- Kernenergie is in de strijd tegen klimaatverandering, de sterk opgelopen gasprijzen én de behoefte aan meer autonomie op energiegebied bezig aan een hernieuwde opmars in Europa.
- De Europese Commissie bestempelt investeringen in kernenergie als ‘groen’, Frankrijk en het VK zetten er fors op in en ook Nederland wil twee nieuwe kerncentrales bouwen.
- Business Insider legt uit hoe kernenergie werkt en zet de belangrijkste voor- en nadelen op een rij.
- Lees ook: Elon Musk zegt dat hij vóór kernenergie is en is verbaasd dat er zoveel tegenstanders zijn
Met de sterk opgelopen gasprijzen, de strijd tegen klimaatverandering en de wens minder afhankelijk te worden van Russische energie, maakt kernenergie zich op voor een comeback in Europa.
Zo blijft de Europese Commissie ondanks felle kritiek vasthouden aan het plan om investeringen in kernenergie als groen te bestempelen, want dat is volgens Brussel nodig om de klimaatdoelen te halen.
De Franse president Emmanuel Macron zei bij zijn aantreden in 2017 nog dat hij Frankrijk minder afhankelijk wilde maken van kernenergie, maar onlangs maakte Macron bekend tientallen miljarden uit te trekken voor de bouw van zes nieuwe kerncentrales.
Ook de Britse premier Boris Johnson zal deze week een nieuwe energiestrategie aankondigen. Daarbij zal zijn land “groot inzetten” op wind- en kernenergie, zo zei hij tegen de Britse radio.
Verder maakte België eerder deze maand bekend zijn twee jongste kerncentrales tien jaar langer open te houden en nam Finland onlangs een nieuwe kerncentrale in gebruik.
Ook in Nederland zal kernenergie een rol spelen in de toekomstige energiemix. Het kabinet Rutte IV wil ook na 2030 “ambitieus doorgaan met CO2-reductie” en treft daarom “voorbereidingen voor de bouw van nieuwe kerncentrales”, zo valt te lezen in het coalitieakkoord.
“Kernenergie kan in de energiemix een aanvulling zijn op zon, wind en geothermie en kan worden ingezet voor de productie van waterstof. Ook maakt het ons minder afhankelijk van de import van gas. Daarom blijft de kerncentrale in Borssele langer open, met uiteraard oog voor de veiligheid”, zo staat in de plannen van het kabinet Rutte IV.
“Daarnaast zet dit kabinet de benodigde stappen voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales. Dat betekent onder andere dat wij marktpartijen faciliteren bij hun verkenningen, innovaties ondersteunen, tenders uitzetten, de (financiële) bijdrage van de overheid bezien (…). Ook zorgen we voor veilige, permanente opslag van kernafval.”
Hoe werkt kernenergie?
Bij kernenergie wordt gebruik gemaakt van het splijten van atoomkernen in een kernreactor. Bij kernsplijting komt veel warmte vrij en die wordt gebuikt om van koelwater onder hoge druk en -temperatuur stoom te maken en daarmee grote turbines aan het werk te zetten.
De turbines drijven generatoren aan, die vervolgens elektriciteit opwekken. Voor het opwekken van kernenergie worden de atomen uranium en plutonium gebruikt, die als staven de kerncentrale binnenkomen.
Het splijten gebeurt door losse neutron tegen de kern van een uranium-atoom te schieten. Daardoor wordt de atoomkern instabiel en ontstaan twee nieuwe atoomkernen en een aantal neutronen. Hierbij komt een kettingreactie op gang, want de vrijgekomen neutronen dringen weer nieuwe atoomkernen binnen en zorgen voor nieuwe splijtingen.
Sommige wetenschappers verwachten in de toekomst ook veel van thoriumcentrales, ook al staat de technologie nog in de kinderschoenen. Het zachte zilverwitte metaal thorium wordt daarbij opgelost in gesmolten zout, waardoor veel veiliger en duurzamer kernenergie kan worden opgewekt.
De drie belangrijkste voordelen
Het grootste voordeel van een kerncentrale is dat er bij de opwekking van energie nagenoeg geen CO2 en andere broeikasgassen vrijkomen. Dat is de grote troefkaart van kerncentrales in de strijd tegen klimaatverandering.
De productie van uranium veroorzaakt wel CO2-uitstoot, maar over de hele levensduur is dat vergelijkbaar met windenergie en komt er zelfs ruim drie keer minder CO2 vrij dan bij de productie van zonnepanelen, heeft het International Panel on Climate Change (IPCC) berekend.
Tweede voordeel is dat kernenergie anders dan zonne- en windenergie zorgt voor een constante bron van stroom, omdat een kerncentrale niet afhankelijk is van het weer. Daardoor is er het hele jaar door leveringszekerheid.
Derde voordeel is dat kernenergie relatief goedkoop is als alle bijkomende kosten van andere energiebronnen worden meegenomen, zo bleek twee jaar geleden uit onderzoek in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De grondstof uranium is niet duur en in grote hoeveelheden beschikbaar.
Vier nadelen van kernenergie
Groot nadeel van kernenergie is het radioactieve afval dat vrijkomt. De straling daarvan blijft vele generaties lang gevaarlijk voor mensen en het milieu. Zeker honderden jaren en in de meest sombere scenario's tot wel honderdduizenden jaren. Een definitieve en 100 procent veilige oplossing voor de opslag van kernafval is nog altijd niet gevonden.
Ook bestaat het gevaar dat de technologie die nodig is om kernenergie te produceren, gebruikt wordt voor het maken van kernwapens. In handen van kwaadwillende leiders of groeperingen is dat levensgevaarlijk.
Verder wijzen tegenstanders erop dat de bouw van een kerncentrale minstens tien jaar en meestal nog langer duurt en daarmee op korte termijn niet kan bijdragen om de klimaatdoelstellingen te halen.
Maar de grootste angst is die voor ongelukken met kerncentrales, zoals in het verleden is gebeurd in Tsjernobyl en Fukushima. Toch wijzen voorstanders van kernenergie op de enorm toegenomen veiligheid van de nieuwste generaties centrales, waardoor de kans op ongelukken tot een minimum beperkt wordt.
De twee grootste kernongelukken uit de geschiedenis
Hoewel de kans op ongelukken in kerncentrales klein is, kunnen de gevolgen enorm zijn. De kernramp bij Tsjernobyl in Oekraïne, die op 26 april 1986 plaatsvond, is de grootste kernramp die ooit heeft plaatsgevonden. Na een mislukte veiligheidstest ontplofte een van de vier reactoren en brandde een deel van de centrale af. Daardoor kwam veel radioactieve straling vrij, die zelfs ook Nederland en delen van Azië bereikte.
Officieel vielen er 31 doden bij de ramp, maar de schattingen voor de overlijdens op langere termijn lopen uiteen. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO gaat uit van 9.000 doden door kanker als gevolg van de straling.
De kernramp bij het Japanse Fukushima van 11 maart 2011 was het gevolg van een zeebeving voor de kust op 11 maart 2011 en de daaropvolgende tsunami. De energievoorziening van de koelwaterpompen raakte daardoor beschadigd en de pompen vielen uit.
Er werden ongeveer 170.000 mensen geëvacueerd uit het gebied rondom de centrale. Voor zover bekend is er niemand overleden aan de directe gevolgen, maar wel indirect als gevolg van de stress van de evacuatie en de angst voor straling.
Tijdens de huidige oorlog in Oekraïne wordt gevreesd voor nieuwe ongelukken. Rusland nam snel na het begin van de oorlog de buiten werking gestelde kerncentrale van Tsjernobyl in, waarna de stroomtoevoer uitviel.
De reactoren werken weliswaar niet meer, maar moeten wel nog worden ontmanteld en in de ontplofte reactor liggen nog radioactieve resten die moeten worden afgevoerd. Zonder stroom en koeling kan dat volgens deskundigen tot levensgevaarlijke situaties leiden. Half maart was de stroomtoevoer weer hersteld.
Bij een Russische aanval op een ander kerncentrale, die van Zaporizjzjia in het zuidoosten van Oekraïne, ontstond brand. Zowel de stroomuitval bij Tsjernobyl als de brand in leidden tot grote zorgen bij het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA). Voor tegenstanders van kernenergie is het aanleiding om opnieuw op de gevaren ervan te wijzen.
