De Britse premier Boris Johnson heeft in een brief aan Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker een volgens hem “voor beide zijden aanvaardbaar” compromisvoorstel gedaan over hoe zijn land met nieuwe afspraken over de Brexit uit de EU kan vertrekken.

In het ‘ultieme’ voorstel wordt de backstop, de regeling die moet garanderen dat er na de Brexit geen harde, fysieke grens tussen Noord-Ierland en Ierland ontstaat, geschrapt. De Britse regering heeft Johnsons brief met daarin een toelichting op zijn plannen openbaar gemaakt, maar het protocol over Noord-Ierland dat dit juridisch moet regelen blijft vooralsnog geheim.

Johnson wil voor het hele Ierse eiland een zone met dezelfde regels voor alle goederen zodat het handelsverkeer zonder controles kan doorgaan. Het Noord-Ierse parlement moet instemmen met die regeling, aldus Johnson.

Hij herhaalt dat er geen controles komen aan of vlakbij de 500 kilometer lange landgrens tussen (het Britse) Noord-Ierland en EU-land Ierland. Het vredesakkoord van 1998, waarin onder meer de grens werd opengesteld om een einde aan de conflicten tussen katholieken en protestanten te maken is “prioriteit”, aldus Johnson. Ook voor de EU is dat een absolute voorwaarde voor een Brexit-deal.

Na de eerder afgesproken overgangstermijn tot december 2020 stapt het Verenigd Koninkrijk inclusief Noord-Ierland uit de Europese douane-unie. Johnson heeft al gedreigd dat hij zijn land zonder afspraken uit de EU terugtrekt op 31 oktober als de EU niet ingaat op zijn voorstel.

Reactie Europese Brexit-coördinator niet positief

De eerste reactie van de Brexit-coördinator van het Europese Parlement (EP), Guy Verhofstadt, op het voorstel van premier Johnson om uit de impasse te geraken over het vertrek van de Britten uit de EU, is "niet positief". Verhofstadt zei dat de voorstellen volgens de parlementaire stuurgroep voor de Brexit "niet echt de garanties bieden die Ierland nodig heeft".

Verhofstadt zei dat de Brexit-stuurgroep donderdag met een uitgebreidere reactie komt. De liberale ex-premier van België is de voorzitter van de stuurgroep van het EP. Dat staat in principe open voor "alternatieve oplossingen" van de impasse. Maar in een vorige maand aangenomen verklaring hamerde het EP erop dat er een backstop moet blijven.

Johnson heeft naar eigen zeggen woensdag een alternatief voorgelegd, "een nieuw protocol" voor Noord-Ierland. Dat zou de backstop die zijn voorganger Theresa May met Brussel sloot, moeten vervangen. Maar de Ierse premier Varadkar zei dat Johnsons voorstel het niet haalt bij wat al was afgesproken.

Zware kritiek van Labour en Brexit-party

Jeremy Corbyn, de leider van de Britse Labour Partij, zegt dat de Europese Unie het Brexit-voorstel van Boris Johnson gaat wegstemmen. Hij zegt niet in te zien waarom de EU voor het compromisvoorstel van de Britse premier zou stemmen.

Ook de leider van de Brexit Party, Nigel Farage, is tegen het Brexit-voorstel dat de Britse premier Boris Johnson woensdag indiende in Brussel. "Het is alsof je je hoofd in de bek van een krokodil steekt en hoopt dat alles goed gaat", beschrijft Farage de situatie. Farage was het gezicht van de leave-campagne en is voor een Brexit.

"Het voorstel geeft geen garantie dat we de douane-unie daadwerkelijk verlaten. Alle toekomstige handelsovereenkomsten kunnen alleen worden goedgekeurd bij de gratie van de EU", schreef Farage op Twitter.

Kritiek van Ierse Premier

De Ierse premier Leo Varadkar heeft in een eerste reactie het voorstel van zijn Britse collega Johnson om uit de Brexit-impasse te geraken bekritiseerd. Varadkar zei dat Johnson er in zijn voorstel ten onrechte van uitgaat dat de kwestie voornamelijk een technisch probleem is om goederenverkeer tussen de republiek (Ierland) en het Britse deel van Ierland (Noord-Ierland) te controleren.

"Ik denk dat het om veel meer gaat dan om een technisch vraagstuk, het gaat om diepe politieke en juridische zaken en de technische zijn daar maar een klein onderdeel van", zei de Taoiseach (Ierse premier) volgens The Irish Times.

Premierschap van Johnson staat op het spel

Grote vraag is of de nieuwe plannen van Johnson acceptabel zullen zijn voor Ierland en de andere EU-landen. Als er binnen twee weken geen uitzicht komt op een deal over het Britse vertrek uit de EU, ontstaat een spannende situatie. Functionarissen uit de regering van Johnson zeggen tegen de site Politico dat als de EU niet wil onderhandelen op basis van de voorstellen van Johnson, de regering gaat aansturen op een no deal-Brexit.

Probleem voor Johnson is dat het Britse parlement een wet heeft aangenomen die hem verplicht uitstel te vragen van de Brexit, als er geen deal is op 31 oktober. Johnson heeft tot nu toe gezegd dat hij dat zal weigeren.

Johnson heeft vervolgens een beperkt aantal opties. Hij kan opstappen als premier of proberen een no deal-Brexit te forceren tegen de wil van het parlement. In het laatste geval loopt het VK het risico in een constitutionele crisis te belanden.

Lees meer over de Brexit: