Financieel journalist Arno Wellens begeleidt deze maand een aantal tours langs leegstaande kantoorruimtes om zo aandacht te vragen voor de bizarre rol die Nederland speelt in belastingontwijking.
Business Insider ging mee met de eerste tour.
Behalve legaal marihuana roken, het Red Light District en de gigantische prent van Rembrandt staat Amsterdam ook internationaal bekend om de deelnemingsvrijstelling.
Deze fiscale regeling zorgt er kort gezegd voor dat bedrijven, met activiteiten in het buitenland, hier geen dubbele belasting hoeven te betalen.
Vaak wordt deze wet echter ook gebruikt om nauwelijks of geen belasting te betalen, bijvoorbeeld door een dochterbedrijfconnectie te maken met belastingparadijzen. Naast de deelnemingsvrijstelling, heeft Nederland namelijk ook veel belastingverdragen met andere landen.
Om tegen te gaan dat bedrijven hier alleen maar op papier zitten om de belastingdruk te verminderen, heeft de belastingdienst substance-eisen opgesteld. Hierin staat een reeks voorwaarden waaraan hier gevestigde bedrijven moeten voldoen.
Let op die kamerplant
Een aantal van deze voorwaarden bestaat uit fysieke maatregelen. Zo moet de bestuurder van een bedrijf verplicht jaarlijks een aandeelhoudersvergadering in Nederland bezoeken.
Hoewel het niet letterlijk in de wet is opgenomen, let de fiscus er zelfs op of er een kamerplant in de kantoren staat. “Dat heb ik zelf vernomen van een bron bij de Belastingdienst”, aldus Wellens. “En als je bij deze lege kantoren gaat kijken, zie je de groene vrienden ook staan.”
En zo ontstond het idee van de Kamerplant Tour, een georganiseerde tour langs de meest louche belastingontwijkende kantoren. Het idee van de tour is mede bedacht door kunstenaar Tinkebell, die de rondleiding heeft opgenomen in haar expositie How On Earth Could This Be Art. Business Insider was erbij en licht vier bezochte kantoren uit.
1. Rostec, maker van de BUK-raketten
“Ja, hier is het”, roept Arno door de microfoon in de tourbus.
De journalist vertelt dat Rostec hier is gevestigd op Jachthavenweg 30b. Rostec is de producent van de BUK-raket, een wapentuig dat vlucht MH17 fataal raakte.
De directeur van dit bedrijf, Sergei Chemezov, staat op de sanctielijst van de EU (en de Verenigde Staten). Zo mag hij onder meer de EU niet meer binnenkomen.
“Dan gebeurt er hoe dan ook iets illegaals”, aldus Wellens met gefronst voorhoofd. “Als directeur moet hij immers eens per jaar hier een vergadering bijwonen. Dan komt hij óf illegaal het land in, óf hij komt niet en dan mag het bedrijf hier niet zitten.”
Er zitten een aantal mensen in het kantoor, onder meer een bewaker. Als een van de tourbezoekers te dichtbij komt, wordt hij weggestuurd.
2. Moldavische maffiabankier
De bus rijdt ons naar de grachten waar we uitstappen om naar Bloemgracht 45 te lopen. Het groepje deelnemers bestaat uit zo ongeveer twintig mannen en vrouwen.
In dit pand, waar vandaag geen mensen aan het werk zijn (en volgens de restauranthoudende buurman de rest van de week ook niet), huisvest toch een bedrijf. Het gaat om een vehikel van Vladimir Plahotniuc, een steenrijke bankier en politicus uit Moldavië.
Het pandje van Vladi trekt veel bekijks. Glurend door de brievenbus kun je inderdaad de beruchte kamerplant zien staan. Vladi is goed bevriend met Vlad Filat, de voormalige premier van Moldavië die 9 jaar celstraf moet uitzitten omdat hij bijna een miljard euro verduisterde.
“Ik kreeg deze tip van iemand van de Kamer van Koophandel”, vertelt Wellens. “Het is toch wel een beetje gek dat de EU het Moldavische bankwezen redde met miljarden terwijl een van hun opperbankiers nu hier zijn miljarden belastingvrij kan parkeren.”
3. De rijkste man van Oekraïne
Dan is het tijd om de Zuidas op te gaan om de grootste kamerplantkoning te bezoeken. Of in ieder geval zijn lege kantoren. Tinkebell loopt voorop.
Voor het WTC-gebouw legt Wellens nog een keer goed uit hoe de procedure in zijn werk gaat. “Gewoon naar boven lopen alsof je hier werkt, dan zegt de receptie er niks van. Pak de lift naar verdieping 17. Graag in tweetallen anders valt het zo op.”
“Er zullen wellicht ook mensen van andere kantoren in het gebouw in de lift bij je komen staan. Praat dan gewoon over je vakantie of zoiets. Niet paniekerig doen, dan valt het niet op. Mocht er toch iets aan de hand zijn, bel mij dan even.”
Als later in de lift een bewaker binnenstapt, weet een van de tourdeelnemers vakkundig – op advies van Arno – de snijdende stilte te doden met een improvisatie over zijn weekend Saint-Tropez. De bewaker stapt op de derde verdieping gelukkig alweer uit.
Uiteindelijk weet iedereen de lege kamer te bereiken.
Hier zit DTEK, een bedrijf van Rinat Achmetov. Hij is met een vermogen van zo'n 3,4 miljard euro de rijkste man van Oekraïne.
En voorlopig hoeft hij daar weinig van af te dragen.
4. Rinat Achmetov, deel 2
Daar blijft het niet bij. Rinat Achmetov is ook gestationeerd in de ITO-toren aan de andere kant van de straat. Met iets dat MetInvest heet.
MetInvest, zoals het tweede Amsterdamse bedrijf van Achmetov heet, bevindt zich in een wolkenkrabber tussen normale, opererende ondernemingen zoals flexplekaanbieder Tribes, advocatenkantoor Houthoff Buruma en HR-adviseur Workday.
Helemaal normaal is het kantoor van MetInvest echter niet. Het is vooral erg leeg.
Wel schittert er een stukje stilleven.
Twee aan twee druppelen de deelnemers weer terug naar de verzamelplaats.
Wellens: “Onze regering gebruikte als reden voor het associatieverdrag met Oekraïne onder meer dat de Oekraïense investeringen in Nederland in 2014 ongeveer 5 miljard euro bedroegen. Leuk en aardig, maar bijna de helft daarvan was afkomstig van Achmetov, die meer dan 2 miljard euro van zijn vermogen naar Nederland overboekte. Puur doorsluisgeld dus.”
"Toen ik de Rijksoverheid hierover opbelde, hebben zij op hun website het bedrag aangepast naar 10 miljard euro aan investeringen. Nederland begint dus zelf inmiddels ook op een bananenrepubliek te lijken waar de burger wordt voorgelogen en misleid."
En dit waren zeker niet de enige
Volgens de gids zijn er duizenden van dit soort doorsluis-bv’s in Nederland. “Het minimumloon is in Oekraïne 50 euro per maand. Dat blijft voorlopig nog wel zo als gasten als Achmetov op de Zuidas hun corrupte miljarden kunnen stallen.”
Heeft Nederland nog iets aan het rondtrekkende circus van kamerplanten? “Ik denk de Intratuin ja”, sluit Wellens af.
