- Het Hooggerechtshof in de Amerikaanse staat Colorado heeft bepaald dat Donald Trump niet op het stembiljet mag staan bij de Republikeinse voorverkiezing voor het presidentschap.
- Trump kondigde daarop aan naar het federale Hooggerechtshof te stappen.
- Het federale Hooggerechtshof heeft tot 5 januari om een eerste beslissing te nemen. Dit zeggen juridische experts in de VS.
- Lees ook: De terugkeer van Trump: dit zijn de mogelijke gevolgen voor de oorlog in Oekraïne, de NAVO, de EU en China.
Het Hooggerechtshof van de Amerikaanse staat Colorado oordeelde dinsdag dat Donald Trump niet in aanmerking komt voor een openbaar ambt in de staat, vanwege zijn rol bij de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Trump kondigde in een reactie aan in beroep te gaan bij het federale Hooggerechtshof van de Verenigde Staten.
Hoewel de beslissing in Colorado gericht was op de deelname van Trump aan de Republikeinse voorverkiezingen voor het presidentschap, heeft de uitspraak waarschijnlijk ook gevolgen voor de algemene presidentsverkiezingen van 2024.
Het Hooggerechtshof van Colorado heeft in zijn uitspraak een deadline ingebouwd voor het aanvechten van zijn beslissing, die tot 5 januari loopt.
Als Trump en zijn advocaten vóór 5 januari vragen om de uitspraak te herzien, zal hij op het stembiljet blijven staan, zegt jurist en hoogleraar Doron Kalir van het Cleveland-Marshall College of Law tegen Business Insider.
Hoewel het federale Hooggerechtshof eerst moet beslissen of de zaak in behandeling wordt genomen, hoeft het hoogste rechtsinstituut in de VS niet vóór 5 januari een definitieve uitspraak te doen.
"Met andere woorden, Donald Trump kan nog steeds op het Republikeinse stembiljet in Colorado blijven staan", zegt directeur David Becker van het Center for Election Innovation and Research tegen Business Insider. "Alleen als het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten de zaak afwijst, of anderszins de beslissing van het Hooggerechtshof van Colorado bevestigt, zal zijn naam van het stembiljet worden verwijderd."
Wat als het federale Hooggerechtsof de zaak niet meteen wil behandelen?
Het federale Hooggerechtshof zou om verschillende redenen kunnen besluiten om te wachten met het behandelen van deze zaak, zegt voormalig assistent-officier van justitie Kevin O'Brien tegen Business Insider.
"Dit is misschien niet het juiste juridische middel dat het Hooggerechtshof wil hebben om over de kwestie te oordelen", aldus O'Brien. "Maar er zal wel flinke tijdsdruk zijn. Dat zou ervoor pleiten om deze zaak zo snel mogelijk te behandelen en met een oordeel te komen."
Hoogleraar politicologie Scott Lemieux van de Universiteit van Washington geeft aan dat het mogelijk is dat het federale Hooggerechtshof een schorsing uitvaardigt zonder een formele uitspraak te doen. Hiermee zou voorkomen kunnen worden dat de uitspraak van het Hooggerechtshof van Colorado van kracht wordt, terwijl het beroep ertegen nog loopt.
De meeste experts denken echter dat het federale Hooggerechtshof geneigd zal zijn om zich direct over de zaak uit te spreken, gelet op de tijdsgevoelige aard van de uitspraak.
Verantwoordelijkheid Trump bij bestorming van Capitool
Aan de basis van de beslissing van het Hooggerechtshof in Colorado ligt de vermeende medeverantwoordelijkheid van Trump voor de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 door aanhangers van de ex-president.
Het Hooggerechtshof van Colorado haalde in zijn beslissing sectie 3 van het 14e Amendement van de Amerikaanse grondwet aan. Dit amendement bepaalt dat ambtenaren die "betrokken zijn geweest bij opstand of rebellie" of "hulp of steun hebben verleend" aan mensen die een opstand hebben beraamd en uitgevoerd, niet verkiesbaar zijn.
Hoogleraar Derek Muller van de Notre Dame Law School zegt tegen Business Insider dat hij denkt dat het federale Hooggerechtshof geneigd zal zijn de zaak in behandeling te nemen, omdat deze gaat over het 14e Amendement. Opvallend is dat het federale Hooggerechtshof in de 150 jaar dat het van kracht is, nog nooit een uitspraak gedaan over dit rechtsartikel.
Het amendement noemt expliciet senatoren en volksvertegenwoordigers in het Congres, kiezers van de president en vice-president, en elke overheidsfunctionaris die "een ambt, civiel of militair, onder de Verenigde Staten" bekleedt, als personen waar de bepaling betrekking op heeft. Maar de president zelf wordt niet specifiek genoemd.
Het Hooggerechtshof van Colorado heeft bepaald dat het presidentschap wel degelijk onder de bepaling valt, maar daar zou het federale Hooggerechtshof anders over kunnen oordelen.
De huidige uitspraak is alleen van toepassing op de staat Colorado. De uitspraak kan tegenstanders van Trump in andere Amerikaanse staten echter aanmoedigen om soortgelijke rechtszaken aan te spannen, in de hoop om Trump te weren van het stembiljet.
De staat Colorado heeft doorgaans een Democratische meerderheid en verlies van deze staat zou geen groot nadeel zijn voor Trump bij de algemene presidentsverkiezingen van 2024. De gevolgen zouden veel groter zijn als de verkiesbaarheid van Trump in een zogenoemde swing state aangevochten zou worden.
"Een belangrijke presidentskandidaat en voormalig president uitsluiten van het stembiljet is een belangrijke beslissing en dat kan het federale Hooggerechtshof niet zomaar negeren", zegt Muller. "Dus ik denk dat het zich zal moeten uitspreken. Maar hoe het de zaak gaat oplossen, is lastig te voorspellen."
Wat gebeurt er als het Amerikaanse Hooggerechtshof de zaak tegen Trump in behandeling neemt?
Als het federale Hooggerechtshof besluit om de zaak in Colorado niet te behandelen, komt de kwestie bij individuele staten te liggen. Elke staat kan dan bepalen of Trump in aanmerking komt om op het stembiljet van de desbetreffende staat te worden vermeld.
Als het Amerikaanse Hooggerechtshof de zaak wel aanneemt, zoals veel experts denken, wordt het spannend. "Het Hooggerechtshof kan deze zaak op minstens vijf of zes gronden terugdraaien", zegt jurist Kalir. Dan gaat het om kwesties als de scheiding der machten, vrijheid van meningsuiting en beperkte bevoegdheden van rechtbanken van Amerikaanse staten.
Volgens Kalir kan het federale Hooggerechtshof ook beslissen dat er een eerlijk proces nodig is om vast te stellen dat een persoon in opstand is gekomen, voordat een beroep mag worden gedaan op het 14e Amendement. Het oordeel zou dan kunnen zijn dat Trump verkiesbaar is, zolang hij niet wordt veroordeeld voor een misdrijf dat verband houdt met de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021.
Hoogleraar politicologie Christian Grose van de University of Southern California zegt tegen Business Insider het niet uitgesloten is dat het federale Hooggerechtshof de uitspraak van de rechters in Colorado overneemt, al lijkt dat niet erg waarschijnlijk. In dat geval zou Trump niet alleen in Colorado, maar in alle Amerikaanse staten van het stembiljet kunnen worden geweerd.
"Het Hooggerechtshof zou het eens kunnen zijn met de rechters in Colorado. Dan zou hij overal van het stembiljet worden geweerd", aldus Grose. "Ook al zijn drie rechters in het Hooggerechtshof aangesteld door Trump en staan ze misschien meer op één lijn met hem: het blijft een risico om dit voor te leggen aan het Amerikaanse Hooggerechtshof."
De mogelijke uitkomsten in de zaak kunnen dus sterk uiteenlopen. In het meest extreme geval kan Trump in alle Amerikaanse staten tegengehouden worden om zich verkiesbaar te stellen voor het presidentschap. Maar het kan ook zo zijn dat de rechters in Colorado worden teruggefloten.
Het federale Hooggerechtshof van de VS telt negen rechters, van wie er zes zijn benoemd door een Republikeinse president. Drie rechters zijn door toenmalig president Donald Trump voorgedragen.
