De koopkracht van Nederlanders kan mede door de oorlog in Oekraïne dit jaar met meer dan 3 procent terugvallen. Dit heeft het Centraal Planbureau (CPB) becijferd.

Als gevolg van het conflict gaan de energieprijzen namelijk fors omhoog. En de extra stijging van de energieprijzen komt bovenop een toch al forse inflatie in de nasleep van de coronapandemie.

Het CPB heeft verschillende scenario’s opgesteld. In het zwaarste scenario zakt de koopkracht met gemiddeld 3,4 procent. In een lichter scenario zou ook een koopkrachtafname van 0,6 procent denkbaar zijn.

Het middelste scenario dat het planbureau ook gebruikt voor zijn grote nieuwe economische raming gaat uit van 2,7 procent koopkrachtdaling.

"We gaan ervan uit dat iedereen de hogere energierekening vroeger of later in zijn of haar portemonnee zal voelen", zegt CPB-directeur Pieter Hasekamp in een toelichting. "Maar of het een tik of een dreun is, hangt af van het aandeel van de energiekosten in het besteedbaar inkomen. Ik maak me wel echt zorgen over mensen met lagere inkomens, zeker als die in een slecht geïsoleerd huis wonen. Dat soort effecten zijn niet zichtbaar in de standaard koopkrachtplaatjes."

Wat betreft de economische groei en de inflatie gaat het Planbureau uit van een plus van 3,6 procent voor de economische groei dit jaar en een afzwakking naar 1,7 procent in 2023.

De inflatie piekt naar verwachting dit jaar op 5,2 procent en zwakt volgend jaar af naar 2,4 procent.

Kabinet kijkt of koopkrachtdaling 'gedempt' kan worden

Het is vrijwel ondenkbaar dat het kabinet nog kan voorkomen dat de koopkracht van huishoudens dit jaar achteruitgaat, zei minister-president Mark Rutte dinsdag in de Tweede Kamer, in antwoord op mondelinge vragen van SP-leider Lilian Marijnissen.

Door de oorlog in Oekraïne zijn de toch al flink opgelopen prijzen van energie en brandstof de afgelopen dagen nog veel verder gestegen. Het kabinet denkt nog na over maatregelen om de gevolgen daarvan voor burgers zo beperkt mogelijk te houden. Maar veel meer dan "dempen" zit er niet in, waarschuwt Rutte alvast.

Door de oorlog is "een echt andere realiteit ontstaan, met verregaande gevolgen voor ons deel van de wereld", aldus Rutte. Grootschalige verstoringen van aanvoerlijnen, van de energievoorziening en van het internationaal kapitaalverkeer zullen onvermijdelijk een impact hebben."Die is nu nog nauwelijks te overzien, maar ik sluit niet uit dat die aanzienlijk is."

Marijnissen stelde dat het kabinet zijn beloftes over de koopkracht niet nakomt, en pleitte ervoor de belasting op energie te verlagen en de rekening bij grote bedrijven en mensen met hoge inkomens te leggen. GroenLinks-voorman Jesse Klaver riep het kabinet op de energieprijzen te bevriezen.

Rutte deed geen specifieke toezeggingen, maar gaf aan dat het kabinet bereid is aan alle knoppen te draaien om dit probleem onder controle te krijgen. "Ik heb al gezegd dat er geen taboes zijn."

Het kabinet wil dit jaar maatregelen nemen om de mensen met de laagste inkomens te helpen, nu de koopkracht door de torenhoge inflatie een flinke klap dreigt te krijgen, zei minister Karien van Gennip van Sociale Zaken woensdag in een eerste reactie de koopkrachtramingen van het CPB.

Tegelijkertijd waarschuwt Van Gennip dat niet iedereen op evenveel hulp kan rekenen. "We moeten ons wel realiseren dat we het niet voor iedereen kunnen oplossen. Als land worden we collectief armer door de hogere energieprijzen. Dat betekent dat we met zijn allen minder te besteden hebben."

De extra steun voor de allerarmsten "zal niet morgen of overmorgen op de rekening staan", erkent Van Gennip, maar wel "in de loop van het jaar". Sneller kan volgens haar echt niet. Zij wijst erop dat de oorlog in Oekraïne, die de prijzen verder omhoog heeft doen schieten, nog maar net begonnen is. Ook benadrukt zij dat het "heel uitzonderlijk" is dat een kabinet in een lopend jaar ingrijpt om iets aan de koopkracht te doen.

Hoeveel geld het kabinet precies aan koopkrachtreparatie wil besteden, kan Van Gennip nog niet zeggen. Maar dat het om grote bedragen gaat staat wel vast. "U weet dat we vorig jaar ruim 3 miljard aan de energierekening gecompenseerd hebben, het is zeker zo'n orde van grootte."

LEES OOK: Je energietarief is gestegen, maar geldt dat ook voor je termijnbedrag? Voorkom een torenhoge eindafrekening door de hoge gasprijs