- Mensen die een bijna-doodervaring hebben gehad voelden meestal geen pijn en angst, maar rust en liefde, zeggen ze.
- Hersenscans van mensen die zich bijna-doodervaringen herinneren, laten in verschillende delen van het brein verhoogde activiteit zien.
- Er kunnen levendige herinneringen bovenkomen of bizarre spirituele ervaringen plaatsvinden.
- Lees ook: 3 manieren om gevoelens van bezorgdheid in je voordeel te laten werken, volgens een neurowetenschapper
Een flirt met de dood klinkt misschien angstaanjagend, maar mensen die een bijna-doodervaring hebben gehad zeggen vaak dat ze zich heel rustig en vredig voelden.
Mogelijk is het de manier waarop je brein omgaat met je sterfelijkheid, maar misschien is het veel complexer.
Wetenschappers hebben verschillende theorieën om de verrassende gewaarwordingen tijdens een bijna-doodervaring te verklaren, waaronder psychologische veranderingen in het brein bij het afsterven van hersencellen.
Toch blijven veel zaken rond bijna-doodervaringen een mysterie. Dat komt deels omdat het nagenoeg onmogelijk is die op het moment dat het gebeurt te onderzoeken, zegt hoogleraar psychiatrie en neurogedragswetenschappen Bruce Greyson van de Universiteit van Virginia en medeoprichter van The International Association of Near-Death Studies.
Onderzoekers moeten zich baseren op anekdotes, herinneringen en onderzoek bij dieren om te kunnen begrijpen hoe hersenen veranderen door een bijna-doodervaring en wat dat betekent voor toekomstige behandelingen.
Hoe voelt een bijna-doodervaring?
Er zitten twee kanten aan de beschrijving van een bijna-doodervaring: wat er met je lichaam gebeurt en wat je ervaart op psychologisch niveau.
Lichamelijk worden bijna-doodervaringen in verband gebracht met extreem pijnlijke gebeurtenissen, zoals hoofdverwondingen, een hartaanval of een ademhalingsstilstand.
Maar psychologisch gezien sluit het brein zich af voor gevoelens van pijn, of op z'n minst voor de herinnering daaraan. Zo zegt voormalig CEO, leiderschapsexpert en business consultant Julia Nicholson dat ze heel levendig een voor een de gezichten van geliefden voorbij zag flitsen tijdens een bijna fataal auto-ongeluk in 1980.
"Ik kan me niet herinneren ook maar enige vorm van pijn te hebben gevoeld totdat ik in het ziekenhuis aankwam", zei ze onlangs tegen het Amerikaanse tijdschrijft Newsweek.
Andere mensen beschrijven meer lichamelijke gewaarwordingen, zoals het gevoel hun lichaam te verlaten, erboven te zweven, zich fysiek in een tunnel te bevinden met licht aan het eind ervan of spirituele ontmoetingen te hebben met een opperwezen, aliens of overleden geliefden.
En tijdens al deze buitenaardse ervaringen zeggen mensen zelden angst of pijn te hebben ervaren: het is meestal een overweldigend gevoel van rust en liefde.
Sommige fenomenen kunnen niet wetenschappelijk worden verklaard. Maar vorig jaar kregen onderzoekers van bijna-doodervaringen iets te zien wat ze nog nooit eerder hadden gezien: de hersenscan van een stervende man. Daardoor werden enkele geheimen onthuld, waar wetenschappers eerder alleen maar over konden speculeren.
De hersenscan van een stervende man
In 2016 onderging een 87-jarige man een EEG, een hersenscan, toen hij onverwacht een hartaanval kreeg en overleed. Onderzoekers publiceerden de resultaten van de scan later in Frontiers of Aging Neuroscience.
Een EEG meet elektrische signalen die het brein produceert om zo diagnoses te kunnen stellen of onderzoek te doen naar neurologische problemen, als geheugenverlies en herseninfarcten.
Artsen waren de man aan het onderzoeken vanwege een serie recente herseninfarcten, toen zijn hart er plotseling mee ophield.
De onderzoekers melden in hun rapport dat de EEG-scan gedurende de 15 seconden voorafgaand aan de hartaanval hoogfrequente hersengolven laat zien, genaamd gamma-oscillaties. Die spelen een rol bij het maken en terugvinden van herinneringen.
"Het is heel moeilijk conclusies te trekken uit één geval … maar we kunnen wel stellen dat we vlak voor de dood en vlak na het stoppen van het hart signalen hebben gezien die vergelijkbaar zijn met wat we vaststellen als we dromen, mediteren of herinneringen ophalen", zei hoofdonderzoeker Ajmal Zemmar vorig jaar tegen Insider.
Natuurlijk is dit een scan van een man enkele ogenblikken voor zijn dood en niet van iemand met een bijna-doodervaring die het overleeft. Toch kan de vastgestelde hersenactiviteit mogelijk helpen bij het vinden van een verklaring voor de herinneringen en de gezichten die mensen met een bijna-doodervaring zien, zegt hoogleraar Greyson.
Daarnaast kunnen EEG-scans van mensen die hun bijna-doodervaring proberen te herinneren ook meer aanwijzingen opleveren voor de gevolgen van een bijna-doodervaring voor het menselijk brein.
Wat een bijna-doodervaring doet in het brein
Als mensen zich hun bijna-doodervaring herinneren, laat het brein "op verschillende plekken verhoogde activiteit zien, zoals de delen die in verband worden gebracht met geheugen, zicht, luisteren en emoties", zegt Greyson.
Vooral de temporale kwab, die verantwoordelijk is voor het verwerken van geluid en herinneringen, zou een rol spelen bij de sensatie van uit het lichaam treden en de flashbacks tijdens een bijna-doodervaring, zegt onderzoeker David San Filippo van The National Louis University.
"Daarom denken sommige mensen dat een bijna-doodervaring niets meer is dan een biologische, chemische reactie op het stervende brein", zegt San Filippo.
Die verklaring wordt ondersteund door onderzoek bij ratten. Hieruit blijkt dat de positieve gevoelens die mensen melden na een bijna-doodervaring het gevolg kan zijn van een enorme hoeveelheid serotonine die vrijkomt in het brein. Dat zou de manier kunnen zijn waarop het brein zich stap voor stap voorbereidt op overlijden, door gevoelens van euforie op te wekken en pijn te onderdrukken, zegt San Filippo.
Hoewel onderzoek bij dieren wel aanwijzingen kan opleveren, zijn ze niet zomaar te vertalen naar wat bij mensen gebeurt. Daarom is er volgens Greyson meer onderzoek nodig.
Sommige onderzoekers denken dat bijna-doodervaringen net zo spiritueel zijn als biologisch. Bij verschillende leeftijdsgroepen en bij mensen in verschillende landen vertonen de beschrijvingen van bijna-doodervaringen opvallend veel gelijkenissen, vooral wat betreft ontmoetingen met een spirituele godheid of het gevoel deel uit te maken van iets groters dan alleen het leven op aarde, zegt San Filippo.
"We horen hetzelfde verhaal. Het kan wat verschillen vanwege culturele of spirituele achtergronden, maar in de basis is het precies hetzelfde", vertelt San Filippo. "Daarom denken we dat een bijna-doodervaring een transpersoonlijke ervaring is die zich afspeelt buiten de hersenen."
Wat betekent dit voor toekomstige behandelingen?
Hoewel onderzoek naar bijna-doodervaringen erg ingewikkeld is, omdat ze moeilijk te voorspellen zijn, beginnen onderzoekers het fenomeen wel steeds beter te begrijpen. En met die kennis kunnen nieuwe therapieën en behandelingen worden ontwikkeld voor mensen met een terminale ziekte en hun geliefden.
Zo zeggen mensen tegen San Filippo dat ze zich tijdens een bijna-doodervaring rustig voelden en geen angst hadden om dood te gaan.
"Als we meer te weten kunnen komen over waar die positieve gevoelens bij een bijna-doodervaring vandaan komen, kunnen we mogelijk een effectieve therapie ontwikkelen voor mensen die het zwaar hebben en aan het worstelen zijn", zegt Jonathan Rasouli. Hij is arts op de afdeling neurologische chirurgie van het Staten Island University Hospital.
Volgens Rasouli kan meer onderzoek het idee van de dood en doodgaan "minder geheimzinnig" maken, en daardoor "minder angstaanjagend" voor ons allemaal.
"Ik denk dat mensen baat hebben bij het horen van verhalen over bijna-doodervaringen en zich prettig voelen bij het idee dat de dood een proces is waarbij de pijn ophoudt", zegt San Filippo.
