Bijna zes maanden na de verkiezingen zijn PVV, VVD, NSC en BBB het eens geworden over de vorming van een nieuw, rechts kabinet. “We hebben een onderhandelaarsakkoord”, zei PVV-leider Geert Wilders woensdag nadat de vier partijleiders de laatste hobbels hadden opgelost.

De PVV-fractie heeft unaniem ingestemd met het hoofdlijnenakkoord, maakt Wilders bekend nadat hij de afspraken met hen had doorgenomen. Wilders spreekt van “een blije fractie”.

Ook de fractie van de BBB is akkoord. Partijleider Van der Plas zei na afloop van de fractievergadering dat er “nog wat puntjes zijn die we willen bespreken, maar dat zijn kleine zaken”.

De fractie van NSC is er ook uit en stemt unaniem in, maar volgens partijleider Pieter Omtzigt zijn er “nog wel enkele kleine puntjes die mogelijk anders kunnen worden geformuleerd”.

De fractie van de VVD stemde als laatste ook in met het akkoord.

Nu het akkoord definitief is, kan het samen met het eindverslag van de informateurs naar de Tweede Kamer. Kamervoorzitter Martin Bosma neemt de stukken nog in de nacht in ontvangst, waarna ze publiek worden. Donderdagochtend geven de partijleiders een toelichting op de plannen.

De komende dagen zal PVV-leider Geert Wilders de naam van de formateur bekendmaken, die een nieuw kabinet gaat samenstellen. Naar verwachting is dat Ronald Plasterk, een oud-PvdA-minister die bij het begin van de formatie betrokken was. Ingewijden bevestigen zijn naam, maar officieel wil niemand iets zeggen.

De belangrijkste punten uit het regeerakkoord

De nieuwe regering neemt flink wat beleid op de schop. Dit zijn belangrijke punten uit het hoofdlijnenakkoord.

1) Eigen risico gehalveerd

Het eigen risico van de zorgverzekering wordt meer dan gehalveerd, van de huidige 385 euro naar 165 euro per jaar, staat in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. Die verlaging gaat wel pas in vanaf 2027.

Het verlagen van het eigen risico moet volgens de partijen het mijden van zorg beperken en drempels wegnemen voor langdurig en chronisch zieken.

De PVV pleit al jaren voor het schrappen van het eigen risico. Maar VVD en NSC gaven eerder aan het eigen risico te willen behouden, want afschaffen zou naar schatting zo'n 6 miljard euro per jaar kosten.

2) Voorrang geven aan nieuwbouw woningen

 De vier partijen die met elkaar een kabinet gaan vormen, willen vaart maken met de bouw van nieuwe woningen. In het hoofdlijnenakkoord dat ze in de nacht van woensdag op donderdag hebben gepresenteerd, staat dat de bouw kan worden versneld door meer grond beschikbaar te stellen. En als er sprake is van concurrentie om grond, dan gaat woningbouw boven windmolens, schrijven PVV, VVD, BBB en NSC.

3) Maximumsnelheid naar 130 km per uur

De maximumsnelheid op de snelweg gaat waar dat kan weer terug naar 130 kilometer per uur. Dat hebben PVV, VVD, NSC en BBB afgesproken in het regeerakkoord op hoofdlijnen. De maximumsnelheid op snelwegen is op dit moment overdag beperkt tot 100 kilometer per uur, in verband met de te hoge stikstofneerslag in veel kwetsbare natuurgebieden.

De vier partijen zeggen verder in het akkoord dat actie nodig is om de bereikbaarheid in heel Nederland op orde te houden en verder te verbeteren. Daarbij telt elke regio, benadrukken ze. Zo vinden PVV, VVD, NSC en BBB dat bij besluiten over spoorverbindingen niet alleen de focus moet liggen op de grote steden, maar dat per regio moet worden bekeken wat er nodig is. Ook moet het busvervoer tussen dorpskernen in het landelijk gebied beter, staat in het hoofdlijnenakkoord.

Het nieuw te vormen kabinet wil ook dat de aanleg van de Lelylijn doorgaat, de spoorverbinding tussen Noord-Nederland en Lelystad waarover al jaren wordt gesproken. Onlangs keurde het Europees Parlement de treinverbinding goed. De vier partijen willen dat de bouw van de lijn begint in Groningen, hebben ze in het akkoord vastgelegd. Daarin pleiten ze ook voor het aansluiten van vijf treinstations op het netwerk van internationale hogesnelheidslijnen. Welke stations dat moeten worden staat niet vast, maar Hengelo, Venlo, Heerlen, Groningen en Zwolle worden als voorbeeld genoemd.

Wat betreft de luchtvaart willen PVV, VVD, NSC en BBB naar eigen zeggen de rechtsbescherming van omwonenden van Schiphol op orde brengen, verwijzend naar de geluidshinder die deze mensen ervaren. De "netwerkkwaliteit" van de luchthaven moet wel behouden blijven, zeggen ze. "Zo is op langere termijn doorgroei mogelijk met stillere en schonere vliegtuigen."

4) Bezuiniging van €100 miljoen op publieke omroep

 De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) moet vanaf 2026 structureel 100 miljoen euro inleveren, hebben PVV, NSC, BBB en VVD afgesproken in het hoofdlijnenakkoord. De partijen willen dat de NPO inzet op digitalisering en het bereiken van een jonger publiek.

De publieke omroep moet worden hervormd "zodat de journalistiek - inclusief het veelzijdig aanbod - kwalitatief hoogwaardig vormgegeven en gewaarborgd wordt", staat in het akkoord. "Toekomstbestendigheid en transparantie van kosten staan daarbij voorop."

De NPO krijgt momenteel ruim 960 miljoen euro.

5) Geen hogere CO2-heffing voor bedrijven

 Het plan om grote vervuilende bedrijven vanaf 2028 meer te laten betalen voor hun CO2-uitstoot gaat van tafel. PVV, VVD, NSC en BBB hebben afgesproken dat die aangekondigde verhoogde CO2-heffing wordt teruggedraaid, schrijven ze in het akkoord op hoofdlijnen dat in de nacht van woensdag op donderdag is gepubliceerd.

In april werd bekend dat het demissionaire kabinet de heffing op een deel van de CO2-uitstoot van vervuilende bedrijven vanaf 2028 verder wil verhogen, om die bedrijven ertoe aan te zetten sneller te vergroenen. Met het geld dat de maatregel zou opleveren, zouden bedrijven met een lagere uitstoot worden ontzien, was het idee.

6) Geen gedwongen krimp veestapel

Gedwongen krimp van de veestapel is niet aan de orde en ook gedwongen onteigening van boeren niet. Dat staat in het hoofdlijnenakkoord dat PVV, VVD, BBB en NSC zijn overeengekomen.

Voor elk agrarisch bedrijf moet apart worden vastgesteld aan welke doelen ze moeten voldoen aangaande natuur, waterkwaliteit, klimaat en luchtverontreiniging.

Niet elk gebied in Nederland hoeft meer als kwetsbaar te worden bestempeld. Dat geeft meer ruimte om mest te kunnen uitrijden en zo meer stikstof te mogen uitstoten.

Voor boeren, tuinders en loonwerkers komt de rode diesel terug, dat is diesel waarop een aanzienlijk lagere accijns wordt geheven.

7) Geen strikte doelen voor reductie stikstof

Stikstof reduceren blijft nodig als de natuur daar aantoonbaar om vraagt, schrijven de vier partijen. Ze omarmen daarbij enkele voorstellen die eerder in de Tweede Kamer zijn geopperd, zoals een ondergrens bij de berekening van stikstofneerslag en het vervangen van de zogeheten kritische depositiewaarde die aangeeft wanneer natuur lijdt onder te veel stikstof.

Boeren krijgen zelf een belangrijkere rol in het natuurbeheer en moeten volgens het akkoord meer vrijheid krijgen om te bepalen hoe ze natuurdoelen halen. Voor natuurbeheer door boeren wil de coalitie jaarlijks 500 miljoen euro uittrekken.

8) Geen verplichting tot aanschaf warmtepomp bij vervangen cv-ketel vanaf 2026

Huiseigenaren worden in de toekomst niet verplicht om een warmtepomp aan te schaffen als ze hun cv-ketel vervangen. In het hoofdlijnenakkoord dat PVV, VVD, BBC en NSC zijn overeengekomen, staat dat dit plan van het demissionaire kabinet wordt geschrapt.

De maatregel hield in dat mensen met een koopwoning vanaf 2026 een hybride warmtepomp of een duurzaam alternatief zouden moeten kopen bij vervanging van hun verwarmingsketel. Een hybride warmtepomp is een soort combinatie van een warmtepomp en een cv-ketel.

9) Spreidingswet wordt ingetrokken bij asielbeleid

De PVV, VVD, NSC en BBB willen het hele stelsel van asiel en migratie hervormen, schrijven ze in het hoofdlijnenakkoord. De partijen spreken van "het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit". Daarvoor sneuvelt de fel bevochten en al door beide Kamers aangenomen spreidingswet van demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (VVD).

In plaats daarvan komt een tijdelijke Asielcrisiswet "met crisismaatregelen om de acute instroom en opvang van asielzoekers voor de komende tijd te bestrijden". Voor een periode van maximaal twee jaar worden asielzoekers gedwongen zich te registreren en wordt de asielaanvraag opgeschort. De opvang wordt tijdens de opschorting beperkt en versoberd, staat in het akkoord.

De asielvergunning voor onbepaalde tijd wordt afgeschaft en de vergunning voor tijdelijk verblijf wordt aangepast. Asielzoekers die zijn afgewezen, worden "zo veel mogelijk, ook gedwongen, uitgezet". Ook krijgen statushouders geen voorrang meer bij het toewijzen van sociale huurwoningen.

Automatische gezinshereniging wordt eveneens geschrapt en het aantal mensen dat mag nareizen wordt "fors beperkt".

De samenwerkende partijen verwachten dat de jaarlijkse uitgaven uiteindelijk met 1 miljard euro dalen als minder asielzoekers naar Nederland komen.

"Het is hard nodig grip te krijgen op arbeidsmigratie", vinden de beoogde coalitiepartijen. Ze willen daarom kritisch kijken "wie wij nodig hebben en wie ons nodig heeft". Dat zal bijvoorbeeld gebeuren als nieuwe bedrijven zich hier gaan vestigen. Daarnaast zijn ze van plan om maatregelen te nemen tegen malafide uitzendconstructies. Kennis- en studiemigratie mag ook een tandje minder van de coalitie in wording.

10) Regionaler kiesstelsel

 Een nieuw kiesstelsel voor de Tweede Kamer moet de "regionale band tussen kiezers en gekozenen" versterken. Dat schrijven PVV, VVD, NSC en BBB in hun akkoord. Een wetsvoorstel moet nog dit jaar worden ingediend, zodat het voor de volgende verkiezingen kan ingaan.

NSC pleitte in zijn verkiezingsprogramma ook voor een kiesstelsel met sterkere regionale invloeden. Een vast aantal Kamerzetels wordt daarin niet verdeeld met stemmen door het hele land, maar met stemmen uit regio's. Regio's met meer inwoners krijgen meer zetels. De rest van de zetels moet zo worden verdeeld dat de zetelverdeling in de Tweede Kamer een afspiegeling blijft van de stemmen in heel Nederland.

Politicoloog Tom van der Meer uitte eerder in het politicologische blog StukRoodVlees kritiek op het idee: "Het systeem dwingt alle kiezers tot het uitbrengen van een regionale voorkeurstem. Maar dat gaat ten koste van de mogelijkheid om een andersoortige voorkeurstem uit te brengen, bijvoorbeeld op basis van de waardering voor een politicus, of diens expertise, geslacht, beroepssector, migratie-achtergrond, of activisme."

11) Rustig aan met klimaatbeleid

De coalitie in wording wil zich met klimaatbeleid houden aan de bestaande afspraken, maar vindt het niet nodig om in Europa voorop te lopen. In het hoofdlijnenakkoord is te lezen dat zij tegen nieuwe klimaatregels zijn die een schepje bovenop de Europese afspraken doen. Verder moet klimaatbeleid vooral "draagbaar, haalbaar en uitvoerbaar" zijn.

Dat laatste willen PVV, VVD, NSC en BBB bijvoorbeeld bereiken door huishoudens en kleine ondernemers te helpen om hun woningen en bedrijfspanden te verduurzamen. De partijen vinden het nog steeds een goed idee om elektrisch rijden te stimuleren, maar vinden dat daarbij ook rekening moet worden gehouden met fossiele rijders.

De partijen kondigen verschillende maatregelen aan die ervoor moeten zorgen dat de "leveringszekerheid" van energie wordt "veiliggesteld". Zo willen ze langetermijncontracten afsluiten voor gas en ook reserves aanleggen van deze brandstof. De gaswinning in de Noordzee wordt opgeschaald.

De coalitie in wording is ook van plan om meer de nadruk te leggen op klimaatadaptatie, oftewel maatregelen om het land voor te bereiden op de verwachte klimaatverandering. Een van hun voorstellen is om bestaande plannen voor dijkbescherming en rivierbeheer kritisch tegen het licht te houden.

12) Stoppen met Nationaal Groeifonds

De nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB stopt met het Nationaal Groeifonds. In het hoofdlijnenakkoord spreken de partijen van "uitfaseren". De eerste drie rondes worden nog nagekomen, maar de geplande vierde en vijfde ronde vervallen. De vier partijen geven daarmee 6,8 miljard euro minder uit dan de bedoeling was van het demissionaire kabinet.

Met het geld in het Groeifonds investeert het kabinet miljarden in projecten die bijdragen aan onder meer digitalisering en ontwikkeling van innovatieve technologie voor de gezondheidszorg, onderwijs en energietransitie.

De afgelopen maanden bestond er al onduidelijkheid over het voortbestaan van het fonds. Onder druk van de formerende partijen had demissionair economieminister Micky Adriaansens de vierde ronde al op pauze gezet. Wat haar betreft was dit niet het einde van het fonds, liet ze ondanks nog weten. Het zou juist goed zijn voor de innovatiekracht van Nederland.

Ook bedrijven en kennisorganisaties maakten zich al grote zorgen over een mogelijk eind van het fonds.

Financieel beleid: per saldo bijna €5 miljard bezuinigingen per jaar

De formerende partijen hebben in hun hoofdlijnenakkoord afgesproken om uiteindelijk 14,7 miljard euro per jaar te bezuinigen. Daar staat ook 14,7 miljard euro aan extra uitgaven (lastenverlichtingen en investeringen) tegenover. Dat gaat samen met lastenverzwaringen van 4,6 miljard euro.

Per saldo gaan de uitgaven uiteindelijk met 4,7 miljard euro per jaar omlaag. De bezuinigingen, extra uitgaven en lastenverzwaringen gaan vanaf 2025 elk jaar een stap omhoog, totdat die zijn opgebouwd tot de genoemde bedragen.

De beoogde coalitiepartijen willen de lasten voor werkenden met middeninkomens verlagen. Dat kost 2 miljard euro, meteen al vanaf 2025. Ook willen ze al vanaf volgend jaar het kindgebonden budget en de huurtoeslag verhogen. Vanaf 2027 halveren ze het eigen risico in de zorg, tot 165 euro per jaar. Tot dan wordt het huidige eigen risico van 385 euro bevroren.

Vanaf begin 2027 komt er ook meer geld voor de ouderenzorg en wordt daarnaast het afschaffen van de inkoop van eigen aandelen teruggedraaid. De accijnsverlaging op brandstoffen wordt verlengd tot en met 2025. De coalitie in wording wil ook extra uitgeven aan Defensie, oplopend tot 2,4 miljard euro per jaar, zodat Nederland voldoet aan de NAVO-norm.

Om geld te besparen willen de partijen uiteindelijk 1 miljard euro bezuinigen op het ambtelijke apparaat in Den Haag, onder meer door minder externe inhuur van communicatiebureaus. Een bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking moet over twee jaar zo'n 2,4 miljard euro structureel opleveren. De verhoging van het minimumloon wordt definitief teruggedraaid. De Eerste Kamer schoot deze wet onlangs al af. Het moet de uitgaven verminderen met jaarlijks 800 miljoen euro.

Daarnaast wil de beoogde coalitie inzetten op lagere afdrachten aan de Europese Unie. Die moeten vanaf 2028 structureel 1,6 miljard euro per jaar lager worden dan is geraamd.

De beperking van de asielinstroom zal uiteindelijk tot 1 miljard lagere kosten leiden, verwachten de partijen. Veel geld wordt bespaard - oplopend tot 2 miljard euro - door minder subsidies te verstrekken aan onder meer duurzame energie. Geld wordt ook bespaard met een verhoging van het collegegeld van langstudeerders en het terugdringen van studenten uit het buitenland.

Als lastenverzwaringen stellen de vier partijen voor om het verlaagde btw-tarief op logies af te schaffen. Alleen voor kampeerterreinen blijft het lage tarief overeind. Het brengt jaarlijks zeker 1,2 miljard euro in het laatje.

Ook gaan mensen meer betalen voor cultuur, omdat ook hier het lagere btw-tarief wordt afgeschaft, behalve voor bioscopen en dagrecreatie. Vanaf 2027 komt er een vliegbelasting, afhankelijk van de afstand.

Lange formatie tussen PVV, VVD, NSC en BBB

De onderhandelende partijen hebben vorige week maandag de eindsprint ingezet in de formatie. Met uitzondering van donderdag (Hemelvaart) en zondag hebben zij sindsdien lange dagen onderhandeld, de laatste dagen tot in de late avond of nacht. Vooral de financiële puzzel was volgens de informateurs moeilijk om te leggen.

In de nacht van dinsdag op woensdag zei PVV-leider Geert Wilders dat de formatiegesprekken niet meer fout konden gaan. Woensdag kwamen de partijen weer bij elkaar om de "puntjes op de i" te zetten. Die afrondende gesprekken duurden langer dan verwacht. NSC had oorspronkelijk om 13.00 uur een fractieoverleg ingepland om het akkoord te bespreken. Maar de partijen meldden pas tegen 16.30 uur dat ze eruit waren.

LEES OOK: Wilders ziet het niet meer fout gaan met akkoord over nieuw kabinet – informateurs houden nog slag om de arm