Klus je aan een onverzekerd brommertje in de schuur? Dan komt de overheid je halen.

Op een koude woensdag begin februari in 2011 stemden alle partijen in de Tweede Kamer voor een wijziging van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen.

Een ogenschijnlijk saaie wet, die tot gevolg had dat er in de vijf jaren daarna 18.733 keer iemand in de cel belandde.

Hoe kan dit?

Jesse Frederik, journalist bij De Correspondent, doet onderzoek naar hoe instanties omgaan met schulden van burgers. Deze industrie is namelijk nogal streng, ineffectief en bureaucratisch. In gesprek met Café Weltschmerz legt hij het uit.

De grootste absurditeit trof hij aan bij verkeersboetes (immers ook een vorm van schuld). En dan met name de boete die je krijgt voor het bezitten van een onverzekerd voertuig.

Vóór 2011 werd er steekproefsgewijs gecheckt of een auto in het kentekenregister ook voorkwam in het verzekeringsregister. Als dat niet zo was, volgde er een boete van 400 euro. Als burgers die niet konden of wilden betalen, kwam het voor de rechter. Deze keek dan naar de situatie en deed een uitspraak over een nieuwe straf of kwijtschelding.

Dan de wereld na 2011. Niet steekproefsgewijs maar álle voertuigen in het register worden sindsdien iedere vier maanden langs het verzekeringsregister gelegd. Daarnaast is ook de straf op het niet-betalen van de boete verhoogd. Wie niet betaalt binnen drie maanden, komt niet meer voor de rechter maar moet 1200 euro betalen. Een verdriedubbeling. Lukt dat niet, dan wordt het rijbewijs ingevorderd, de auto weggesleept en uiteindelijk een celstraf.

Eigen schuld?

1. Veel ongebruikte voertuigen beboet

Het eerste effect van de wet is dat er door het checken van álle voertuigen nu vooral veel niet-gebruikte voertuigen worden beboet en voertuigen die niet meer bestaan. Denk aan het brommertje in de schuur, een gesloopte scooter die nog per ongeluk in het kentekenregister staat of auto waarvan men vergat de schorsing aan te vragen (dat moet ieder jaar worden verlengd).

2. Een verdriedubbeling van de boete

Het tweede effect van de wet is dat de straffen veel zwaarder zijn geworden. Als je de boete na drie maanden niet betaalt, volgt er een verdriedubbeling. Ontzettend ineffectief aangezien sommige mensen het even niet kunnen betalen en na de verhoging dus al helemaal niet. In maar liefst de helft van de in totaal zo'n miljoen boetes die in vijf jaar zijn uitgedeeld, gaat het om aanmaningen - de boete op de boete.

3. Geen ruimte voor het individuele geval

Het derde effect van de wetswijziging is dat deze verkeersboete nu onder het bestuursrecht valt. Daardoor komt er bij het niet-betalen van de boete niet automatisch meer een rechter aan te pas. Het kan wel bij de rechter komen, maar dan moet de burger binnen zes weken bezwaar aantekenen én de (verdriedubbelde) boete betalen.

Eigenlijk moet een vermeende overtreder dus zelf gaan bewijzen dat hij onschuldig is, in plaats van dat het Openbaar Ministerie moet bewijzen dat hij schuldig is.

Rijdende Rechter

In het tv-programma De Rijdende Rechter kwam in 2014 bijvoorbeeld een jongeman aan het woord die 2000 euro aan boetes had. Voor een groot deel kwam dat door twee brommertjes waar hij aan kluste maar die niet reden op de weg. Hij stelde voor om de helft gelijk over te maken en de andere helft in een termijn van twee maanden af te lossen.

Daar ging de overheid niet mee akkoord. "We zijn nu acht maanden verder en het is nu 15.000 euro," zegt hij.

Het resultaat: bijna een miljard aan overheidsinkomsten

Er worden dus meer niet-gebruikte voertuigen beboet, veel hogere boetes gegeven bij te laat betalen en de rechter komt er niet meer aan te pas om te kijken of de boetes redelijk zijn.

Dan krijg je de volgende rekensom. De schade veroorzaakt door onverzekerde voertuigen is gedaald van zo’n 9,3 miljoen euro in 2011 naar 6,6 miljoen euro in 2015, constateert Frederik. Een bedrag van 2,5 miljoen, dat is een te verwaarlozen verschil. Maar… om dat te bereiken heeft de overheid de afgelopen jaren 869 miljoen euro aan boetes opgelegd.

En zo heeft de overheid een enorme cashcow gecreëerd. Tegelijkertijd worden er veel burgers de financiële vernieling in geholpen en is er 18733 keer zelfs iemand in de cel beland vanwege een onverzekerd voertuig. Allemaal dankzij het 'onderbrengen van de Wet Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen in de Wet Administratiefrechtelijke Handhaving Verkeersvoorschriften.'

Politici uit de Tweede Kamer staan erbij en kijken ernaar. Sterker nog, zij vinden het goed gaan. Een voorstel uit 2016 om de wet aan te passen (dat ging over het verlagen van de aanmaningen), werd door een Kamermeerderheid van CDA, VVD, PVV, PvdA en ChristenUnie verworpen.