- Het Westen heeft tot nog toe de meest zware sancties tegen Rusland niet ingezet: veel Russische banken maken nog gebruik van het internationale betalingssysteem SWIFT.
- Uitsluiting van SWIFT zou vooral vanwege de internationale energiehandel grote gevolgen hebben.
- Volgens financiële specialisten loopt de Russische economie op termijn wel tegen een muur aan: de import wordt onbetaalbaar.
- Lees ook: Poetin zet topeconoom in voor oorlog in Oekraïne – maar economie Rusland kan niet blijven excelleren, volgens analist
Toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, reageerde het Westen met een flink pakket aan economische en financiële sancties in een poging om de Russische economie plat te leggen en Rusland te dwingen de oorlog snel te beëindigen.
Na meer dan twee jaar later duurt de oorlog nog steeds voort en gaat het Kremlin prat op zijn robuuste economie. Dit betekent echter niet dat de sancties niet effectief zijn.
Wat hierbij vooral speelt, is dat het Westen niet tot het uiterste is gegaan, aangezien een belangrijke maatregel achterwege is gebleven: veel Russische banken hebben nog steeds toegang tot het internationale betalingssysteem SWIFT.
Rusland is niet volledig afgesloten van betaalsysteem SWIFT
Tussen februari en mei 2022 hebben de VS en de Europese Unie herhaaldelijk actie ondernomen om de toegang van sommige Russische banken tot SWIFT te blokkeren. Daarbij werden banken die internationale olie- en gasbetalingen verwerken, echter gespaard.
Dat komt doordat Rusland een belangrijke energie-exporteur is, dus het abrupt blokkeren van de toegang van alle Russische banken tot het internationale betalingsverkeer zou wereldwijd enorme gevolgen hebben.
"Er zou veel schade zijn voor niet-Russische banken en andere banken in het internationale banksysteem", vertelt handelsspecialist Alex Capri van de National University of Singapore aan Business Insider. Eerder werkte hij als specialist voor de douane- en handelspraktijk voor Azië van accountant- advieskantoor KPMG.
Internationale handelsfinanciering waarbij meerdere partijen betrokken zijn, heeft te maken met complexe toeleveringsketens. "Als je het hele Russische banksysteem platlegt, zullen andere banken over de hele wereld daar ook de gevolgen van ondervinden, omdat zij de handel in energieproducten en andere grondstoffen financieren", zegt Capri. Het afsnijden van de toegang van alle Russische banken tot het internationale betalingsverkeer is volgens hem "de nucleaire optie".
Als het echter "echt slecht" gaat met de oorlog in Oekraïne, kan het Westen wel meer doen bij het uitsluiten van de toegang van Russische banken tot SWIFT, stelt Capri. Maar mogelijk hoeft het niet zo ver te komen.
Economie van Rusland zit zwaar in de problemen
Ondanks de frustratie van het Westen over de veerkracht van de Russische economie, lijken sancties wel enig effect te hebben. Dit is deels te danken aan zogenoemde secundaire sancties. Het Westen heeft bijvoorbeeld de beperkingen aangescherpt voor bedrijven in derde landen die nog steeds zaken doen met Rusland.
Hoewel Rusland zijn economie tot nu toe overeind heeft kunnen houden, zit de economie van het land op de middellange termijn in "diepe, diepe problemen", zegt econoom Richard Portes van de London Business School tegen Business Insider.
Portes noemde het afkappen van de banden met de "natuurlijke handelspartners" van Rusland - dat wil zeggen landen die relatief dicht in de buurt van Rusland liggen - een groot probleem. "Rusland drijft geen handel met Europa, dus de kansen en mogelijkheden voor nuttige en winstgevende handel, zijn zeer beperkt", aldus Portes.
Rusland is er weliswaar in geslaagd om het grootste deel van zijn olie-export te verleggen van Europa - voorheen zijn grootste markt - naar India en China, maar dat is per saldo minder winstgevend. De verkoopprijzen zijn lager en de logistieke kosten hoger.
"Deze alternatieven kunnen de handel met Europa niet efficiënt en productief vervangen", zegt Portes.
Rusland kampt ook met tekorten aan goed geschoolde arbeidskrachten en investeringen. Dit heeft te maken met een 'brain drain' als gevolg van de oorlog en beperkingen van het Westen op investeringen en handel. "Over vijf jaar krijgt de Russische economie te maken met rampzalige stagnatie", zegt Portes, die voorstander is van strengere sancties.
Rusland teert in op zijn buitenlandse reserves
Een belangrijke vraag is of Rusland over genoeg middelen blijft beschikken om importen te betalen.
"Rusland heeft te maken met een daling van de inkomsten uit de export van energie. Dat wordt gecompenseerd door gebruik te maken van goud en valutareserves bij het financieren van de import en ook door minder te importeren", schrijft financieel analist Alexander Kolyandr in een bijdrage voor de dentank Carnegie Endowment for International Peace. "Maar de reserves zijn niet oneindig en de import kan maar tot een bepaald niveau dalen."
Portes beaamt dit. "De financiering van de import wordt een steeds groter probleem, tenzij Rusland kan profiteren van een sterke stijging van de olieprijs of een andere financiële meevaller."
De centrale bank van Rusland zei in een rapport van afgelopen maart dat Rusland financieel geïsoleerd is geraakt en dat het land afhankelijk is geworden van de Chinese yuan voor de internationale handel.
"Een belangrijk probleem is dat de reserves van buitenlandse valuta opraken en je kunt geen deviezenreserves creëren", aldus Portes.
