- Nederlanders willen dat de komende regering vaart blijft maken met het aanpakken van klimaatverandering, blijkt uit nieuw onderzoek.
- Wat schrijven de partijen in hun verkiezingsprogramma over het klimaat?
- Business Insider analyseert de klimaatplannen van de tien partijen die het hoogst in de peilingen staan.
- Lees ook: Deze plannen hebben 10 politieke partijen voor ondernemers: van minder regels tot een 32-urige werkweek
Driekwart van de Nederlanders wil dat een aankomend kabinet vaart blijft maken met het aanpakken van klimaatverandering, bleek deze week uit onderzoek van I&O Research in opdracht van De Volkskrant. De grote winst moet vooral bij bedrijven en overheden worden gehaald, terwijl de burger niet te veel belast zou moeten worden, vinden kiezers.
Zie daar de spagaat in het klimaatdebat: er moet wat gebeuren, maar met streng beleid voor burgers win je de verkiezingen niet.
Hoe kijken politieke partijen in hun programma’s voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen aan tegen klimaatbeleid? Business Insider duikt in de programma’s van de tien partijen die de hoogste ogen in de peilingen gooien.
Een een reeks over de standpunten van politieke partijen over specifieke thema’s behandelde Business Insider eerder de vermogensbelasting, artificial intelligence, ondernemen, mobiliteit (auto en ov), de AOW en het pensioenstelsel.
NSC: energiearmoede bestrijden
De kersverse partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt onderschrijft de klimaatdoelen van Parijs, meldt de partij in zijn programma. NSC wil dat Nederland, conform de Klimaatwet, in 2050 klimaatneutraal is. Wel moet de energietransitie van NSC "uitvoerbaar en betaalbaar" zijn, waarmee de partij het aloude credo "haalbaar en betaalbaar" van de VVD lijkt te echoën.
De subsidies uit het Klimaatfonds van 28 miljard euro wil Omtzigt vervangen door een systeem van "normeren en beprijzen" en "slimme investeringen".
Gemeenten moeten van NSC inkomenssteun kunnen geven aan huishoudens die getroffen worden door energiearmoede. Slecht geïsoleerde woningen krijgen een lagere huurprijs bij Omtzigt en meer woonwijken moeten worden aangesloten op het warmtenet. NSC is voor een Europese benadering van het klimaatprobleem. Zo wil de partij het nationaal deel van de fossiele subsidies aan het bedrijfsleven in Europees verband afbouwen.
Zonne- en windmolenparken op land, daar is de partij op tegen. Wel moeten er meer windparken bij op zee. NSC wil daarnaast "ten minste" twee nieuwe kerncentrales in Nederland bouwen en mogelijk meer kleine centrales.
Er komen nieuwe gasboringen in de Noordzee, als het aan Omtzigt ligt, maar niet in de Waddenzee. De partij is voorstander van het ondergronds opslaan van CO2, maar het "mag niet afleiden van de noodzaak om het gebruik van fossiele grondstoffen af te bouwen".
De uitstoot van stikstof moet van NSC "significant zijn teruggedrongen in 2035", maar de partij pleit wel voor een andere meetmethode, die "jonge, duurzame boeren" meer moet ondersteunen.
VVD: 85% minder CO2-uitstoot in 2040
De VVD houdt in het verkiezingsprogramma vast aan de nationale klimaatdoelen uit de Klimaatwet, die voorschrijven dat Nederland in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Om bedrijven duidelijkheid te geven, pleit de VVD voor een extra tussendoel van 85 procent CO2-reductie in 2040. De elektriciteitssector moet in 2035 klimaatneutraal zijn bij de VVD.
De VVD pleit net als NSC voor een Europese aanpak van de klimaatproblematiek. De liberalen willen de aangekondigde CO2-grensheffing uitbreiden naar meer sectoren, "om een gelijk speelveld tussen Europese bedrijven en de rest van de wereld te houden".
De partij wil door middel van "groene industriepolitiek" sectoren helpen te verduurzamen. Bijvoorbeeld de glastuinbouw, die in 2040 klimaatneutraal wil zijn. Het Klimaatfonds blijft bij de liberalen dan ook intact.
De VVD wil meer windturbines op zee en vindt dat Nederland door moet gaan met de bouw van twee kerncentrales. De centrale in Borssele mag open blijven, van de partij van Dilan Yeşilgöz. Ook willen de liberalen er graag kleinere kerncentrales bij in Nederland. De gaskraan in Groningen gaat dicht bij de VVD, maar op de Noordzee mag worden geboord in nieuwe gasvelden. CO2-opslag onder de grond is bon ton en de energiebelasting gaat omlaag.
De liberale partij houdt vast aan de huidige stikstofwet, die erop toeziet dat in 2035 74 procent van de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde zit. Wel schrijft de VVD: "Hoe sneller hoe beter".
GroenLinks-PvdA: stikstofdoel niet heilig
Aan vergezichten geen gebrek bij de fusielijst GroenLinks-PvdA. De partij wil ons land in 2040 klimaatneutraal hebben, blijkt uit het verkiezingsprogramma. In 2030 wil de partij een CO2-reductie van 65 procent ten opzichte van 1990 realiseren. In 2035 moet het hele energiesysteem klimaatneutraal zijn.
Hoe de partij de doelen denkt te halen? GroenLinks-PvdA wil "fors" investeren in de isolatie van huizen. Ook wil de partij "extra middelen" vrijmaken voor burgers om te investeren in zonnepanelen. GroenLinks-PvdA wil de salderingsregeling daarvoor pas afbouwen als mensen met een kleinere beurs deze hebben kunnen gebruiken. Woningen moeten duurzaam of zelfs klimaatpositief worden gebouwd en wijken gaan rap van het gas af.
GroenLinks-PvdA is mordicus tegen de opening van nieuwe kerncentrales. Liever geeft de partij de 5 miljard euro die voor het project staat uit aan nieuwe zonne- en windparken. Die plaatst de partij "met name" - maar niet uitsluitend - op zee. De partij van Frans Timmermans wil bedrijven voortaan alleen nog geld uit het Klimaatfonds geven "als dat echt noodzakelijk is". Het is immers gemeenschapsgeld, beargumenteert de linkse partij.
GroenLinks-PvdA stelt in het verkiezingsprogramma vast te houden aan het doel om de stikstofuitstoot in 2030 te halveren. Hoeveel die belofte waard is, bleek afgelopen zondag in het RTL-debat, toen Timmermans plots zei dat dit jaartal niet heilig is voor zijn partij. In de laatste peiling van I&O Research daalde de partij plots met een zetel, terwijl D66 er twee won. Toeval? De sociaal-liberalen houden wel vast aan het reductiedoel van 2030.
PVV: gasboringen in de Noordzee
Ook al ontkent de PVV het klimaatprobleem, de partij wijdt er wel een geheel hoofdstuk aan in zijn verkiezingsprogramma. De partij van Geert Wilders vindt dat het klimaat "altijd" verandert en dat Nederland zich prima kan aanpassen aan een hoger waterpeil.
We moesten volgens de partij van Geert Wilders maar eens snel stoppen met het reduceren van CO2, omdat onze inspanningen maar weinig invloed zouden hebben op de algehele opwarming van de aarde. Het Klimaatfonds van 28 miljard euro, daar mag volgens Wilders dan ook een harde streep door. Ook stoppen we met de Klimaatwet en stappen we uit het Klimaatakkoord van Parijs, als het aan Wilders ligt.
De rechtspopulisten vinden het goed dat de gasboringen in Groningen stroppen, maar pleiten tegelijk voor meer olie- en gasboringen in de Noordzee. Zonneparken, windturbines en biomassacentrales, daar heeft de PVV nog altijd niks mee.
Liever ziet de PVV dat gas- en kolencentrales open blijven. Ook komen er nieuwe kerncentrales bij in Nederland en blijft de salderingsregeling voor zonnepanelen overeind, als het aan de partij van Wilders ligt. De PVV is tegen een vlieg- en vleestaks en voor een lagere btw op energie. Want, zo schrijft de blonde politicus op Wilderiaanse wijze: "De Nederlanders worden gewoon uitgeknepen."
Over stikstof is de partij tot slot "glashelder": "De stikstofregels moeten worden geschrapt, op z’n minst versoepeld, zodat de boeren kunnen blijven boeren".
BBB: klimaatbeleid met 'gezond verstand'
"Wie rood staat kan niet groen doen", kopt de klimaatparagraaf van het verkiezingsprogramma van BoerBurgerBeweging (BBB). De spreuk vat de klimaatambities van de partij goed samen.
De agrarisch-rechtse partij wil op papier de Nederlandse klimaatdoelen halen, maar "wel met gezond verstand". Lijsttrekker Caroline van der Plas zei onlangs overigens tegen Business Insider dat ons land mogelijk ook pas later dan 2050 klimaatneutraal kan worden, wat haar betreft. Zorgelijke berichten over het klimaatprobleem wuifde zij weg als "angstporno".
Duurzame energie moet er desalniettemin komen van de BBB, maar de partij wil geen zonnevelden en windparken op land en liever ook niet op zee. De BBB ziet liever zonnepanelen op daken van huizen en wil de salderingsregeling voorlopig dan ook nog niet afschaffen. Ook wil de partij graag meer woningen isoleren. De BBB is voor lokale energiecoöperaties van burgers en wil, "waar dit op lange termijn rendabel is", meer lokale warmtenetten.
De Nederlandse CO2-heffing gaat bij de BBB naar de prullenbak, maar de partij is wel een voorstander van de Europese CO2-grensheffing. De BBB ziet graag meer kernenergie in Nederland en de kolencentrales mogen van de partij open blijven tot er alternatieven voor zijn gevonden.
De huidige stikstofwet gaat bij de BBB, weinig verrassend, van tafel. De partij wil zich richten op "natuurkwaliteit, in plaats van dieraantallen, hectares en stikstof".
PvdD: in 2030 klimaatneutraal
Opwarming van de aarde tot 2 graden boven het pre-industriële niveau, zoals het Klimaatakkoord van Parijs als bovengrens instelt? Geen sprake van bij de Partij voor de Dieren (PvdD), die in het verkiezingsprogramma pleit voor een temperatuurstijging van maximaal anderhalve graad.
Nederland zet daarbij zijn beste beentje voor: ons land is bij de PvdD al in 2030 klimaatneutraal. Alle sectoren moeten direct verduurzamen en de minister-president geeft iedere maand een persconferentie over de voortgang.
Fossiele subsidies gaan eraan bij de PvdD en alle branches krijgen een hogere CO2-belasting op hun bord. Fossiele bedrijven mogen geen reclame meer maken en betalen een hogere winstbelasting. Omdat de rijksten vaak de meeste CO2 uitstoten, wil de partij "een einde aan privéjets en superjachten". Ook is de PvdD kritisch over klimaatsubsidies voor het bedrijfsleven, omdat de linkse partij liever ziet dat de vervuiler betaalt.
De PvdD is tegen kernenergie, maar vóór windparken op land en zee, mits producenten rekening houden met de belangen van dieren, mensen en de natuur. Zonneparken in de natuur of op landbouwgrond, daar wil de partij dan weer niet aan. Zonnepanelen op daken zijn wat de PvdD betreft voldoende. De partij is voorstander van een progressieve energiebelasting, die mensen met lage inkomens ontziet en "grootverbruikers" de portemonnee laat trekken.
De dierenpartij wil de veestapel in Nederland met 75 procent laten krimpen. De uitstoot van stikstof in ons land moet in 2030 "in ieder geval" 70 procent lager zijn.
D66: zonnepanelen, windmolens én kernenergie
D66 komt met een ambitieus klimaatbeleid in zijn verkiezingsprogramma. Al in 2040 moet Nederland klimaatneutraal zijn en in 2030 moet ons land 60 procent minder CO2 uitstoten. Burgers ontvangen een "basisbedrag" ter compensatie van hogere kosten door de energietransitie. Ook krijgen burgers een klimaatticket waarmee ze voor een vast bedrag per maand gratis in het ov kunnen reizen, buiten de spits. Wel wil D66 af van de salderingsregeling voor zonnepanelen.
De vervuiler betaalt bij de sociaal-liberalen. De partij wil de belasting op arbeid verschuiven naar een belasting op "vervuiling, grondstoffen, natuurlijke bronnen en de uitstoot van schadelijke stoffen". D66 wil fossiele subsidies "zo snel mogelijk" afbouwen.
Vervuilende sectoren, zoals de industrie en bouw, moeten "in hoog tempo" klimaatneutraal worden. Als de overheid voorstellen introduceert waar een bepaalde CO2-uitstoot aan vastzit, moeten beleidsmakers verplicht zoeken naar een "CO2-dekking", vindt D66. De partij wil de Europese CO2-grensheffing uitbreiden naar meer sectoren.
Om de transitie voor bedrijven haalbaar te houden, wil D66 allerhande groene subsidies vrijgeven. Zo wil de partij jaarlijks 1 miljard euro vrijmaken om voor groene en circulaire bedrijven. Daarnaast wil D66 het nieuwe, Nederlandse klimaatfonds van 28 miljard euro intact houden. Het budget van het parallelle internationaal georiënteerde klimaatfonds Dutch Fund for Climate and Development mag wat D66 betreft zelfs verdubbelen.
Er komen bij de sociaal-liberalen meer windparken op zee bij en op land. Ook zonneparken op land zijn geen taboe bij D66. De partij wil daarnaast door met de bouw van twee nieuwe kerncentrales in Nederland. Wat de stikstof betreft? Die wil D66 in 2030 gehalveerd hebben.
SP: kapitalisme als schuldige van klimaatcrisis
De grote schuldige in de klimaatcrisis? Het kapitalisme, schrijft de SP in het verkiezingsprogramma. De vervuilende industrie heeft immers tot de opwarming van de aarde geleid, beargumenteren de socialisten. Om klimaatverandering een halt toe te roepen, moeten we volgens de SP dan ook het kapitalisme aanpakken. Een plastic- of een vliegtaks, daar win je de oorlog niet mee, stelt de partij, want daarmee raak je de beter gesitueerden niet - en díe stoten juist veel CO2 uit.
Liever legt de SP de fossiele subsidies "zo snel mogelijk stil". Ook is de partij tegen groene subsidies voor bedrijven, als daar geen publieke zeggenschap tegenover staat. Investeren? Dan moet de staat aandeelhouder worden, vindt de SP. De SP is voor CO2-heffingen en laat grootgebruikers meer energiebelasting betalen. Voor burgers en het mkb gaat de energiebelasting bij de SP dan weer omlaag.
De socialisten willen energiebedrijven nationaliseren om als overheid zelf windparken op zee uit te breiden en zonnepanelen op daken te installeren. Over zonne- en windparken op land houdt de partij zich op de vlakte. De SP is tegen biomassa- en kerncentrales.
Ook de boeren lijken in de ogen van de SP slachtoffers te zijn van het brute kapitalisme. Zij zitten in een "wurggreep van de agro-industrie", analyseert de SP. Dat provincies zich tegen de gedwongen onteigening van boeren verzet, respecteert de partij dan ook, "op voorwaarde dat ze op hun eigen manier de stikstofuitstoot beperken".
CDA: werkbaar alternatief in stikstofdossier
Het CDA pleit voor een "ambitieus en realistisch klimaatbeleid". De partij vindt dat de "overheid, wetenschap, bedrijven en boeren" er alles aan moeten doen om de Klimaatdoelen van Parijs te halen. De christendemocraten willen meer investeren in allerhande duurzame technieken, zoals waterstof en aquathermie.
Ook wil het CDA als overheid blijven investeren in de energie-infrastructuur, zoals het kabinet recent met netbeheerder Stedin deed. "Onze vitale energie-infrastructuur moet in publieke handen zijn", lijkt de partij wel de SP na te praten. Corporatiewoningen met een slecht energielabel moeten van het CDA in 2030 zijn verduurzaamd.
Windparken ziet de partij het liefst op zee en zonnepanelen bij voorkeur op daken. De salderingsregeling voor zonnepanelen willen de christendemocraten afschaffen. Het CDA wil door met de bouw van twee nieuwe kerncentrales in Nederland en ook met kleine, modulaire kernreactoren.
Al houdt het CDA vast aan de stikstofdoelen voor 2035, de partij van Henri Bontenbal wil de "onwerkbare kritische depositiewaarde" in de stikstofwet vervangen door een "werkbaar en juridisch houdbaar alternatief". Ook al stoot de boerenbranche verreweg de meeste stikstof uit van alle sectoren, toch moeten bij het CDA "alle sectoren" een "evenredige bijdrage leveren aan het oplossen van de stikstofproblematiek".
ChristenUnie: pragmatisch over kernenergie
De ChristenUnie wil dat Nederland zich in internationaal perspectief sterk maakt voor klimaatverdragen, zoals die van Parijs en de Europese Green Deal. In 2030 moet ons land 60 procent minder CO2 uitstoten, schrijft de christelijke partij in zijn programma net als D66.
Windparken op zee vormen wat de ChristenUnie betreft "de basis" van die energievoorziening. Ook komt er meer "duurzame energie op land", waarvan bewoners via een coöperatie kunnen meeprofiteren. De ChristenUnie wil jaarlijks 200 miljoen euro klaarspelen voor de isolatie van woningen. Energiearmoede moet in 2030 verleden tijd zijn bij de christelijke partij.
De ChristenUnie wil jaarlijks 300 miljoen euro vrijmaken voor bedrijven die willen verduurzamen, maar stelt daar een hogere CO2-heffing tegenover. Al is de partij geen groot liefhebber van kernenergie, de ChristenUnie wil door met de bouw van twee nieuwe kerncentrales, "gezien de urgentie van het uitfaseren van gas en kolencentrales".
Ook houdt de partij de deur op een kier voor nieuwe gasboringen op de Noordzee, maar niet in het Waddengebied. Het opslaan van CO2 onder de grond is een goed idee, vindt de partij, zolang het niet ten koste gaat van CO2-besparende maatregelen.
Stikstofemissies moeten van de ChristenUnie "met de helft omlaag", zonder dat de partij er een jaartal bij noemt. Net als het CDA vindt de ChristenUnie dat alle sectoren "evenredig" moeten bijdragen. De partij is tegen een "ingewikkelde focus op depositiesturing".
