde buitenaardse wezens tegen de plinten van het universum klotsen. Toch heeft tientallen jaren lang speuren in het melkwegstelsel ons geen spoor van buitenaardse universumbewoners opgeleverd.
Dit gegeven noemen we de Fermi Paradox.
Wetenschappers hebben er talloze mogelijke verklaringen voor – van een winterslaap tot het zich expres voor ons verborgen houden. Sommige onderzoekers suggereren zelfs dat zeer geavanceerde technologische beschavingen zichzelf vernietigen voor ze de kans krijgen om contact met ander intelligent leven in het universum te leggen.
In het boek “End Times” bespreekt auteur Bryan Walsh dertien theorieën die verklaren waarom we nog geen contact hebben gemaakt met aliens en waarom dat mogelijk nooit zal gebeuren. Lees hier hoe elke theorie het antwoord probeert te geven op de Fermi Paradox.
Vanaf het moment dat Fermi zijn beroemde vraag voor het eerst stelde, hebben we het universum afgezocht met de meest geavanceerde telescopen. Op zoek naar planeten die op de aarde lijken en waar leven mogelijk is.
De Kepler-ruimtetelescoop van NASA, die in 2009 het universum in werd geslingerd, ontdekte totdat hij in 2018 met pensioen ging meer dan tweeduizend exoplaneten (planeten buiten ons zonnestelsel). Nog eens 2.400 kandidaten wachten op NASA's goedkeuring om officieel het predicaat exoplaneet te krijgen.
Meer dan vijftig van die planeten herbergen mogelijk leven. Dat wil zeggen dat ze zich binnen de bewoonbare zone van hun ster bevinden. Binnen die zone is het mogelijk dat er oppervlaktewater is. De aarde en Mars vallen binnen die zone van de zon.
In 2013 meldden astronomen dat, gebaseerd op data van de Kepler-telescoop, er zo'n 40 miljard planeten zouden zijn die in omvang op de aarde lijken en die allemaal binnen die gunstige zone van hun ster liggen.
Zelfs wanneer er op 0,001 procent van die planeten iets van leven zou zijn, dan nog zou dat betekenen dat er om en nabij de 40 miljoen planeten zijn met leven.
Een andere NASA-telescoop die in een baan om de aarde het universum afspeurt is de TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite). Onlangs ontdekte de TESS een planeet bij een ster in de Hydra-constellatie. Op die planeet zou zich water kunnen bevinden als hij een dikke atmosfeer heeft en van steen is.
Maar de kans dat onze telescopen toevallig op het juiste moment op precies dát deel van de ruimte gericht zijn om tekenen van buitenaardse beschaving te detecteren, is oneindig klein.
En dus richten wetenschappers van het SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) Instituut hun radiotelescopen op delen van de lucht om gegevens te verzamelen. De onderzoekers analyseren die informatie op zoek naar ongewone patronen die kunnen wijzen op een opzettelijk of toevallig bericht van een intelligente beschaving.
Het monitoringsysteem van SETI is ingesteld op de aanname dat aliens ons proberen te berichten te sturen, en dat we die alleen nog maar hoeven te ontvangen.
Die inspanningen zijn tot op heden niet echt succesvol.
Astrofysicus Frank Drake stelde in 1961 een vergelijking op, de - jawel - Drake-vergelijking, waarmee een schatting gemaakt kan worden van het aantal technologisch geavanceerde beschavingen in de Melkweg.
De vergelijking bestaat uit zeven variabelen die, wanneer ze met elkaar vermenigvuldigd worden, laten zien hoe groot de kans is dat de mensheid ooit van een intelligente buitenaardse beschaving zou kunnen horen (een beschaving die in staat is om radiosignalen uit te zenden die we op aarde kunnen opvangen).
Het probleem is alleen dat we de waarde van veel van die Drake-variabelen niet met zekerheid kunnen vaststellen. Wetenschappers hebben weliswaar een duidelijk beeld bij de eerste drie: de snelheid waarmee sterren zich vormen, het aantal sterren met planeten en het aantal planeten binnen de gunstige zone van een ster. Maar de rest is nog steeds een mysterie.
Het eerste en misschien wel het meest eenvoudige antwoord op Fermi's vraag is dat de aarde de enige planeet is met intelligent leven.
Astrofysicus Michael Hart richtte zich in een paper uit 1975 paper formeel op deze vraag. Hij stelde dat er genoeg tijd was geweest voor intelligent leven om de Melkweg te koloniseren in de 13,8 miljard jaar sinds de vorming ervan. Maar omdat niemand op aarde iets had gehoord, concludeerde Hart dat er geen andere geavanceerde beschavingen in onze melkwegstelsels zouden zijn.
Een recenter onderzoek van de Universiteit van Oxford suggereert dat de kans dat we de enigen zijn in ons sterrenstelsel twee op vijf is, en dat de kans dat we de enigen zijn in de hele kosmos één op drie.
Maar hoe meer astronomen te weten komen over de omstandigheden die leven mogelijk maken, hoe meer het erop begint te lijken dat levensvormen in onze kosmos mogelijk zijn. In elk geval meer dan dat eerst werd gedacht.
Een andere mogelijkheid is dat buitenaardse wezens met ons kunnen communiceren, maar ervoor kiezen dat niet te doen.
SETI gaat ervan uit dat buitenaardse wezen waarmee we in contact willen komen veel geavanceerder zijn dan wij omdat de mens nog maar zo kort bestaat.
Het is dus heel goed mogelijk dat aliens helemaal geen gebruik maken van radiogolven om te communiceren. Misschien proberen ze ons wel te bereiken met een technologie die we helemaal niet begrijpen. Walsh trekt de vergelijking met de moderne mens die contact probeert te maken met een holbewoner via een mobieltje - en wij zijn dan de holbewoners.
Als ander intelligent leven zo ver vooroploopt in de ontwikkeling, dan zou het zomaar kunnen dat het ons de moeite van het contact niet waard vindt.
Als Walsh het heeft over het gebrek aan contact, dan spreekt hij van "De Grote Stilte".
Een mogelijk antwoord op de Fermi Paradox is wat hij "De Grote Onverschilligheid" noemt - buitenaardse wezen interesseert het misschien wel helemaal niets wat een minder intelligente levensvorm te melden heeft.
Maar misschien hebben onze radiogolven nog wel niemand bereikt.
Op 16 november 1974 stuurde Frank Drake de eerste opzettelijke radiogolven de ruimte in. Een tweetonig geluid met een lengte van 168 seconden werd richting sterrenstelsel Messier 13 (M13) in de Hercules-constellatie gestuurd.
In het bericht waren verwerkt: de atomische nummers van de aardse basiselementen, de nummers 1 tot en met 10 en een grafische weergave van ons zonnesysteem om aan te geven waar het bericht vandaan kwam. M13 is volgens SETI 21.000 lichtjaren van ons verwijderd, dus Drake's boodschap doet er zo'n 21.000 jaar over om daar te komen. En dan moet het signaal een zelfde weg afleggen om weer bij ons te komen.
Niet alle wetenschappers vinden het een goed idee om lukraak boodschappen de ruimte in te sturen. In 2010 waarschuwde wijlen astrofysicus Stephen Hawking voor pogingen om contact te leggen.
Tegen de Times of London verklaarde Hawking: "Ik stel me zo voor dat ze in grote schepen komen, omdat ze alle hulpbronnen van hun eigen planeet hebben opgebruikt. Zulke wezens zouden zomaar eens nomaden kunnen zijn, op zoek naar planeten die ze kunnen veroveren en koloniseren."
Aliens zouden zich ook expres voor ons verstoppen.
Sommige onderzoekers onderschrijven de zorg van Hawking, maar dan voor de buitenaardse wezens. Die zouden bang zijn voor contact en zich daarom stilhouden.
In "End Times" schuift Walsh een dergelijke theorie naar voren: misschien wordt de aarde wel beschouwd als een soort dierentuin waar mensen opzettelijk met rust gelaten worden. Een soort reservaat voor achtergebleven universumbewoners dus.
Aliens zouden ons ook met rust kunnen laten, totdat we té hebberig worden en een bedreiging vormen voor het universum.
De Hollywood blockbuster "The Day The Earth Stood Still" uit 1951 gaat over die theorie. In die film landen buitenaardse wezens in - uiteraard - Washington om een boodschap over te brengen: leef in vrede of je wordt vernietigd omdat je andere planeten bedreigt.
Misschien houden aliens wel een winterslaap, schrijft Walsh.
De intelligente buitenaardse beschavingen waar we zo naarstig naar op zoek zijn, zouden ook weleens gewoon een winterslaap van miljarden jaren kunnen houden.
Een andere hypothese is dat we in een "galactische buitenwijk" wonen, in de verre periferie van het Melkwegstelsel waar intelligent leven mogelijk is.
Walsh beschrijft de theorie dat het gewoon moeilijk is voor ander leven om ons te bezoeken. En al helemaal wanneer die andere beschavingen er, net als wij, nog niet in geslaagd zijn om van sterrenstelsel naar sterrenstelsel te reizen.
Maar die benadering van de Fermi Paradox herbergt een probleem: de Melkweg is heel oud. Andere intelligente beschavingen hebben dus al genoeg tijd gehad om ons te vinden, zelfs als hun transportmodus traag zou zijn.
Als aliens op een tiende van de lichtsnelheid zouden reizen, dan zouden ze er 10 miljoen jaar over doen om de hele Melkweg te doorkruisen. Dat is minder dan 0,1 procent van de leeftijd van het Melkwegstelsel.
Maar misschien kunnen technologisch geavanceerde beschavingen en levensvormen eenvoudigweg niet zo lang bestaan om in staat te zijn zulke lange reizen te maken.
Volgens deze theorie bestaan er dus wel degelijk intelligente beschavingen elders in het Melkwegstelsel, maar vernietigen deze zichzelf vóór ze het punt bereikt hebben waarop ze lange interstellaire reizen kunnen maken en wij kennis met hen kunnen maken. Het zijn dus net mensen.
Sommige wetenschappers stellen dat buitenaardse intelligente beschavingen die op ons lijken, zijn uitgestorven door dezelfde gevaren die de mensheid op onze planeet bedreigen.
Volgens filosoof Nick Bostrom moet het leven op planeten die op de aarde lijken verschillende "evolutionaire fasen" doorlopen voordat het kan communiceren met beschavingen in andere sterrenstelsels.
Er is echter een obstakel, in deze theorie wordt het een "Groot Filter" genoemd - dat intelligente soorten verhindert om al deze evolutionaire stappen te doorlopen voordat ze ineenstorten en weer verdwijnen.
Een vorig jaar gepubliceerde studie wijst op klimaatverandering als ons meest waarschijnlijke "filter" waardoor we niet in staat zullen zijn contact te leggen.
De studie oppert vier mogelijke scenario's die een beschaving kan volgen. Een van die routes leidt tot een duurzaam bestaan. Maar in de andere drie scenario's maken beschavingen hun hulpbronnen op en sterven uit of storten in als gevolg daarvan.
Een mogelijk antwoord op de Fermi Paradox is dat klimatologische omstandigheden het leven van beschavingen dermate verkort dat echte exploratie van de ruimte onmogelijk is.
Volgens Walsh is het zeer wel mogelijk dat we nooit buitenaards leven aantreffen, behalve de restanten ervan: het bewijs van een uitgestorven beschaving.
Walsh noemt deze vondsten "necrohandtekeningen." Nucleaire holocausts, biologische wapens en zelfs verdwijnende planeten laten vindbare sporen in de ruimte achter, schrijft hij. De mensheid moet zich erop voorbereiden die overblijfselen te vinden en als zodanig te identificeren.
Planetair wetenschapper Alan Stern denkt daarentegen dat aliens, anders dan mensen, in het binnenste van hun planeten leven. En daardoor moeilijk vindbaar zijn.
Volgens Stern is er water binnenin sommige bewoonbare planeten. Onder de oppervlakte, zoals in het geval van Saturnus' maan, Enceladus.
"Als technologisch geavanceerde beschavingen inderdaad in staat zijn om zich te ontwikkelen in deze interne oceanische werelden, dan zijn ze van ons afgesneden door de gesteenten en ijslagen boven zich", zei hij eerder tegen Business Insider. "We zouden hun verlichte steden niet kunnen zien, we zouden hun communicatie niet kunnen horen. Ze zouden niet eens weten dat er een universum was waarmee ze konden communiceren."
Volgens een publicatie vorige maand hebben buitenaardse wezens ons allang bezocht, alleen niet recent genoeg om door ons opgemerkt te worden.
De studie, gepubliceerd in The Astronomical Journal, stelt dat intelligente aliens de tijd nemen om de kosmos te bestuderen en de beweging van sterrensystemen in kaart te brengen, zodat ze zich eenvoudiger van ster naar ster kunnen verplaatsen.
Volgens de auteurs zouden aliens ook kunnen wachten tot sterrenstelsels dichter naar elkaar toe bewegen voordat ze zich over het universum verspreiden en dat andere beschavingen hier al eerder waren, maar geen sporen van hun aanwezigheid achterlieten.
Lees meer over ruimtevaart:
- 2019 wordt een bijzonder jaar voor de ruimtevaart: dit is wat NASA, SpaceX en de ruimte zelf van plan zijn
- Een 40 jaar oud mysterie over oplopende temperaturen op de maan is opgelost — en de astronauten van Apollo hebben er iets mee te maken
- De Japanner Yusaku Maezawa gaat met SpaceX naar de maan – hij is 42, miljardair en speelde ooit in een indierockband
- Deze graphic laat zien hoe verbijsterend groot de afstand tussen de aarde en de maan is – en wat daartussen allemaal voor moois te zien valt
