ANALYSE – In november vinden de Amerikaanse midterm-verkiezingen plaats voor de Senaat (een derde van de zetels) en het Huis van Afgevaardigden (alle zetels).
De brede S&P 500-index voor Amerikaanse aandelen is sinds 1946 geen enkele keer gedaald in de twaalf maanden die volgden op de midterms. Wordt het unieke presidentschap van Donald Trump ook bijzonder in dit opzicht en doorbreekt het de trend van na de Tweede Wereldoorlog?
Trump verlegt vrijwel iedere week de grenzen van wat een Amerikaanse leider pleegt te doen. Het is gemakkelijk om je iedere keer weer op te winden over de vaak smakeloze, regelmatig onverantwoorde en soms gewoonweg gevaarlijke uitspraken en tweets van de president.
Echter, vergeet niet dat Amerikanen sowieso nogal wat te stellen hebben gehad met hun leiders. Het is eerder uitzondering dan regel dat een president ‘normaal’ is en functioneert. Zenuwinzinkingen, enorme doses medicijnen, krakende lichamen en morele duizeligheid lijken welhaast de maat der dingen in het Witte Huis.
Presidenten hadden zware fysieke problemen die het vervullen van het presidentschap ondermijnden (onder andere Franklin D. Roosevelt en John F. Kennedy), kampten met ernstige psychische aandoeningen (Richard Nixon, Lyndon B. Johnson en Ronald Reagan), waren alcoholist (Johnson en Nixon) en gingen flink over de schreef (onder meer Nixon met Watergate, Reagan met het Iran-Contra-schandaal, Bill Clinton met zijn seksuele escapades en zijn leugens daarover).
Nixon werd op het laatst zelfs zo gewantrouwd door zijn eigen mensen dat ze de zogenoemde nuclear football, het zwarte koffertje met de lanceercodes voor de Amerikaanse kernwapens, van hem weg hielden.
De president wordt steeds machtiger
Gevaarlijk of niet, onverantwoord of niet, lomp of niet, uiteindelijk blijft het zo dat – in de woorden van voormalig president Harry Truman – “the buck stops here”. Trump staat aan de top van de piramide, of we dat nu leuk vinden of niet.
Dat roept de vraag op hoe ver hij kan gaan met zijn beloftes en of hij zijn dreigementen daadwerkelijk ten uitvoer kan brengen zonder teruggefloten te worden door rechters of Congresleden.
Een behoorlijk aantal experts meent dat door de decennia heen presidenten vrijwel altijd een machtiger presidentschap nalieten dan waarmee ze begonnen. Met andere woorden, de uitvoerende macht is met de jaren steeds machtiger geworden. Zo stelde Founding Father Alexander Hamilton dat een krachtig presidentschap nodig was voor het uitvoeren van de wetten.
Tegenwoordig lijkt juist het tegenovergestelde het geval: het presidentschap is zo’n machtige positie geworden, dat het recht iedere keer als een nieuwe president aantreedt radicaal kan veranderen, afhankelijk van de voorkeuren van de bewoner van het Witte Huis. Dus het Oval Office niet als bron van stabiliteit en consistentie, maar oorzaak van onvoorspelbaarheid.
Trump blijft wel zitten
Het Amerikaanse presidentschap wordt weliswaar via de wet op allerlei manieren aan banden gelegd, maar tegelijk geeft de grondwet de president ontzettend veel macht en hebben opeenvolgende presidenten bovendien hun ambt steeds meer gewicht en armslag gegeven, onder andere door creatieve interpretatie van de wet. Daaraan kon of wilde het Congres dan vaak weinig doen of boog het met de president mee.
Experts die beweren dat de checks and balances van het Amerikaanse systeem Trump in bedwang houden als hij volledig over de scheef gaat, zijn mogelijk iets te optimistisch. In elk geval zie ik Trump niet snel ten val komen.
Dit betekent ook dat zolang Trump president is er een onzekere, grijze politieke wolk boven de markten blijft hangen die op ieder moment een hoosbui kan uitstorten.
Oplopende rentes en inflatie
Drukt de politiek de aandelenmarkten dan onherroepelijk naar beneden? Dat is maar de vraag. Trumps acties en de vrees voor een handelsoorlog en geopolitieke spanningen kunnen uiteraard economische weerslag hebben.
De recente oplopende besparingen van de Amerikaanse consumenten kunnen een veeg teken zijn als dit gebeurt vanuit toenemende onzekerheid. Het positieve effect van de belastingverlagingen zal dan voor een groot deel tenietgedaan worden.
Als de verwachtingen over de economische groei hierdoor terugvallen, kan dit voor de Fed reden zijn om pas op de plaats te maken wat betreft verdere verkrapping. In dat geval zullen aandelenkoersen eerst dalen door lagere groeiverwachtingen en grotere politieke onzekerheid omtrent geo- en handelspolitiek, maar daarna kunnen aandelenmarkten juist profiteren van een ruim blijvend Fed-beleid.
Echter, een reëler gevaar is dat als Trump zijn recente koers doorzet, zowel financiële markten als de economie geraakt worden, aangezien door Trumps financieel-economische koers rentes en inflatie oplopen. Door geopolitieke spanningen zal de olieprijs stijgen en hogere importtarieven zullen de inflatie verder doe stijgen. Dan moet de Fed wel verkrappen, ook al komt de economische groei onder druk.
In dit scenario van stagflatie kan Trump een nieuw unicum toevoegen aan zijn lijstje: een aandelenmarkt daalt in de twaalf maanden na de midterms.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ECR Research en heeft zich gespecialiseerd in de repercussies van geopolitieke en politiek-economische ontwikkelingen op de financiële markten.
