ANALYSE – De campagne voor het Franse presidentschap onthulde een grote breuklijn in Europa. De openlijk pro-Europese Emmanuel Macron pleitte voor een sterkere EU, terwijl de zeer eurokritische Marine Le Pen een referendum over een ‘Frexit’ beloofde. De overwinning voor de eerstgenoemde roept daarom interessante vragen op over wat zijn houding zal zijn over het Britse vertrek uit de unie.

Britse krantenkoppen schilderden Macron na de eerste verkiezingsronde af als slecht nieuws voor de Brexit. De Daily Telegraph omschreef hem als “de vaandeldrager voor open grenzen en de liberale internationale economische orde”, terwijl de Guardian en de Financial Times allebei suggereerden dat hij een harde positie zou innemen in de Brexit-onderhandelingen.

Macron gelooft in een sterk Frankrijk in een sterke EU, en zal zijn best doen om de Frans-Duitse motor die de afgelopen jaren zo stotterde nieuw leven in te blazen. Hij wil de eurozone ook sterker maken, met specifieke voorstellen voor een gezamenlijk budget voor de eurozone, alsmede een parlement en een minister van Financiën.

De nieuwe president heeft geen geheim gemaakt van zijn grote onvrede over de Brexit. Hij definieert het als een misdaad die de Britten achterlaat in een positie van dienstbaarheid. Hij heeft herhaaldelijk de integriteit van de vier vrijheden van de Europese Unie benadrukt, en erop aangedrongen dat de Britten niet de krenten uit de pap mogen halen.

Macron is ook erg sceptisch over toekomstige handelsverdragen, gebaseerd op het uitgangspunt dat “de beste handelsovereenkomst voor Groot-Brittannië lidmaatschap van de EU heet“. Deze harde positie was zeer duidelijk toen hij uitlegde dat het Verenigd Koninkrijk slechts kan hopen op een overeenkomst zoals de Canadezen hebben, waarin veel sectoren zijn uitgesloten. De financiële sector met name, zo belangrijk voor de Britten, staat op het punt om van een koude kermis thuis te komen, aangezien Macron elke mogelijkheid op financiële paspoortrechten afwijst.

Tegelijkertijd ziet Macron mogelijkheden voor Frankrijk in de Brexit. In het bijzonder is er de kans om banken, onderzoekers en andere vormen van talent aan te trekken vanaf de andere kant van het kanaal.

Dan is er de Le Touquet-overeenkomst, waarin is afgesproken dat migranten die richting Groot-Brittannië trekken al in Calais met grenscontroles te maken hebben, in plaats van in Dover. Macron heeft er sterk op gehint dat hij zal overwegen deze deal te laten vallen, zodat de Britten het met hun eigen controles moeten doen.

Slecht voor wie?

Maar of Macron daadwerkelijk slecht nieuws is voor de Britse onderhandelingspositie hangt af van de daadwerkelijke betekenis van het nevelige mantra "Brexit betekent Brexit".

Tussen alle heisa door kunnen vier brede standpunten worden onderscheiden: Brexit als een opstapje naar het ontmantelen van de EU, waarin elk land het glorieuze pad van de Britten uit de EU volgt; de 'van twee walletjes'-positie', waarin de Britten uit de EU stappen maar nog wel de voordelen behouden; de 'zachte' Brexit waarin de Britten een nieuwe, nauwe relatie met de EU onderhouden; en de 'harde' Brexit, waarin alle banden worden verbroken en handel binnen het raamwerk van de Wereldhandelsorganisatie plaatsvindt. Macrons overwinning komt met een gemengde zak vol goed en slecht nieuws voor iedereen.

Voor degenen die Le Pen steunden in de hoop dat ze het hele schip tot zinken zou brengen, door de centrale rol die Frankrijk speelt in de EU, is Macrons overwinning slecht nieuws. De EU lijkt voorlopig niet te verdwijnen en de droom van een gloednieuwe wereldorde die uit de as van de EU herboren wordt, komt vooralsnog niet uit.

Macron-aanhangers tijdens de campagne

Foto: Macron-aanhangers tijdens de campagne. EPA

Voor de 'twee walletjes'- en 'zachte Brexit'-supporters is Macrons overwinning, op het eerste gezicht, ook slecht nieuws. Zijn weigering om speciale regelingen of een uitgebreide handelsovereenkomst te treffen met de Britten maken dat overduidelijk. En toch hoeft Macron, hoe contra-intuïtief dat ook klinkt, helemaal niet zulk slecht nieuws te zijn voor de Britten.

Een overwinning voor Le Pen zou de EU in een existentiële crisis hebben gestort, waardoor er veel minder behoefte zou zijn om tijd te spenderen aan de Brexit. Het Verenigd Koninkrijk zou zo laag op de prioriteitenlijst zijn gezet dat een deal nooit in het verschiet zou liggen.

Een overwinning van Macron is daarom niet helemaal slecht nieuws voor de Britten. Hetzelfde geldt voor de 'harde Brexit'. Als Le Pen had gewonnen zouden de Britten terug moeten vallen op de handelstarieven van de Wereldhandelsorganisatie, met een president die vooral gericht zou zijn op Frans protectionisme.

En natuurlijk is de Brexit niet zo'n nationale obsessie voor de Fransen als het is voor de Britten. Veel belangrijkere zaken stapelen zich al op in Macrons postvakje, van een haperende economie tot de terreurdreiging. Hij moet ook nog vechten voor een parlementaire meerderheid, of er eentje bouwen, in juni.

Het zou best zo kunnen lopen dat Macron moet samenwerken met politieke partners die bij hem zullen aandringen op een mildere houding ten opzichte van de Brexit.

Macron zal ongetwijfeld worden verguisd als een hardcore pro-Europeaan die de Britten een goede deal wil ontzeggen, maar laten we hem niet te snel veroordelen als pestkop. Ja, hij zal een harde positie innemen en proberen om een deel van de buit voor Frankrijk te veroveren, maar waarom zou hij niet de beste deal voor zijn eigen land proberen te bewerkstelligen?

Zijn prioriteit is de eurozone en een nieuwe relatie met Duitsland. Het Britse lot is secundair. En laten we niet vergeten dat de onderhandelingen met de Britten zullen worden uitgevoerd door de gehele EU. Frankrijk heeft ongetwijfeld een luide stem, maar het zal niet alle beslissingen zelf nemen. En onder Macron hoeven de Britten in ieder geval niet tot een overeenkomst te komen met een zinkend schip.