Goed geïsoleerde woning te warm in de zomer

Deze week wordt het extreem heet met temperarturen van boven de 35 graden. In huis kan het dan behoorlijk heet worden. Soms zijn het juist de bewoners van goed geïsoleerde, energiezuinige woningen die wegsmelten als het kwik stijgt.

Smelten doet hij niet, maar Cees Cornelissen vindt zijn woning wel aan de warme kant. Het nieuwbouwhuis in Alkmaar waar hij sinds 2012 met zijn vrouw woont, stamt nog uit de tijd dat bij de bouw vooral werd gedacht aan warmte binnenhouden.

En dat was ook waar Cornelissen zijn vrouw op gefocust waren. “Tijdens onze zoektocht vonden we isolatiewaarden belangrijk. We dachten aan de wintertijd waarin je wil dat het warm blijft in huis.”

Daar voldoet de woning helemaal aan. Cornelissen heeft weinig stookkosten, zeker voor een vrijstaand huis. “Zodra de zon gaat schijnen in de winter, gaat de verwarming uit”, vertelt hij. “We verbruiken heel weinig gas. Het huis warmt snel op en de warmte blijft goed binnen.”

Maar dat laatste blijkt ook een nadeel op warmere dagen. "Als het zomer is, komt de temperatuur niet onder de 24 à 25 graden", zegt Cornelissen. "Wel hebben we zonwering aan de westkant aangebracht. Als we die vanaf 12 uur naar beneden doen, houd je heel wat tegen. Dat scheelt 2 tot 3 graden. Maar met de huidige zomers is het al snel een paar weken lang ver boven de 20 graden. Dat krijgen we dan wel in huis."

Op zulke dagen is de woning voor Cornelissen te warm. "Maar als je mijn vrouw ernaar zou vragen... Zij houdt van lekker warm en heeft er geen last van. Het is ook een persoonlijke kwestie." Toch is hij lang niet de enige die zijn nieuwbouwwoning te warm vindt in de zomer.

Utrechters lopen in onderbroek

Vorig jaar augustus vroegen Utrechters zich af of hun nieuwbouwappartementen in de Cartesisusdriehoek niet té goed geïsoleerd zijn. "Als de zon schijnt, warmt het hier zo op. Zelfs als het buiten een paar graden boven nul is, kan het hier binnen zomaar 26 graden worden", zei een bewoner tegen RTV Utrecht. De lokale omroep maakte een reportage over de appartementen waarin veel bewoners in onderbroek rondlopen vanwege de hitte.

Dat klinkt grappig, maar te warme woningen zijn een serieus probleem. Bijna tien miljoen Nederlanders wonen in een huis dat in de zomer te warm wordt, bleek vorig jaar uit onderzoek van EenVandaag en Investico. Onder hen ook twee miljoen ouderen die daardoor extra gezondheidsrisico's lopen.

In het onderzoek is gekeken naar de hittescore van woningen, de zogenoemde TOjuli-eis. Nieuwbouw moet voldoen aan de eisen voor energieneutraal bouwen. Sinds 2021 valt hier ook de TOjuli-eis onder. Deze houdt niet alleen rekening met de hoeveel energie die een woning nodig heeft voor verwarmen, koelen en verbruik door installaties, maar ook wat het risico is op oververhitting.

Maatregelen die kans op oververhitting verkleinen

Oververhitting is een groter risico sinds klimaatverandering ervoor zorgt dat de gemiddelde temperatuur in Nederland stijgt en daarmee ook het aantal warme en tropische dagen. Dit valt samen met gebouwen die steeds beter geïsoleerd en energiezuiniger zijn. Zonnestralen dringen binnen, maar de warmte die ze geven kan niet meer ontsnappen.

De TOjuli-eis moet voorkomen dat woningen te warm worden. Huizen met een hittescore tot en met 1,20 voldoen aan de eis. Dit betekent dat het risico op oververhitting voldoende kan worden beperkt met verschillende maatregelen, zoals:

• Zonwering: rolluiken of screens die het zonlicht buiten houden
• Dakoverstek: zorgt voor schaduw boven het raam waardoor het zonlicht niet binnendringt.
• Zonwerend glas: laat minder zonne-energie door
• Gunstige oriëntatie van de woning: De oriëntatie van de ramen ten opzichte van de zon heeft invloed op de hoeveelheid warmte die binnenkomt.
• Kleine ramen: laten minder warmte van de zon binnen
• Airco of warmtepomp warmee je actief kan koelen

De ene maatregel is beter dan de andere, omdat sommige ingrepen de energieprestatie van de woning negatief beïnvloeden, zoals koelen met een airco.

'Glaspartijen tot aan de grond toe'

De woning van Cornelissen heeft energielabel A, maar voldoet mogelijk niet aan de TOjuli-eis, zoals veel huizen die vóór 2021 zijn gebouwd. Nederland had vroeger minder te maken met tropische temperaturen. Wij houden van doorzonwoningen die veel licht doorlaten. Ze zijn niet gemaakt voor de genadeloze zonnestralen waar steden en dorpen in (sub)tropische landen wel rekening mee houden, met kleine ramen, witte gevels en luiken.

"We hebben grote glaspartijen tot aan de grond toe", vertelt Cornelissen. "Dat vinden we harstikke fijn want daardoor is de woning heel licht. Maar het laat ook veel zonlicht door en ik had niet ingeschat dat de woning daardoor zo warm worden. Achteraf was het beter geweest als we bij de bouw voor zonwerend glas hadden gekozen, dat was toen wel een optie. Maar onze gedachten gingen destijds meer uit naar isoleren voor de winter."

Wat Cornelissen verder doet om de woning te koelen? Dat is het probleem. Je kan er niet zoveel aan doen. De warmte blijft in de muren zitten. We hebben de zonwering en een fan aan het plafond, maar die verplaatst alleen lucht. Alleen als je eronder zit voel je iets van verkoeling. We hebben geen aircondtioning."

Slapen doet Cornelissen aan de oostkant van de woning. De logeerkamer aan de westkant wordt relatief weinig gebruikt omdat die te warm wordt. "De warmte is niet altijd prettig, maar alles went", relativeert hij.

Afkoelen? Zorg voor buitenzonwering, houd ramen dicht en lucht 's nachts

De Hogeschool van Amsterdam heeft in onderzoek gedaan naar welke factoren invloed hebben op de daadwerkelijke temperatuur in woningen tijdens (extreem) warm weer. Hierbij is de temperatuur in 11 huishoudens gemeten tijdens een hittegolf. Ook hebben de bewoners bijgehouden hoe zij gehandeld hebben.

• Uit het onderzoek kwam naar voren dat zonwering in de omgeving en het handelen van bewoners de grootste invloed hadden op de temperatuur in de woning.
• In ruimten die beschut werden door bebouwing of begroeiing, zoals een boom, lag de gemiddelde temperatuur rond de 24 graden. Bij ruimten zonder beschutting lag de temperatuur 2 tot 4 graden hoger.
• Zonwering werkt goed om de temperatuur laag te houden, waarbij buitenzonwering het best werkt. Denk aan screen, luik of scherm.
• Ventileren kan een temperatuurverschil van 5,5 graden opleveren. Het gunstigst is overdag ramen dicht, 's nachts ramen open. 's Ochtends luchten had geen verkoelend effect.
• Doorluchten door de ramen tegen elkaar open te zetten aan het eind of begin van de dag, heeft alleen effect bij matig warm weer. Bij een hittegolf kan de temperatuur juist stijgen.
• Een niet-geïsoleerd dak geeft veel hitteproblemen, maar met een geïsoleerd dak kan de hitte weer blijven hangen. Hierbij is het belangrijk dat bewoners 's nachts doorluchten.

LEES OOK: Het wordt tropisch warm: op deze 8 manieren proberen Nederlanders hun woning te koelen