De Chinese overheid is bezig met het opzetten van een systeem waarmee ze het gedrag van haar burgers in de gaten kan houden en hen kan beoordelen op basis van hun ‘sociale krediet’.
Het plan werd in 2014 aangekondigd, maar nu gaat de Chinese staat er ook echt werk van maken.
Het programma moet in 2020 volledig operationeel zijn en wordt nu al getest op miljoenen Chinese burgers. Deelname aan de pilot is uiteraard verplicht. De opzet is nu nog gefragmenteerd – sommige programma’s worden uitgevoerd door gemeenteraden, weer andere door commerciële techbedrijven.
Hoe de ranking werkt? Je sociale score kan omhoog of naar beneden gaan, afhankelijk van je gedrag.
De exacte methodologie is geheim, maar er zijn voorbeelden te over van zaken die je ‘sociale punten’ kunnen kosten: slecht rijgedrag in het verkeer, roken in niet-rokenzones, te veel videospellen kopen en online nepnieuws plaatsen.
Aan het puntensysteem zijn de nodige sancties verbonden. Welke straffen krijg je in China wanneer je je sociale krediet verspeelt?
Je krijgt reisbeperkingen opgelegd.
China heeft al een begin gemaakt met het straffen van mensen door hen reisbeperkingen op te leggen.
Zo'n 9 miljoen mensen met lage sociale scores hebben reisrestricties opgelegd gekregen en kunnen geen binnenlandse vluchten boeken of treinkaartjes kopen, aldus Channel News Asia, dat naar officiële statistieken verwijst.
Milder, maar ook naar: het reizen minder comfortabel maken. Zo'n drie miljoen Chinezen mogen wel de trein in, maar kunnen geen businessclasskaartje kopen.
Het systeem beoogt slechte passagiers te straffen. Wat is slecht? Voordringen bij het boarden, zwartrijden en roken waar dat verboden is.
Je internet wordt traag.
Je internet vertragen, het zal je maar gebeuren. Toch is dit volgens Rachel Botsman in China realiteit. Botsman publiceerde vorig jaar een deel van haar boek over techveiligheid op Wired. Hoe het precies werkt is echter nog onduidelijk.
Volgens Foreign Policy monitoren kredietsystemen niet alleen – net als credit trackers – of mensen hun rekeningen op tijd betalen, maar schrijven ze ook een morele dimensie toe aan dat gedrag.
Andere strafbare feiten: te lang videospelletjes spelen, geld verkwisten aan onnodige of 'frivole' aankopen en posts op sociale media. Met name het verspreiden van nepnieuws, over terroristische aanslagen of vliegveldbeveiliging, is strafbaar.
Je kinderen kunnen niet meer naar de beste scholen.
Wegens weigering van militaire dienst is vorig jaar aan zeventien Chinezen de toegang tot hoger onderwijs ontzegd, aldus Beijing News.
De staat zou burgers met een lage sociale score ook kunnen verbieden hun kinderen naar privéscholen te sturen, aldus Botsman. Onduidelijk is of dit sanctiebeleid al wordt toegepast.
Die goede baan kun je wel vergeten.
Individuen die "het vertrouwen beschamen" zouden ook geweerd kunnen worden uit hogere functies bij banken of bij staatsbedrijven.
Volgens Botsman hebben sommige misdrijven, zoals verduistering en fraude, een grote impact op de sociale kredietwaardigheid.
Overnachten in de betere hotels? Ook dat kun je wel vergeten.
Dienstweigeraars mochten niet meer overnachten in bepaalde hotels of bepaalde vakanties boeken. Wie het land niet dient, verdient immers geen welverdiende vakantie.
Maar het systeem werkt ook andersom. Mensen met goede scores krijgen voorrang bij het boeken van hun vakantiebestemmingen. Bijvoorbeeld naar Europa, aldus Botsman.
Een anonieme vrouw zei in 2015 tegen de BBC dat ze een hotel kon boeken zonder borg te hoeven betalen omdat ze een goede score bezat.
Je wordt in het openbaar een slechte burger genoemd.
Naming and shaming is een andere tactiek. In een memo uit 2016 adviseert de Chinese overheid bedrijven om de zwarte lijst te raadplegen voordat ze mensen inhuren of een contract aanbieden.
Maar mensen worden wel door de rechtbanken gewaarschuwd dat ze op die zwarte lijst belanden. En dan hebben ze tien dagen om daartegen in beroep te gaan.
Een prototype van die zwarte lijst circuleert al en is al gebruikt om mensen te straffen.
Op de te scrollen lijst staan aan de linkerkant de namen van individuen, samen met gedeeltelijk zichtbare ID-nummers. Aan de rechterkant staan namen van bedrijven.
Li Xiaolin is een advocaat die in 2015 op de lijst terechtkwam. Xiaolin ontdekte dat hij tijdens een werkbezoek geen vliegtuigticket naar huis terug kon boeken, aldus Human Rights Watch. Evenmin kon hij een creditcard aanvragen.
Bron: Het Chinese Hooggerechtshof
Er is ook een lijst voor goede burgers – iets waarmee je naar verluidt meer matches krijgt op datingsites.
Volgens de BBC pusht Baihe, China's grootste datingsite, profielen van goede burgers.
Braveriken krijgen ook korting op hun energierekening, kunnen spullen huren zonder borg te betalen, en krijgen aantrekkelijkere rentetarieven bij banken.
Dergelijke extraatjes zijn bestemd voor de bevolking van het Oost-Chinese Rongcheng. De gemeenteraad van Rongcheng implementeerde een sociaal kredietsysteem voor haar burgers, wat haar een reportage door Foreign Policy opleverde.
Human Rights Watch noemt het systeem "griezelig", volgens Botsman is het een "uit de hand gelopen futuristische Big Brother". Sommige Chinese burgers zeggen er echter een beter mens door te zijn geworden.
Chen, een 32-jarige ondernemer, zegt tegen Foreign Policy: "Het voelt alsof het gedrag van de mensen het afgelopen half jaar verbeterd is. In het verkeer bijvoorbeeld stoppen we voor zebrapaden. Als je niet stopt, verlies je punten. Eerst maakten we ons zorgen om punten kwijt te raken, nu zijn we eraan gewend."
