Catalonië is sinds de vijftiende eeuw vrijwel onafgebroken deel van het Spaanse koninkrijk. Nu willen separatisten een eigen republiek stichten.
Een meerderheid van de Catalanen sprak zich donderdag opnieuw uit voor afscheiding van Spanje. Tijdens de regionale parlementsverkiezingen hebben de drie partijen die onafhankelijkheid nastreven samen 70 van de 135 zetels veroverd, een nipte meerderheid dus.
Dat is een klap voor de Spaanse premier Mariano Rajoy, die in oktober het Catalaanse kabinet afzette na een onwettig referendum.
Catalonië is met 32.000 vierkante kilometer kleiner dan Nederland en telt 7,5 miljoen inwoners. De hoofdstad is Barcelona en de meeste Catalanen wonen in of rond de stad (1,6 miljoen inwoners.). De metropool telt 4,7 miljoen mensen.
Volgens peilingen is ruim 40 procent van de Catalanen voorstander van afscheiding van Spanje en bijna 50 procent tegenstander. De rest weet het niet.
Waarom komt die Catalaanse onvrede eigenlijk vandaan? Daarvoor zijn drie hoofdredenen:
1. Politiek
Separatisme was tot 2012 geen prioriteit in politiek Catalonië waar er lange tijd slechts naar schatting 15 tot 20 procent voorstander van was. Eind jaren zeventig stemden de Catalanen vrijwel unaniem voor de grondwet van 1978 die de regio ruime autonomie verleent.
In 2006 is de autonomie verder uitgebreid. Maar een deel hiervan werd in 2010 teruggeschroefd door het constitutionele hof. De ergernis hierover en vooral de zware economische crisis hebben de afkeer van de regering in Madrid snel vergroot. Nu zou ruim 40 procent afscheiding willen, zei het op een wettige wijze.
2. Economie
Mede dankzij eeuwen handeldrijven en dankzij investeringen en protectionisme van de Spaans staat ontwikkelde Catalonië zich in de 19e eeuw tot het hart van de Spaanse industrie. Deze positie trok veel mensen uit andere streken aan en maakte de regio tot een van de rijkste van het land.
Catalonië staat met 16 procent van de Spaanse bevolking voor 19 procent van het bbp. Nationalistische politici stellen dat Catalonië veel te veel belastinggeld moet afdragen aan Madrid. Als onafhankelijke staat zou het beter af zijn. Critici bestrijden de statistieken die separatisten aanvoeren en vrezen een enorme economische neergang in zowel Catalonië als in Spanje als de 'Catalexit' wordt doorgedrukt.
3. Taal
De door nationalisten gedomineerde overheden proberen al lang het Spaans terug te dringen. Vooral in het onderwijs, waar de Catalaanse taal en het nationalisme sterk worden aangemoedigd. In Spaanse media wordt zelfs van 'taal-apartheid' gesproken bij de pogingen Spaans-sprekenden uit te sluiten.
Maar langs de dichtbevolkte kust is het Spaans nog steeds de voornaamste spreektaal. Naar schatting 46 procent van de Catalanen spreekt Spaans als eerste taal en 36 procent het Catalaans als eerste. Maar velen spreken beide.
