In Nederland klagen we graag en veel over de pensioenen, maar de situatie in grote Europese landen is een stuk zorgelijker.
Zo op het oog is het behoorlijk dramatisch gesteld met Nederlandse pensioenfondsen. Die moesten de afgelopen jaren veelvuldig terugkomen op de belofte dat toegezegde pensioenen waardevast blijven. Dit omdat de bezittingen op de lange termijn onvoldoende lijken te zijn om aan alle uitkeringsverplichtingen te voldoen.
Het Nederlandse pensioenleed valt echter in het niet bij wat een aantal andere Europese landen te wachten staat. Dat heeft te maken met de financiering van pensioenen.
Grofweg zijn er drie mogelijkheden:
- de staat heft belasting bij werkenden en keert dat geld uit aan 65-plussers (omslagstelsel, AOW).
- pensioen wordt opgebouwd via werkgevers door premies in een pot te storten, de pot wordt belegd en gebruikt voor uitkeringen (kapitaaldekking).
- individueel pensioen opbouwen met een persoonlijke spaar- en beleggingspot – eventueel via fiscaal gunstige regelingen zoals banksparen.
Onderstaande grafiek, samengesteld door databureau Statista voor Business Insider Nederland, laat zien hoe het gesteld is met de zogenoemde tweede pijler, dus pensioenfondsen van werkgevers. Te zien is hoe groot het vermogen van pensioenfondsen is als percentage van het nationaal inkomen.
Nederland staat met afstand op de eerste plaats - 'onze' pensioenfondsen beschikken over een vermogen van meer dan 1.200 miljard euro - bijna twee keer het nationaal inkomen.
Maar kijk eens naar de drie grote economieën van de Europese Unie (het VK niet meegerekend): in Frankrijk, Duitsland en Italië stelt de financiering van de oude dag via pensioenfondsen heel weinig voor.
Alle drie de landen leunen heel zwaar op de eerste pijler: een staatspensioen dat door werkenden moet worden opgehoest.
Voor de komende decennia betekent dit dat de overheid in Frankrijk, Duitsland en Italië de invloed van de vergrijzing op de staatsfinanciën nog veel meer gaat voelen dan Nederland.
Naarmate er minder werkenden komen te staan tegenover het aantal 65-plussers wordt de last van pensioenfinanciering via een omslagstelsel relatief steeds groter. En dan is het weer van belang om naar de staatsschuld te kijken.
Onderstaande grafiek laat zien dat Frankrijk en Italië een hoge staatsschuld hebben in verhouding tot het nationaal inkomen. In combinatie met een pensioenstelsel dat sterk leunt op staatspensioenen is dat geen fijne mix.
