Een onvermijdelijke gebeurtenis in het leven is doodgaan en daar zijn de nodige kosten aan verbonden. Althans, als je deze wereld met een passend afscheid wil verlaten. Grofweg kun je kiezen uit een begrafenis of een crematie. Business Insider zocht uit hoe de kosten daarvoor zich tot elkaar verhouden.

De keuze voor begraven of cremeren maak je zelf, om die vervolgens vast te leggen in bijvoorbeeld een testament. Je kunt ook als nabestaande de keuze maken voor een overledene die nooit zijn wensen kenbaar heeft gemaakt.

Hoewel een overlijden doorgaans emotioneel is en er vooral rekening wordt gehouden met wat de overledene zou hebben gewild of wat het beste voelt voor de nabestaanden, kunnen de kosten een rol spelen.

Tegenwoordig kiest zo’n 60 procent van de Nederlanders voor cremeren en 40 procent voor begraven, volgens uitvaartorganisatie Monuta.

De historie van van crematies gaat ver terug, zo is gebleken uit overblijfselen in hunebedden en urnen uit de Romeinse tijd. Met de opkomst van het christendom is begraven eeuwenlang de standaardpraktijk geweest in Europa. Maar in de negentiende eeuw begon dat te veranderen.

Schrijver Multatuli, het pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker, moest na zijn dood in 1887 uitwijken naar een oven in het Duitse Gotha. In 1913 bouwde de ‘Vereeniging tot invoering der Lijkverbranding in Nederland’ - de voorloper van De Facultatieve, dat we kennen van het financiële schandaal rond wijlen ondernemer Henry Keizer - het eerste crematorium. In 1955 werd cremeren in de wet opgenomen, waarna het pas in 1968 gelijkstond aan begraven.

“Voor die tijd werd cremeren, heel Nederlands, gedoogd”, vertelt deskundige Mr. Willem van der Putten aan Business Insider. Van der Putten is gespecialiseerd in lijkbezorgingsrecht en bestuursrecht. “De wet op lijkbezorging verandert eens in de duizend jaar”, chargeert hij. “Er is bewust weinig in vastgelegd, zodat mensen de vrijheid hebben om hun uitvaart zoveel mogelijk naar eigen wens te organiseren.”

Dit is van belang voor het kostenplaatje. Immers, je hebt de vrijheid om af te wijken van de standaard opties en voor goedkopere varianten te kiezen. En je kan hele onderdelen van de uitvaart overslaan. We komen hier later op terug.

Kosten begrafenis versus crematie

Als we uitgaan van de gemiddelde uitvaart, dan stellen de meeste uitvaartorganisaties dat begraven duurder is dan cremeren. De schattingen voor een begrafenis en een crematie lopen uiteen.

Uitvaartverzekeraar Dela gaat bijvoorbeeld uit van gemiddeld 7.500 euro voor een crematie en 9.500 euro voor een begrafenis. Terwijl uitvaartonderneming GUV de gemiddelde kosten in Nederland voor begraven schat op 15.500 euro en die voor een crematie op 9.000 euro. Alleen een graf kost in Nederland al gemiddeld 4.500 euro en een monument zo’n 3.000 euro, aldus GUV.

Begraven is vooral duurder door de kosten die bij een graf komen kijken. Deze bestaan uit de kosten voor grafrechten voor meestal minimaal 10 jaar, onderhoudskosten (van de begraafplaats, niet van het graf), de kosten voor het grafmonument en de vergunning van het grafmonument.

As verstrooien kost ook geld en aan een urngraf of as bijzetten in een columbarium zijn ook jaarlijkse kosten verbonden, maar dit is meestal goedkoper. De kosten voor een graf verschillen sterk per gemeente. Uitvaartverzorger Monuta houdt deze bij in dit overzicht.

Om een idee te krijgen van de gemiddelde uitvaart, hebben we hieronder het verloop uiteengezet waarbij we als het ware de overledene volgen. Daarmee krijg je een beeld van de verschillende onderdelen van een begrafenis, zodat we later kunnen kijken of het goedkoper kan.

We hebben hierbij geen rekening houden met religieuze overwegingen, zoals een christelijke uitvaart of een uitvaart volgens het ritueel van een andere cultuur. De gemiddelde begrafenis of crematie verloopt als volgt:

Overlijden

  • Vaststellen overlijden door arts of gemeentelijke lijkschouwer en registratie bij gemeente met Akte van Overlijden.
  • Laatste verzorging overledene.
  • Eventueel vervoer naar crematorium of rouwcentrum.
  • Opbaren in crematorium of rouwcentrum (maximaal 6 werkdagen met balseming of koeling)

Dag van de plechtigheid

  • Begrafenis: Rouwauto en volgauto's brengen overledene naar begraafplaats of aula waar genodigden wachten. Als de stoet arriveert, loopt de uitvaartverzorger voor de stoet uit. Ook dragers lopen met de rouwauto mee.
  • Begrafenis: Na de ceremonie wordt de overledene naar het graf gebracht op een rijdende baar of dragers die de kist op hun schouders dragen (kunnen nabestaanden zijn of de uitvaartonderneming kan dit verzorgen)
  • Begrafenis: Laatste woorden bij het graf. Mogelijkheid om de kist in het bijzijn van genodigden of nabestaanden te laten zakken en het graf te dichten.
  • Begrafenis: Condoleance in condoleanceruimte van begraafplaats of zelfgekozen plek. Catering.
  • Crematie: Ontvangst van genodigden in ontvangstkamers crematorium en tekenen condoleanceregister. Eventueel individueel afscheid nemen van overledene.
  • Crematie: Kist wordt naar de aula gebracht waar ceremonie start.
  • Crematie: Bijeenkomst in condoleanceruimte of elders en gelegenheid tot condoleren. Catering. Kist gaat naar ovenruimte, eventueel met familie.
  • Crematie: Invoeren van de kist, eventueel in bijzijn van familie.

Overige zaken bij plechtigheid

  • Bloemen
  • Funerair spreker of ritueel begeleider
  • Muziek
  • Rouwkaart
  • Rouwadvertentie
  • Gedachtenisprentje/Bedankkaart
  • Foto- filmreportage
  • USB-stick met filmmateriaal

Na de plechtigheid: grafmonument of bestemming as

  • Begrafenis: monument graf met bijvoorbeeld een zerk en dekplaat.
  • Begrafenis: grafrechten, onderhoud begraafplaats, eventuele vergunning gedenksteen.
  • Crematie: na een maand as ophalen in asbus bij crematorium. As in urn of ander bewaarmiddel (mag alles zijn). As zelf bewaren, verdelen of uitstrooien. Bijzetten in urnenmuur of begraven is mogelijk, dan komen daar ook grafrechten en onderhoudskosten bij.

In het bovenstaande overzicht is te zien dat er nogal wat komt kijken bij een uitvaart. We hebben hier niet eens het op de hoogte brengen van nabestaanden en administratieve rompslomp als het blokkeren van bankrekeningen en het regelen van de erfenis meegenomen.

In de meeste gevallen wordt een uitvaartverzorger ingeschakeld die de eerste gesprekken met de familie voert om de laatste wensen van de overledene te bespreken en de uitvaart te regelen en te begeleiden. Hiervoor wordt een aannametarief of basistarief gehanteerd dat verschilt per uitvaartonderneming.

Welke diensten onder het aannametarief vallen, varieert ook. Soms is dit bijvoorbeeld inclusief de laatste verzorging van de overledene en het vervoer van de overledene naar het rouwcentrum.

Maar in principe hoef je geen uitvaartonderneming in te schakelen. Zoals gezegd laat de wet veel vrijheid om de uitvaart van A tot Z zelf te regelen op jouw manier. Al is het misschien niet handig om dan de uitvaartverzorger achterwege te laten, aangezien die veel zorg uit handen neemt. Wellicht is het logischer om andere onderdelen te schrappen of te wijzigen zodat je goedkoper uit bent.

Technische crematie en zelf dode vervoeren

Zo bestaat er zoiets als een technische crematie, waarbij de overledene als het ware vanuit de koeling rechtstreeks de oven ingaat. Er komt geen ceremonie aan te pas. Dela heeft aan Business Insider laten weten dat er ook een technische begrafenis bestaat, waarbij de overledene van koeling naar graf gaat zonder ceremonie. Daarnaast kun je de kist inruilen voor een goedkopere lijkwade en zou je voor 'eigen vervoer' kunnen zorgen in plaats van een rouwauto.

Want ja, dat mag, zegt uitvaartdeskundige Van der Putten tegen Business Insider. Je mag een lijk zelf vervoeren naar de laatste rustplaats. "Vroeger moesten gemeenten hiervoor regels opstellen volgens de Wet op de lijkbezorging, maar sinds 1991 niet meer omdat vrijwel niemand voor ongepast vervoer kiest." En wat gepast vervoer is, kan uiteenlopen.

Op Uitvaart.nl, waar Van der Putten advies geeft, luidt het antwoord 'ja' op de vraag of een overledene in een aanhangwagen vervoerd kan worden. Bekender is de koets met paarden, waar Van der Putten een landelijke variant van kent: de rouwkoe. De kans is groot dat je het vervoer zelf mag invullen, al sluit Van der Putten niet uit dat er enkele gemeenten zijn die nog regels handhaven, zoals het gebruik van een rouwauto.

Kist timmeren

Op internet staan ideeën voor een doe-het-zelf-uitvaart, met een instructie voor het timmeren van een kist. Van der Putten vraagt zich af of je dat moet willen. "Een vriendin die wist dat ze niet lang meer te leven had, heeft zelf een kist getimmerd en zij was meubelmaakster. Dan denk je dat het goed gaat, maar dat bleek toch niet helemaal zo te zijn. Een bevriende ingenieur twijfelde of de kist haar wel kon dragen en heeft deze nog verstevigd zodat ze niet door de bodem zou zakken."

In de wet staat ook niet dat de overledene opgebaard en gekoeld of gebalsemd moet worden. Maar het is wel wettelijk bepaald dat een lichaam vanaf 36 uur en binnen zes werkdagen (acht dagen) na overlijden begraven of gecremeerd moet worden. Een koeling of licht balsemen is in dat opzicht wel aan te raden.

In de onderstaande tabellen hebben we de gemiddelde kosten per uitvaartonderdeel in 2023 op een rij gezet, zodat je kunt zien wat je kunt besparen. Deze gemiddelde kosten zijn geschat door Uitvaart.nl en de Consumentenbond, die deels Uitvaart.nl als bron heeft.

Daarnaast hebben we de schatting van de gemiddelde landelijke kosten van uitvaartverzorger GUV uit Gelderland meegenomen. Deze vind je in de derde kolom. Dit zijn dus niet de tarieven die deze uitvaartverzorger zelf hanteert, maar hun schatting van de landelijke kosten op basis van onderzoek en ervaring.

Gemiddelde kosten per onderdeel

We beginnen met de onderdelen die van toepassing zijn net na het overlijden. De tabel hieronder toont de gemiddelde kosten per onderdeel.

Te zien is dat je bijvoorbeeld een paar honderd euro kan uitsparen door zelf de laatste verzorging op je te nemen. Sommige mensen vinden het sowieso fijn om een dierbare de laatste zorg te geven. Ook met thuis opbaren of niet opbaren kun je een paar honderd euro goedkoper uit zijn.

We moeten natuurlijk niet vergeten dat het lichaam nog in een kist moet. Je kunt ook voor een ander omhulsel kiezen, zoals een lijkwade, rieten mand of een 'levende doodskist bestaande uit schimmels'. We hebben hier de prijzen van enkele de gangbare opties op een rij gezet.

Zoals je ziet kun je fors besparen door voor een lijkwade te kiezen, en dan niet de handgeweven variant natuurlijk. Met een eenvoudige eikenfineer kist blijven de kosten mogelijk ook binnen de perken.

De overledene moet op plaats van zijn eindbestemming komen. Hieronder hebben we de kosten van onder meer een rouwauto, volgauto's en dragers op een rij gezet.

Deze hele post kun je zelf invullen door voor eigen vervoer te en eventueel dragers te zorgen. Als de kist op de schouders wordt gedragen, dan worden zes dragers aangeraden. Wordt de overledene op een baar naar de laatste rustplaats gebracht, dan zijn vier dragers nodig.

Wordt de overledene gecremeerd, dan geven de posten in de onderstaande tabel een beeld van het kostenplaatje. We hebben hierin nog niet de aankleding van de afscheidsbijeenkomst meegenomen, zoals bloemen en catering.

Zoals je ziet is een technische crematie zonder ceremonie de helft goedkoper. Een bijeenkomst zou je bijvoorbeeld ook thuis of elders kunnen organiseren. De as hoeft ook niet per se in een urn, wat ook weer geld bespaart. Je kunt de as eventueel zelf bewaren of uitstrooien bij het crematorium, wat relatief goedkoop is.

Door naar begraven. Hieronder hebben we wederom de kostenposten op een rij gezet, waarbij we de aankleding van de afscheidsbijeenkomst buiten beschouwing hebben gelaten.

Te zien is dat je wat betreft grafbedekking niet eens zoveel duurder uit hoeft te zijn dan bij een crematie, als je een eenvoudige grafbedekking van 350 euro tegenover een keramieken sierurn van ongeveer dezelfde prijs zet. Maar de grootste kostenpost is het graf, waarbij de goedkoopste optie een algemeen graf voor 10 jaar is voor gemiddeld 1.500 euro. Nogmaals, de kosten verschillen sterk per gemeente. Je kunt deze terugvinden in dit overzicht van Monuta.

Wellicht wil je als nabestaande niet zoveel besparen dat er geen afscheidsbijeenkomst is. Hieronder hebben we de kosten voor een bijeenkomst op een rij gezet. Denk hierbij aan kosten voor de aankondiging, zoals rouwkaarten en rouwadvertenties, en aan de aankleding, waaronder bloemen, catering en muziek.

Zoals je ziet kun je hier besparen, bijvoorbeeld door dierbaren te laten spreken en voor eenvoudige bloemen en simpele catering te kiezen. Je zou de afscheidsbijeenkomst ook helemaal kunnen skippen, maar daarmee wordt een afscheid wel heel sober.

Belangrijk is om te weten dat er andere opties zijn dan bovenstaande, en dat een afscheidsbijeenkomst ook op een ander moment in bijvoorbeeld de tuin kan worden gehouden.

Lees ook: Crematie €60 tot €100 duurder door hoge gasprijs: DELA mikt op elektrische ovens