- De oorlog in Oekraïne wakkert een wereldwijde voedselcrisis aan, wat volgens deskundigen een doelbewuste tactiek van Rusland is.
- Oekraïne is een van Europa’s grootste tarweproducenten, maar de oorlog heeft de export daarvan onmogelijk gemaakt.
- Deskundigen zeggen dat Poetin bereid is armere landen uit te hongeren om een crisis te creëren die de weg vrijmaakt voor Ruslands overwinning in Oekraïne.
- Lees ook: Dit zijn 2 ‘superwapens’ die Poetin nog heeft voor de oorlog in Oekraïne – intussen hoopt Zelenski op geavanceerde Amerikaanse raketwerpers
De Russische invasie van Oekraïne verergert de wereldwijde voedselcrisis.
Dit is doelbewust, zeggen deskundigen. Het Kremlin zou een hongersnood willen aanwakkeren om zo druk uit te kunnen oefenen op de Westerse coalitie die de Oekraïense regering steunt.
“Rusland heeft een plan. De Russische president Vladimir Poetin wil een groot deel van de ontwikkelingslanden uithongeren als volgende fase van zijn oorlog in Europa”, twitterde Timothy Snyder, historicus aan Yale en expert op het gebied van autoritaire regimes. Moskou is “van plan Aziaten en Afrikanen uit te hongeren, om zo de oorlog in Europa te winnen”, aldus de hoogleraar.
Oekraïne is een belangrijke exporteur van tarwe, zonnebloemolie en maïs. Het exporteert ruwweg 10 procent van alle tarwe wereldwijd, 15 procent van alle maïs en bijna de helft van de zonnebloemolie.
Maar de oorlog in het land heeft alle exportactiviteiten volledig tot stilstand doen komen. Dit leidt in veel andere landen tot een tekort aan bepaalde producten en tot torenhoge prijzen, wat de situatie heel nijpend kan maken.
Er ligt ruwweg 18 miljoen ton graan in Oekraïne opgeslagen en de Oekraïense boeren zullen tegen de herfst naar verwachting 60 miljoen ton extra oogsten, aldus de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO).
"De Oekraïense boeren voeden miljoenen mensen over de hele wereld", zegt Rein Paulsen, directeur van de FAO. "Ervoor zorgen dat ze hun productie kunnen voortzetten, de gewassen veilig kunnen opslaan en toegang hebben tot alternatieve markten, is van vitaal belang om de voedselzekerheid in Oekraïne te garanderen en ervoor te zorgen dat andere importafhankelijke landen voldoende graan kunnen importeren tegen een normale prijs."
De VN heeft gewaarschuwd dat door het conflict in Oekraïne in 2022 zo’n 47 miljoen mensen in een ‘voedselonzekere situatie’ terecht zouden kunnen komen. Vooral landen in Afrika en het Midden-Oosten die sterk afhankelijk zijn van het Oekraïense graan lopen gevaar.
Niet alleen Oekraïne is een belangrijke bron voor Afrikaanse landen: ook Rusland exporteert normaal gesproken een grote hoeveelheid tarwe en zonnebloemolie. Rusland blijft tarwe en andere grondstoffen exporteren, ondanks de oorlog in Oekraïne, maar heeft laten weten dat het selectief is in wie zijn aanvoer zal ontvangen.
"We zullen alleen voedsel en landbouwproducten leveren aan onze vrienden", zei de voormalige Russische president Dmitry Medvedev, een naaste bondgenoot van Poetin en plaatsvervangend voorzitter van de Russische Veiligheidsraad, via Telegram.
Poetin maakte vorige maand een vergelijkbare opmerking, hij zei: "We zullen voorzichtiger moeten zijn met de voedsel leveringen aan het buitenland en dan specifiek met de export naar landen die ons niet goed gezind zijn."
Poetins 'hongerplan' heeft 3 doelen
Volgens Snyder wil Poetin met zijn "hongerplan" op drie niveaus chaos veroorzaken. Allereerst wil hij de Oekraïense staat "vernietigen" door de export van het land af te snijden.
Daarnaast probeert hij instabiliteit in Europa te veroorzaken door de hoeveelheid "vluchtelingen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten te laten toenemen”. Deze gebieden zijn namelijk sterk afhankelijk van de Oekraïense export.
"Tenslotte, en dat is het meest afschuwelijke onderdeel van zijn plan, wil hij een wereldwijde hongersnood veroorzaken om daarmee Oekraïne in diskrediet te brengen. Er is massale sterfte nodig voor zijn propagandaboodschap dat er wel gegronde redenen waren voor zijn inval van Oekraïne", zegt Snyder.
"Als er voedselrellen uitbreken en de hongersnood zich uitbreidt, zal de Russische propaganda Oekraïne de schuld geven en oproepen tot het erkennen van de door Rusland ingenomen gebieden in Oekraïne. En natuurlijk ook tot het opheffen van alle sancties."
Rita Konaev, een Russische militaire deskundige, heeft tegen Insider gezegd dat Rusland een soortgelijke tactiek heeft toegepast tijdens de oorlog in Syrië. "Ze hebben openlijk geprobeerd Syrië, de buurlanden en Europa te destabiliseren door een stroom vluchtelingen op gang te brengen - wetend dat ze daarmee konden aansturen op een beëindiging van de oorlog in Syrië en de acceptatie van Assad als Syrisch leider in het Westen. Het is een deel van hun draaiboek", legt Konaev uit.
'De Russische invasie van Oekraïne heeft een al slechte situatie verergerd'
Het Russische militaire offensief in Oekraïne begon toen de wereldeconomie nog steeds te kampen had met de nasleep van de pandemie, die de bevoorradingsketens volledig over hoop gooide en de brandstofprijzen deed stijgen.
"De Russische invasie in Oekraïne verergerde een al slechte situatie" en "treft de hele wereldgemeenschap", zegt Ertharin Cousin, die van 2012 tot 2017 uitvoerend directeur van het VN Wereldvoedselprogramma was, tegen Insider.
"Er zijn landen die harder getroffen worden dan andere, vooral in Afrika ten zuiden van de Sahara, die sterk leunen op graan uit Oekraïne. De oorlog heeft een direct effect op de toegang die zij hebben tot voedsel. Maar omdat het tekort aan graan dat de oorlog creëert ook de prijzen opdrijft, treft het ons allemaal", zegt Cousin.
In landen met lagere inkomens, zoals Somalië, zijn de gevolgen van de oorlog al merkbaar. De torenhoge prijzen voor graan en andere grondstoffen drijven het land naar de rand van een hongersnood. "De crisis in Somalië is erger dan ooit en dat komt puur door de oorlog in Oekraïne", zei Mohamud Mohamed Hassan, de nationale directeur van Save the Children in Somalië, onlangs tegen The Washington Post. "De gemeenschap staat op het punt te breken.”
"Veel mensen zouden het overleefd hebben als er geen oorlog was geweest", zei Hassan in het interview. "Dan waren de voedselprijzen tenminste stabiel gebleven en voor meer mensen toegankelijk geweest."
'Rusland viel Oekraïne aan, dat is wat dit wereldwijde probleem heeft veroorzaakt'
Josep Borrell, chef buitenlandbeleid van de EU, heeft de Russische blokkade van de Oekraïense voedselexport als een "oorlogsmisdaad" bestempeld. "Je kunt de honger van mensen niet als oorlogswapen gebruiken", zei hij vorige maand in Luxemburg.
Terwijl Kiev en zijn westerse bondgenoten het Kremlin beschuldigen van het stelen van Oekraïens graan, ontkent Poetin dat Rusland de graanexport uit Oekraïne blokkeert.
Het Kremlin probeert de schuld van de voedselcrisis bij het Westen te leggen door op de strenge sancties te wijzen die tegen Rusland zijn ingesteld. De Russische regering heeft al geprobeerd de sancties opgeheven te krijgen door aan te bieden schepen met graan veilige doorgang te geven.
“De waarheid is dat de oorlog zorgt voor de escalerende voedselcrisis”, zegt Cousin. "De Russische bezetting van de Zwarte Zee heeft een direct effect op de mogelijkheid om voedsel te exporteren."
"Rusland zit ook in het nauw, omdat ze hun kunstmest en graan niet kunnen exporteren vanwege de sancties. Er liggen aan alle kanten uitdagingen op dit moment, maar we kunnen er niet omheen dat de sancties alleen maar zijn ingesteld omdat Rusland Oekraïne binnenviel. En dat is het probleem dat dit alles heeft veroorzaakt", zegt Cousin.
Op de recente G7-top beloofden de leiders 4,5 miljard dollar vrij te maken om de wereldwijde voedselcrisis aan te pakken. Maar volgens Cousin is het belangrijker dat regeringen beseffen "dat ze hun eigen bevolking niet tegen voedselonzekerheid kunnen beschermen door exportverboden in te stellen, dat verergert de situatie alleen maar".
Cousin onderstreept dat het van groot belang is dat de wereldgemeenschap nu "preventieve maatregelen" neemt en waarschuwt dat "wat nu een probleem van toegankelijkheid is, volgend jaar rond deze tijd een probleem van beschikbaarheid zou kunnen worden".
