- De Russische oorlog in Oekraïne heeft laten zien hoe een moderne luchtoorlog eruit ziet.
- Geen van beide partijen heeft de F-35, maar dat gevechtstoestel is juist specifiek ontworpen voor dit soort omstandigheden, zegt voormalig testpiloot Billie Flynn.
- Nederland heeft inmiddels achttien F-35’s in gebruik, misschien wel beter bekend onder de naam Joint Strike Fighter (JSF).
- Lees ook: Foto toont de overblijfselen van ’s werelds grootste vrachtvliegtuig, dat door Russische troepen in Oekraïne werd vernietigd
Nu de oorlog in Oekraïne bijna de derde maand in gaat, lukt het geen van beide partijen om te domineren in de lucht. Rusland en Oekraïne hebben allebei nog luchtafweergeschut en gevechtsvliegtuigen.
Dat maakt de oorlog in Oekraïne anders dan andere recente conflicten en laat zien hoe een moderne luchtmacht zou moeten opereren in betwist luchtruim.
In een interview met The Aviationist van 7 april wees voormalig testpiloot Billie Flynn op de rol die het Amerikaanse gevechtstoestel F-35 zou kunnen spelen in dergelijke omstandigheden. “De F-35 is specifiek ontworpen voor een situatie zoals we die nu zien in Oekraïne”, zei de Canadees Flynn.
In Nederland is de F-35 bekend geworden als de JSF (Joint Strike Fighter). De Nederlandse luchtmacht beschikt Inmiddels over 18 toestellen en in 2024 moeten dat er 46 zijn.
Eind vorig jaar verklaarde de Nederlandse luchtmacht in staat te zijn om een eenheid van 4 F35’s kortstondig waar dan ook ter wereld in te zetten. “Ik verwacht dat we op ons pad naar Full Operational Capability een periode tegemoet gaan van veel inzet van dit prachtige nieuwe wapensysteem”, zei Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Dennis Luyt afgelopen december. “Net zoals we de afgelopen dertig jaar vrijwel continu inzet van F-16 hebben gezien, wordt er alleen maar meer mogelijk met dit ‘next level’ jachtvliegtuig.”
De nieuwe generatie jachtvliegtuigen: F-35
De door de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed Martin ontwikkelde F-35 is een vijfde generatie gevechtstoestel. Ook China en Rusland hebben met respectievelijk de J-20 en de Su-57 eigen vijfde generatie toestellen.
Het veelzijdige stealthvliegtuig F-35 is gemaakt voor aanvalsmissies en bedoeld om het luchtruim te domineren.
Het toestel is uitgerust met een krachtig elektronisch systeem voor oorlogsvoering, verkenningen en bewaking. Daarmee is de F-35 in staat bevriende troepen real-time van informatie te voorzien over het slagveld. Het heeft daardoor de bijnaam "the quarterback of the skies" gekregen.
Het toestel kan verschillende wapens meedragen. In de configuratie die bekendstaat als "beast mode" heeft de F-35 vier GBU-12 lasergestuurde bommen van 500 pond op de vleugels, twee GBU-12's in zijn wapenruim en een AIM-9 hittezoekende raket. Die configuratie offert een deel van de onzichtbaarheid op voor vuurkracht.
In de stealthmodus heeft de jet geen extern gemonteerde wapens om zo onzichtbaar mogelijk te blijven.
Er zijn drie varianten van de F-35. De F-35A is ontworpen voor conventionele starts en landingen, de F-35B voor korte take-offs en verticale landingen en de F-35C voor operaties van vliegdekschepen.
Dominantie in de lucht
In een betwist luchtruim is de overlevingskans voor oudere toestellen van de vierde generatie minder. Dat geldt bijvoorbeeld voor de F-16, zegt Flynn tegen The Aviationist.
F-16's hebben het zwaar in een vijandige omgeving zoals in Oekraïne, waar "vele hoogwaardige luchtafweersystemen een bedreiging vormen voor vliegtuigen", zegt Flynn.
Maar het vermogen van de F-35 om andere toestellen beter te laten presteren maakt het gevechtsvliegtuig volgens Flynn van onschatbare waarde in een dergelijk conflict.
"De F-35 is ontwikkeld om te opereren in een zwaarbevochten luchtruim, met allerlei mogelijkheden die specifiek bedoeld zijn voor situaties zoals we nu zien in Oekraïne. Met F-35's heb je niet per se F-16's nodig om schade aan te richten zoals de F-35 dat kan", zegt de voormalige testpiloot.
De F-35 zou vooral effectief zijn ten opzichte van luchtafweergeschut en andere verdedigingssystemen op de grond. De mogelijkheid van het toestel om vrijwel onzichtbaar te opereren, is daarbij van doorslaggevend belang.
"Onthou goed dat wij hen zien, maar zij ons niet", zegt Flynn. "Het is net als een potje voetbal waarbij het ene team onzichtbaar is. De F-35 ziet alle vijandelijke toestellen en kan ze allemaal uitschakelen. Datzelfde geldt voor luchtafweersystemen."
Als er eenmaal dominantie in de lucht is bereikt, kunnen toestellen als de F-16 voor extra vuurkracht zorgen tegen vijandelijke grondtroepen, maar zelfs dan blijft de F-35 volgens Flynn nodig om ze te beschermen.
De F-35 kan ook luchtsteun geven aan de eigen grondtroepen, maar als die dichtbij vijandelijke troepen komen moet de F-35 minder geavanceerde wapens gebruiken en meer risico's nemen.
"Er kan een moment komen dat grondtroepen elkaar treffen en je naar beneden duikt om ondersteuning te bieden", zegt Flynn. "Dat is veel risico voor een toestel van 80 miljoen dollar."
Missies nabij de grenzen van Oekraïene
De Verenigde Staten en Europese landen hebben meermaals gezegd niet actief deel te gaan nemen aan de oorlog in Oekraïne.
F-35's hebben al wel missies uitgevoerd in de stealthmodus vlak bij de grenzen van Oekraïne, hoewel het niet duidelijk is of dat ging om reguliere patrouillevluchten om Rusland af te schrikken of dat ze hun elektronische mogelijkheden gebruikten om troepenbewegingen in en rond Oekraïne te monitoren.
Hoe dan ook heeft hun aanwezigheid zo dichtbij het conflictgebied een duidelijke impact, zegt Flynn.
Het laten vliegen van de JSF in het oosten van het NAVO-gebied heeft volgens Flynn "een duidelijk afschrikwekkende werking" tegen de Russische troepen doordat ze "een uitzonderlijk dodelijke bedreiging" vormen.
De mogelijkheden van de F-35 om "de vijand te neutraliseren worden door geen enkel ander toestel geëvenaard", stelt Flynn. "Dus alleen al het feit dat er F35's bestaan, boezemt de tegenpartij angst in."
